“Bütün ağır psikolojik hastalıkların
temelinde narsizm yatar.” (Erich Fromm)
Narsizm, kişilerin kendilerine aşırı derecede hayran olması ve başkalarından üstün olduklarını düşünmeleriyle karakterize edilen bir kişilik özelliğidir. Narsistler, genellikle kendi çıkarları için diğerlerini kullanma eğilimindedir ve ilişkilerinde sık sık sorunlar yaşarlar. Bu yazıda narsist ilişkilerin dinamiğini inceleyerek “uçan maymun” kavramına yakından baktık.
Narsizmin Kökeni
Narsizm veya narsisizm, kişinin kendine olan yoğun hayranlığını, kendini diğerlerinden üstün görme, başkalarını manipüle etme veya kullanma eğilimini tanımlar. Narsistik kişilik bozukluğu (NPB), psikoloji alanında resmi olarak tanınan bir tanıdır ve bu kişilerin başkalarına empati duyamaması, sürekli olarak kendilerini yüceltme ihtiyacı duyması ve başkalarını manipüle etmeye eğilimli olması ile karakterize edilir.
Narsizm kavramı, mitolojiden günümüze çeşitli şekillerde çalışmalara konu olmuştur. Narsisizm kelimesinin kökeni Yunan mitolojisine dayanmaktadır. Efsaneye göre, Narkissos bir gün nehir kıyısında su içmek için eğildiğinde su üzerinde bir yansıma görür ve kendisine ait olan bu yansımaya aşık olur. Narkissos; yemek yemeden, su içmeden nehrin kıyısında kendini seyreder ve günler sonra oracıkta ölür. (Livhospital)
Narsistik Kişilik Bozukluğu
Narsistik kişilik bozukluğu alanında uzmanlaşan İngiliz terapist Dr. Tennyson Lee, narsistik kişilik bozukluğunun tespitinde dokuz kriterin ön plana çıktığını ve bir kişinin narsist olarak tanımlanabilmesi için bu kriterlerden en az beşine sahip olunması gerektiğini söylüyor (Karaağaç, 2022).
- Büyüklenme
- Sınırsız başarı isteği
- Özel ve eşi bulunmaz biri olduğuna inanma
- Çok beğenilmek isteme
- Her şeyi hak ettiği duygusu içinde olma
- Kendi çıkarı için başkalarını kullanma
- Empati kuramama
- Başkalarını kıskanma
- Başkalarına saygısız davranma
Bu özelliklerin bulunması kişinin narsistik kişilik bozukluğuna sahip olduğunu söylemek için yeterli değildir. Lee’ye göre eğer bu özellikler kişinin kendisine ya da etrafındakilere zarar verecek halde ise kişilik bozukluğunun varlığından bahsedilebilmektedir.
Narsist İlişki Nedir?
Narsist bir ilişki, genellikle narsist kişinin diğer kişiyi kontrol etmeye, manipüle etmeye ve kendi ihtiyaçlarına göre yönlendirmeye çalıştığı bir dinamiği içerir. Bu tür ilişkiler, narsist kişinin ihtiyaçlarının sürekli olarak ön planda olduğu, karşı tarafın ise genellikle ihmal edildiği veya sömürüldüğü bir durumu yaratabilir. Narsist birey genellikle manipülatif, kontrolcü ve empati eksikliği gösteren bir tutum sergiler.
Narsist İlişkilerde Uçan Maymun
Uçan maymun (flying monkey) kavramı, narsist bireylerin başkalarını manipüle etmek ve kendi çıkarlarına hizmet etmek için kullandıkları üçüncü şahısları tanımlar. Bu kavram, Oz Büyücüsü adlı kitaptaki uçan maymunlardan ilham alınarak psikolog Harville Hendrix tarafından ortaya atılmıştır. Narsistler, genellikle manipülatif ve duygusal olarak istismar edici davranışlar sergilerler. Uçan maymunlar, narsistlerin bu davranışlarına aracı olarak kullanılırlar ve genellikle narsistin yalanlarını yaymak, kurbanı izole etmek veya itibarsızlaştırmak için çaba gösterirler.
Uçan maymunlar, genellikle narsistin etkisi altındaki insanlardır ve onunla uyumlu bir şekilde hareket ederler. Uçan maymunlar, narsistin tarafını tutarak veya ona destek olarak, narsistin hedef aldığı kişiye karşı saldırgan veya düşmanca davranışlar sergileyebilirler. Narsistin kendilerine sağladığı bir tür sosyal veya duygusal fayda olduğu için narsistin taleplerine uymaya eğilimlidirler. Narsist, uçan maymunlara kendi perspektifini sunar ve onları kendi ajandası için kullanır. Uçan maymunlar da bu manipülasyon döngüsünde farkında olmadan veya bilerek yer alırlar.
Uçan Maymunların Olası Kişilik Özellikleri
- Çabuk etki altında kalırlar
- Çıkarları bunu gerektirdiği için bunu yaparlar
- Korunma ve kendilerini güvene alma istekleri yüksektir
- Kendi başlarına karar almakta zorlanırlar
İlişkilerin sağlıklı bir şekilde sona erdirilmesi, narsistin ve uçan maymunların etkisinden uzaklaşılması kurban için genellikle zorlu bir süreçtir. Destekleyici arkadaşlar, aile ve terapistler, bu tür toksik durumlardan kurtulmada yardımcı olabilir. Bu gibi ilişkilerden uzaklaşmak, güçlü sınırlar koymak ve narsist kişilerin manipülasyonlarına karşı dirençli olmak, sağlıklı ve özgür bir yaşam için kritik öneme sahiptir.
Kaynakça
Karaağaç Z. (2022). Narsisizm ve Narsisizm Kültürü. medyaveiletisim.kulup.tau.edu.tr/narsisizm-ve-narsisizmkulturu/
Narsistler ve Uçan Maymunları. narsistsiz.com/narsistler-ve-ucan-maymunlari/
Narsist Ne Demek?. Liv sağlık köşesi. livhospital.com/liv-saglik-kosesi/narsist
Kapak görseli: self.com
