Geçtiği yerlerde herkesi kendisine hayran bırakan, sadece bir kararıyla Avrupa’nın kaderini değiştiren, hayatı birçok makaleye, kitaba ve filme konu olmuş, uluslararası literatüre ve dünya siyasetine adını yazdırmış Napolyon Bonaparte’nin hayatı günümüzde hâlâ çok konuşulan konular arasında yer almaktadır.
Napolyon, 15 Ağustos 1769 yılında Fransa’ya bağlı olan Korsika Adası‘nda dünyaya geldi. Annesi oldukça disiplinli ve sert bir kadındı. Bu yüzden çocukluğu, annesinin onun üzerinde kurduğu baskıyla geçti. Ailesinin Napolyon’u ve kardeşlerini okutacak parası yoktu. Fransa’ya taşınmalarından sonra babasının yakın çevresi ve hükûmetin burs yardımı sayesinde Napolyon, öğrencilik hayatına ilk adımını attı.
Napolyon okul dönemlerinde tuttuğu hatıra defterine şunları yazmıştır:
”….Arkadaşlarımın en fakiri bendim. Onların ceplerinde daima para bulunurdu, benimse
hiçbir vakit beş param olmadı. Kibirliydim. Bütün dikkatimle bu hâlimi gizlemeye çalışırdım.
Diğer öğrenciler gibi gülmek, eğlenmek nedir bilmezdim. Okulda beni hiçbir şey ürkütmedi,
hiç kimse korkutamadı. Arkadaşlarımdan kimisini döver kiminin yüzünü gözünü tırmalardım. Hasılı herkesi yıldırmıştım…”
Napolyon, Harp Okulu’ndan ”Üsteğmen” rütbesiyle mezun oldu. Mezun olduğu zaman sadece 16 yaşındaydı. Yaşıtlarına göre daha farklı, baskıcı, her zaman otorite kurmaya çalışan ve inatçı bir yapıya sahipti. Sahip olduğu bu özellikler siyasete olan merakını arttırdı.
Napolyon’un Yükselişi
1780’li yıllarda Fransa, İngiltere ile olan savaşında mağlubiyete uğramıştı. Ülke ağır bir ekonomik krize girmiş, yoksulluk dibe vurmuştu. Soylular ve din adamları halkın sahip olması gereken parayı harcıyor ve lüks içinde yaşıyorlardı. Bu duruma tanıklık eden Fransız halkının tek isteği, monarşiyi kaldırmaktı. Bunun üzerine 1789 yılında Fransız İhtilali gerçekleşti. Fransız İhtilali’nden sonra ülkenin yönetim şekli cumhuriyet oldu. Fransa kendi iç krizleri ile mücadele ederken bir yandan da neredeyse bütün Avrupa ile savaş içerisindeydi. Napolyon bu dış karışıklığı fırsat bilerek hükûmete ülkesi için savaşacağına yemin etti ve hükûmetin güvenini kazanmaya çalıştı.
1793 yılında Avrupa’da çok önemli bir yere sahip olan Toulon, İngiltere ve İspanyol askerleriyle kuşatılmıştı. Bu bölgenin kuşatılması hem Fransa’nın denizlerde tam anlamıyla hâkim olmasını sağlayacak hem de Fransa’yı uluslararası sahada daha güçlü kılacaktı. Toulon’un işgalci devletlerden arındırılıp Fransa’ya geri kazandırılması görevi Napolyon’a verildi.
Napolyon kendi taktik, beceri ve fikirlerini kullanarak Toulon’u Fransız topraklarına katmayı başardı. Bu bölgenin geri kazanılmasıyla halkın ve hükûmetin güvenini kazanan Napolyon’a ”Tuğgeneral” rütbesi verildi ve topçu kuvvetlerinin komutanı olarak seçildi.
Fransa’nın ülke içindeki sorunları henüz bitmemişti. İhtilalden kısa bir süre sonra monarşiyi isteyenler ve cumhuriyeti savunanlar arasında çatışma yaşandı. Ülkenin başında olan “Kamu Selameti Komitesi (Comité de Salut Public)”, ülkeyi kaosa sürükledi ve 1794 yılında bu komite yıkıldı. Yeni hükûmet tarafından Napolyon, eski hükûmetle olan ilişkileri sebebiyle bir tehdit olarak görüldü ve hapishaneye kapatıldı. Kısa bir süre sonra da serbest bırakıldı ancak şöhretini çoktan kaybetmişti.
Aynı dönemde de Osmanlı Devleti, İstanbul’da topçu yetiştirmek üzere açmış olduğu topçu mühendishanesine Fransa’dan uzman istiyordu. Napolyon bu görevi eski şöhretine kavuşma fırsatı olarak gördü ve yeni hükûmete bu mühendishanede görev almak istediğini anlatan bir mektup gönderdi ancak mektubu kabul edilmedi. Onun yerine yeni hükûmet Napolyon’a şehrin içinde çıkan monarşi yanlısı isyanları bastırma görevi verdi. Napolyon topçuluk görevinde edindiği çeşitli tecrübeleriyle şehrin belirli noktalarına bomba yerleştirdi ve isyanı kısa bir sürede durdurmayı başardı. Bu başarısıyla yeni hükûmet tarafından Napolyon’a ”Tümgeneral” rütbesi verildi.
Napolyon tüm gücüyle ülke içerisindeki kaosu durdurmaya çalışırken bir yandan da dış güçler bu durumu fırsat bilerek Fransa’nın üzerine yürümeye başladılar ancak istilacı güçlerin planları işe yaramadı. Napolyon, İngiltere’yi Mısır üzerinden tehdit ederek burada donanmasıyla beraber Müslüman kılığına girdi ve sömürgecilik hareketlerine başladı. Bu bölgedeki fetihlerinden sonra Napolyon, Akka Kalesi‘nin savunmasında görevli olan Cezzar Ahmet Paşa‘ya karşı yenildi. Böylelikle Napolyon, Türklere karşı olan savaşında ilk mağlubiyetini yaşadı.
Napolyon, emri altında olan Fransa ordusu ile İngiltere başta olmak üzere çeşitli ülkeleri İtalya Seferi’nde mağlup etmekle beraber tam 18 meydan muharebesini kazandı. 1798 yılında kendi donanmasıyla beraber neredeyse bütün Avrupa’yı Fransa topraklarına dâhil etmeyi başardı. Memleketine geri döndüğünde halk tarafından sadece bir komutan olarak değil, bir kahraman olarak nitelendirildiğini gördü. Merkez bankası ve subay okullarının açılmasını sağladı. Eğitimin kamulaştırılmasını destekledi.
Askerlikten İmparatorluğa
Fransa hâlâ kendi iç sorunlarıyla uğraşıyordu. Fransız halkının mevcut hükûmetten nefret etmesi ve ülkedeki iç karışıklıklar, Napolyon’un imparatorluk yoluna doğru attığı adımları kolaylaştırdı. Fransa’da 1799 yılında darbe gerçekleşti ve Napolyon üçlü konseyin baş üyesi oldu. 3 yıl sonra yapılan yeni anayasa değişiklikleri ile Napolyon ömür boyu konsül seçildi. 1804 yılında ise yapılan komploları bahane ederek kendisini kral ilan etti.
Napolyon’un taç töreni daha önce ilk defa görülen bir şekilde gerçekleşti. Avrupa’da taç törenleri Papa’nın huzuruna gidilerek yapılırdı ve taç da Papa tarafından takılırdı. Aynı zamanda taç töreni esnasında Papa’nın huzurunda eğilmek, otoritenin Tanrıdan geldiğini kabul etmek demekti. Napolyon bu geleneklerin tam tersi bir şekilde Papa’yı kendi ayağına çağırdı ve tacı Papa’nın elinden alarak kendi taktı.
Napolyon’un kral oluşuna tepkiler yavaş yavaş artmaya başlamıştı. Ülkede cumhuriyetin gelmesi için halk tarafından verilen mücadeleler boşa gitmiş, tekrar monarşi gelmişti. Bu olaylardan sonra Napolyon’un annesi Napolyon’la ilişkisini kesmişti. Ünlü sanatçı Beethoven, siyasetçiler, devrimciler ve halk da dâhil olmak üzere yüzlerce kişi Napolyon’a tepki göstermişti.
Bu esnada Napolyon, İngiltere ve birçok Avrupa ülkesinin Fransa’ya karşı koalisyon kurduğunu öğrendi. Büyük bir öz güvenle donanmasıyla plan oluşturdu ve bu koalisyonu da birçok kez yenilgiye uğrattı. Yenilgilerden sonra Rusya geri çekilmek zorunda kaldı. Bütün Avrupa’yı emri altına sokan Napolyon artık sadece kendi ülkesinin değil, bütün Avrupa’nın korktuğu bir imparator hâline gelmiştir.
Kazandığı savaşlar, Napolyon’un arkasından büyük sonuçlar doğurmuştur. Napolyon yönetime geçtiği andan itibaren krallığa yakın çevresini dâhil etmişti. Bunu öğrenen halk, isyanlarını başlattı. Bu esnada Rusya, Fransa ile girdiği anlaşmaya uymuyordu. Napolyon donanmasıyla Rusya’ya yürüdü, Moskova’ya kadar gitti. Moskova’da kimsenin olmadığını gören Napolyon birçok askerini soğuktan kaybetti. Bu esnada Fransa’nın boş kaldığını gören İngiltere öncülüğündeki Avrupa ülkeleri, Fransa’ya yürüdü. Napolyon tahtı bırakmak zorunda kaldı ve sürgüne gönderildi.
Neredeyse bir yıl sonra Napolyon sürgüne gönderildiği adadan kaçmayı başardı ve Fransa’ya geldiğinde üzerine yürüyen askerlere şu konuşmayı yaptı:
“Ey Fransız askeri! Sen benim eserimsin. Askerlik ruhunu size ben verdim. Ayağınızdaki bottan kafanızdaki şapkaya kadar üniformanızı ben çizdim. Size büyük zaferler kazanmayı ben öğrettim. Fransa’yı şerefine iade etmek için benimle var mısınız?”
Bu konuşmasıyla Napolyon tekrar yönetime geçti. Napolyon’un yönetime el koyduğunu duyan İngiltere, Rusya, Beyaz Rusya ve Avusturya; Fransa’ya savaş ilan etti. Bu güçlü ülkelerin oluşturduğu koalisyonla Fransız ordusu, Belçika’nın Waterloo kasabasında çok ağır bir yenilgiye uğradı. Napolyon, son kez olmak üzere Saint Helena adasına sürgüne gönderildi ve 51 yaşında mide kanserinden öldü.
Napolyon Hakkında Bilinmeyen Gerçekler
- Bilimin ilerlediği dönemlerde Napolyon Sendromu olarak adlandırılan bir kompleks çeşidi ortaya çıkmıştır. Bu sendrom, kişinin boyunun kısa olmasından kaynaklanıyordu. Kısa boylu bireyler ciddiye alınmamazlık, söz geçirememezlik gibi sebeplerden dolayı daha sinirli olmaktadırlar. Napolyon’un boyu 1,68 cm idi ve birçok araştırmacıya göre bu kadar agresif bir karaktere sahip olmasının sebeplerinden birisi de Avrupa’daki boy ortalamasının altında kalmasıydı.
- Napolyon henüz 27 yaşındayken Joséphine de Beauharnais adlı bir kadına âşık oldu ve ona mektuplar yazdı. Bir süre sonra da evlendiler ancak evlilikleri uzun sürmedi. Joséphine’den ayrıldıktan sonra ona mektuplar yazmaya devam etti. Napolyon öldükten sonra ortaya çıkan mektuplarından birisinde şunlar yazıyordu:
“…Senden ayrıldığımdan beri sürekli depresyondayım. Mutluluğum senin yanında olmama bağlı. Okşamalarını, gözyaşlarını, ilgini, alev alev yanan ve ışıldayan Josephine’in cazibesini sürekli olarak hafızamda, yüreğimde yaşıyorum. Tüm endişelerden, rahatsız edici kaygılardan arınmışken, zamanımı seninle geçirmekle, yalnızca seni sevmekle ve yalnızca bunu söylemenin ve bunu başkalarına kanıtlamanın mutluluğunu düşünmekle yetineceğim. Sen?”
- Günümüzde oldukça aşina olduğumuz ”Para, para, para” kalıbı da ilk olarak Napolyon tarafından söylenmiştir. Napolyon savaş hayatına atıldığı dönemde, askerlerine “Savaşı kazanmak için 3 şey lazımdır: Para, para, para.” şeklinde cevap vermiştir.
Napolyon’u ve Napolyon Dönemini Yansıtan Film ve Tarihî Belgeseller
- (2003) Napolyon’un Sırrı – IMDB: 7,7/10
- (1927) Napoleon – IMDB: 8,2/10
- (1970) Waterloo – IMDB: 7,2/10
- (1999) Pan Tadeusz – IMDB: 6,2/10
- (1960) Austerlitz – IMDB: 6,2/10
- (2023) Kitbag (Bekleniyor)
Kaynakça
- Engin Deniz Videoları, ”Tüm Avrupa’nın Efendisi – NAPOLYON BONAPART”. Erişim: 7 Ağustos 2022 https://www.youtube.com/watch?v=7l4sJHkNnaU.
- Tarih Çantası, ”Napolyon Bonapart Savaşları Neden Yapıldı?”, Erişim: 7 Ağustos 2022 https://www.tarihcantasi.com/napolyon-bonapart-savaslari/.
- Azer, B. (2019) ”Napoleon Bonaparte: Hayatı, Eserleri ve Bilinmeyenleri” Erişim: 6 Ağutos 2022 https://www.oggusto.com/sanat/sanatci/napoleon-bonaparte-hayati-eserleri-ve-bilinmeyenleri.
- Greelane, ”Napolyon ve Toulon Kuşatması 1793”, Erişim: 5 Ağustos 2022 https://www.greelane.com/tr/be%C5%9Feri-bilimler/tarih-ve-k%C3%BClt%C3%BCr/napoleon-and-the-siege-of-toulon-1221693.
- British History, ”Siege of Toulon 1793”, Erişim: 5 Ağustos 2022 http://british-history.co.uk/napoleonic/toulon-1793.
- Akıl Fikir Müessesesi, ”Ümitsiz Aşık Napoleon Bonaperte’ın Büyük Aşkı Josephine’e Yazdığı Mektuplar”, Erişim: 8 Ağustos 2022 https://akilfikir.net/umitsiz-asik-napoleon-bonapertein-buyuk-aski-josephinee-yazdigi-mektuplar/.
- Doğanay, D. (2021). ”Hemingway’den Napolyon’a Tarihin En Ünlü Aşk Mektupları”, Erişim: 8 Ağustos 2022 https://hairist.com.tr/tarihin-unlu-ask-mektuplari/
- Sinefesto. ”Napolyon Dönemini Yansıtan 15 İyi Film”, Erişim: 8 Ağustos 2022 https://www.sinefesto.com/napolyon-donemini-yansitan-15-iyi-film.html.
