Siz de tarihin farklı bir döneminde yaşasaydım, hayatım nasıl olurdu diye düşünmüşsünüzdür. Peki tarihin farklı bir döneminde farklı bir insan türü olarak yaşasaydınız hayatınız nasıl olurdu? Mesela bir Neandertal olarak doğmuş olsaydınız hayatınızda bugünden daha farklı neler olacaktı?
Dünyada Yaşayan Tek İnsan Türü Biz Değiliz!
Günümüzden 100 bin yıl önce yeryüzü en az 6 farklı insan türüne ev sahipliği yapmaktaydı. Bu farklı insan türleri zamanla birbiriyle karşılaşmış, kültürel alışverişte bulunmuş(?) ve çiftleşmişlerdi. ”Biz Sapienslerin bir sıralar belki başka türden bir hayvanla cinsel ilişkiye girip çocuk sahibi olduğunu düşünmek rahatsızlık verici -belki de heyecan verici- bir durum.” diyor Yuval Noah Harari. Modern Ortadoğu ve Avrupa insanı DNA’sının yüzde 1 ila 4’ünün Neandertal DNA’sı olması bunu kanıtlar nitelikte. Ayrıyeten bilimsel veriler Neandertal fosillerindeki ”Musteriyen” taşları ile sapienslerle kültürel etkileşimde bulunduklarını gösteriyor. Neandertallere ilişkin bulunan diğer fosil kayıtları ise daha da ilginç.
Irak’ta Şanider’de bulunan bir Neandertal örneğinde, gömülü kişinin görme engelli olduğu, yürümesini engelleyecek bir artrit rahatsızlığı olduğu ve sağ kolunun tam dirseğinin altından kesilmiş olduğu bulundu. Bu kişi, bilimsel verilere göre kırk yaşına kadar yaşamıştı. Belli ki topluluğun diğer üyeleri ona bakmıştı. Ayrıyeten bu kişinin kolunun kesilmesi de belli bir tıp bilgisini gösteriyor. Aynı mağarada bulunan ikinci bir kişinin, iyileştirici özellikleri olan tam yedi çiçek türüyle birlikte gömülmüş olması, bu fikri daha da güçlendirmiştir. Ayrıyeten Irak’ta bulunan başka bir mağarada ise 10 üyelik bir grubun yaklaşık 400 kilo et depoladığı bulunmuştur. Bu ise buradaki neandertallerin kültürel alanda kullanabileceği önemli bir ”boş zaman” olanağının bulunduğunu gösteriyor.
Moldovo ve Teşiktaş’taki buluntular ise neandertallerin hayvan kemiklerine stilize figürler çizmiş olabileceklerini gösteriyor. Bu buluntular aklımıza neandertaller sanat ile uğraşmış olabilir mi? sorusunu getiriyor. Bu konuda kanıtlar yetersiz ama neandertallerin kaba, barbar ve ilkel oldukları artık çağdışı bir düşünce. Bazı antropologlar, neandertallerin beyin hacmine bakarak kendisiyle aynı dönemde yaşamış sapienslerden bile daha ileri bir kültüre sahip olduklarını düşünüyor. Fransız paleontoloğu Francesco d’Errico, neandertallerin ”modern davranış” belirtileri gösterdiğini dile getiriyor.
Neandertallerde Ölüm Kavramı
Ölüm kavramı, antropologlarca en yüksek ilgi (İng. ultimate concern) olarak nitelendiriliyor. Çünkü ölüm korkusu yakın bir olasılık olmadığı durumlarda bile insan davranışını derinden etkileyebiliyor. Ölüm bilincinin arkeolojik kayıtlardaki dolaylı kanıtı, ölüleri gömme geleneğinin, özgül olarak da törenle gömme göreneğinin başlamasıdır. Bu anlamda ölülerini ilk gömen insan türünün neandertaller olabileceği düşünülüyor. Bununla ilgili neandertallere ait gerek Şanider gerek Monte Circeo mağaralarında ”törensel gömü” kanıtlarının bulunduğu savları ileri sürülmüştür. Şanider’de bulunan gömünün ağaç dallarıyla örtüldükten sonra çiçeklerle kaplanması, Monte Circeo’da bulunan gömünün kafanın bedenden koparılıp kafatasına genişçe bir delik açılarak ve bu kafatasının bir yere tepetaklak konarak çevresinin taşlarla çevrilmiş olması antropologları oldukça düşündürüyor.
Neandertalleri Homo Sapiens Mi Yok Etti?
Neandertal nesillerinin tükenmesi teorilere göre 40 bin yıl öncesine dayanır. Bu konuda Neandertallerin yok oluşunda Homo Sapiens’in etkisi olduğu düşünülüyor fakat tek nedeni bu olmayabilir. Buzul Çağı’nın sona ermesi ile değişen çevre koşullarına ayak uyduramamaları, Sapiens kadar geniş gruplarla yaşamıyor oluşu, besin kaynaklarının değişmesi gibi etkenlerin de söz konusu olduğu öne sürülen savlardan bazıları. Yani neandertallerin yok oluşunun gizemi hala sürüyor. Fakat modern bilim bugün Neandertal İnsanı’nı geri getirebilir. Harvard Üniversitesi genetik bilimcisi George Church bir insan annesi kullanarak bir Neandertal’in yeniden doğurulabileceğini söylüyor ve bu işlemin pek çok yararının olacağını ekliyor. Yani uzun lafın kısası, bu bahsettiğimiz insan türü unutulmamalı çünkü ilerde neandertallerin de olduğu bir gelecek bizi bekliyor olabilir.
Kaynakça
- Lewin, Roger. ”The Origin of Modern Humans”. 31.10.1993. s.67
- Vandermeersch, Bernard. ”Physical Anthropology of the Neanderthalers and Their Contemporaries”. 1994. History of Humanity, c. 1, s. 102
- McKie, Robin. “Apeman”. 10.02.2000. s. 183-184
- Alekseyev, V.P. “İnsan Türünün Kökeni ve Gelişimi”. s. 57
- Özbek, Metin. “Dünden Bugüne İnsan”. 06.07.2018. s. 143-148
Bir Arkeoloji öğrencisi olarak eserinizde belirttiğiniz bazı bilgiler ders içeriği niteliğinde. Bu bağlamda araştırmanızı takdir ediyorum, elinize sağlık.