Roma mitolojisi, kaynak olarak aldığı Yunan mitolojisi ile aynı coğrafyayı paylaşmaları sebebiyle pek çok ortak özellik taşır. Bu iki mitolojiye ait anlatılarda adı geçen tanrıların paralellikleri göz ardı edilemez.
Neptün, Roma mitolojisinin deniz tanrısı, ilk olarak tatlı su tanrısıydı; Yunan mitolojisinin Poseidon‘u ile bağdaştırılıncaya kadar. Denizin dibinde, deniz canlılarına hükmettiği altın sarayında yaşar. Latincesi Neptunus olarak anılan Neptün’ün etimolojik kökeni kesin olmamakla birlikte ortada iki farklı fikir vardır. İlki, Latince bulut anlamına gelen “nebh-“den türediği, ikincisi ise ıslak veya nemli anlamına gelen “neptu-“dan türediğidir.
Tarım tanrısı Satürn ve doğurganlık tanrıçası Ops‘un oğlu; tanrıların kralı Jüpiter‘in, yeraltı dünyasının tanrısı Pluto‘nun, tarım tanrıçası Ceres‘in, kalp tanrıçası Vesta‘nın ve evlilik tanrıçası Jonu‘nun kardeşidir. Jüpiterden sonra Roma mitolojisinin en güçlü ikinci tanrısı olarak kabul edilir. Satürn’ün çocuklarının kendisinden daha güçlü olmasından korkması sonucu çocuklarını yani Neptün ve kardeşlerini yutmuştur. Anneleri Ops elinden gelen her şeyi yaparak Satürn’ü kusmaya ikna etmiş ve çocuklarını kurtarmıştır.
Neptün, genellikle koyu renk saçlı ve sakallı olarak tasvir edilir. Üç çatallı bir trident tutar, olağan üstü güçleri olan bu trident onun hüküm sürmesine yarar ve otoritesini temsil eder. Kayaları parçalamak, devasa dalgalar yaratmak, suyu şekillendirmek ve şiddetli fırtınalar çıkarmak gibi güçleri vardır. Sanatta ya bir yunus üzerinde yada deniz kabuğu üzerinde tasvir edilir. Balinalar ve deniz atları tarafından çekilir; deniz canlıları ve periler ona eşlik eder.
Denizlere Hükmetmesi
Neptün’ün denizlerin tanrısı olduğunu söylemiştik. Peki ya tanrıların nasıl bir olay üzerine denizlere hüküm sürdüğünü hiç merak ettiniz mi? Bu konuya dair söylenegelen iki efsane mevcuttur.
Homer‘a göre; Neptün, Jüpiter ve Pluto kimin dünyanın hangi bölümüne hükmedeceğine karar vermek için kura çekerler. Neptün denizleri seçerken; Pluto yeraltı dünyasını, Jüpiter ise gökyüzü ve cenneti seçer. Böylece Neptün kurada kendi payına düşen denizlere hüküm sürer.
Hesiod‘a göre ise; Tanrıların kralı olan Jüpiter tüm tanrılara onur vermiştir. Neptün, Jüpiter’e sadık olsa da evlilik tanrıçası Juno ve bilgelik tanrıçası Minevra ile birlik olup onu devirmeye yeltenir. Başarısız olması ve bu eyleminin sonucu olarak Jüpiter, Neptün’ü denizlere sürgün eder. Neptün’ün denizler üzerindeki kontrolü bu sürgünle başlar.
Neptün’ün İlk Atı Yaratması
Antik Yunan’da atların yaratılışı Neptün ile bağdaştırılmıştır. Neptün ve Minerva, Attika Kralı Cecrops tarafından yapılacak olan şehre kimin isim vereceği üzerine yarışmışlardır. İsim verme hakkını, insanlara en faydalı nesneyi yaratan kazanacaktı.
Zıpkınını yere vurarak Neptün, ilk atı yaratmış oldu. Minevra ise yerden bir zeytin ağacı yükseltti. Tanrılar iki hediyeye de hayran kalsa da zeytin ağacının attan daha yararlı olduğu kanısına vardılar. Böylece şehri isimlendiren ve koruyan Minevra oldu. Ancak görkemli at varolmaya devam etti ve Neptün insanlığa ata binmeyi öğretti. Kendisi zaman zaman atların tanrısı olarak da anılır.
Neptün ve Su Tanrıçası Salacia’nın Evliliği
Su tanrısı Salacia’yı ilk kez Naxos adasında, kız kardeşleri ile dans ederken gören Neptün, tanrıçaya o an aşık olarak onunla evlenmek ister. Evlilik teklifiyle ilgilenmeyen Salacia Neptün’ü reddeder ve bakire kalmak için Atlas dağlarına saklanır. Neptün reddedilmeyi kabul etmez, arzusundan vazgeçmeye niyetli değildir. Bunun üzerine yunusların kralı Delphinus’u çağırarak tanrıçayı bulmasını ve ikna etmesini ister.
Delphinus, uzun uğraşlar sonunda su tanrıçasını bulur ve tatlı diliyle ikna eder. Neptün ve Salacia evlenir, üç çocukları olur: Benthesicyme, Rodos ve Triton. Neptün, kendisinin tanrıça ile birleşmesini sağladığı için Delphinus’un adını bir takımyıldıza vererek onu ödüllendirir.
Her ne kadar aşk evliliği yapmış olsa da Neptün, sadık bir eş olmamıştır. Farklı tanrıçalar, periler ve ölümlüler dahil, çocuk sahibi olmakla sonuçlanan pek çok birliktelik yaşamıştır.
Neptün Truva’da
Jüpiter’i alt etme girişiminden sonra Neptün bir ölümlüye hizmet etme cezasına çarptırılmıştır. Hizmet edecek birini arayarak dünyayı dolaşan tanrı, Truva’ya doğru yola koyulmuşken Jüpiter’in oğlu Phoebus’a denk gelir. Phoebus da da aynı şekilde cezalandırılmıştır. Bu iki mahkum Truva Kralı Laomedon’a marifetlerini sunarlar; Phoebus çobanlık yapmayı teklif ederken Neptün şehre taş duvarlar örebileceğini söyler. Kral, ikisini hizmetleri sonucunda ödüllendireceğini söyler ve böylece anlaşırlar.
Görevlerini yerine getiren tanrılar krala giderek ödüllerini ister ancak kral ödül vermeyi reddederek onları sinirlendirir. İki tanrı şehri yerle bir etme fikriyle kralın yanından ayrılırlar. Phoebus ölümcül bir hastalık yayarken Neptün şehre sel ve devasa bir yaratık göndererek kralı sözünü tutmadığına pişman ederler. Kahine danışan Laomedon, çözümün genç bir bakire feda etmek olduğunu öğrenir. Truva’nın genç kızları arasında çekilen kurada Laomedon’ın kızı Hesione çıkar.
Tam o sırada oradan geçen kahraman Herkül, Jüpiter’in krala verdiği ölümsüz atları alma şartı koşarak canavarı öldürür. Kralın ödül vermeyi yine reddetmesi üzerine, bu sefer kızgın olan Herkül olur ve Hesione dışındaki tüm kraliyet ailesini yok eder. Böylece Neptün’ün intikam arzusu yerine gelmiştir.
Neptün’ün Mirası
Romalılar Yunanlar kadar denizle haşır neşir olmadığından dolayı Roma mitolojisinde Neptün, Yunan mitolojisindeki Poseidon kadar öne çıkmamıştır. Bilinen bir tapınağını vardır ve bu tapınak Aventine ve Palatine tepeleri arasında yer alır.
Neptün’ün adına düzenlenen bir de festival vardır. Neptunalia festivali her yıl 23 Temmuz’da gerçekleşirdi. Neptün onuruna fedakarlıkar yapılır ve at arabası yarışları düzenlenirdi. Ziyafet ve içkiler de insanlara eşlik ederdi.
Neptün’ün adı güneş sistemindeki sekiz gezegenden birine, gezegeni keşfeden Urbain Jean Joseph Le Verrier tarafından denizin rengini anımsatan mavisine ithafen verilmiştir.
Kaynakça
- Miate, Liana. “Neptune.” World History Encyclopedia. World History Encyclopedia, https://worldhistory.org/Neptune/.
- Daniel Kershaw, “Neptune: Roman God of the Sea”, History Cooperative. https://historycooperative.org/neptune-roman-god-of-the-sea/.
- Apel, Thomas. “Neptune.” Mythopedia, December 09, 2022. https://mythopedia.com/topics/neptune.
