Daha önce görülmemiş eşi benzeri olmayan bir savaş, savaşta bir Türk. Cesaretiyle, zekasıyla, dehasıyla, savaşın seyrini değiştiren Mustafa Kemal Atatürk. Millete verdiği cesaretle büyük ordunun başına geçerek yıkıldı denilen ülkeyi yeniden ayağa kaldırıp bize bu büyük zaferi vermiş, büyük destanı yazmıştır. Bu zafer bir bayramdır ve sonsuza dek yaşayacaktır.
I. Dünya Savaşı başladığında Bulgaristan Sofya’da ‘ateşemiliter’ olan Mustafa Kemal, gönüllü olarak Çanakkale Savaşı’na katıldı. Mustafa Kemal, Kasım 1914’te, Başkomutanlık Vekaletine müracaat ederek cephede aktif bir göreve getirilmek istedi, ancak kendisine “Sizin için orduda her zaman bir görev vardır. Ancak Sofya Ateşemiliterliğini daha önemli gördüğümüzden sizi orada bırakıyoruz.” cevabı verildi. Bunun üzerine Mustafa Kemal, Aralık 1914’te Sofya’dan Başkomutan Vekili Enver Paşa’ya bir mektup yazarak cephede aktif görev alma isteğini şu sözlerle yeniledi: “ Vatanın müdafaasına ait faal vazifelerden daha mühim ve yüce bir vazife olamaz. Arkadaşlarım muharebe cephelerinde, ateş hatlarında bulunurken ben Sofya’da ateşemiliterik yapamam! Eğer birinci sınıf subay olma liyakatinden mahrumsam, kanaatiniz bu ise, lütfen açık söyleyiniz.”
Mustafa Kemal, bu ısrarları üzerine, 20 Ocak 1915’te, Esat Paşa komutasındaki, 3. Kolordu’ya bağlı olarak Tekirdağ’da kurulacak 19.Tümen Komutanlığına atanmıştır. Mustafa Kemal, Çanakkale Savaşı’na ‘yarbay’ olarak başlamıştır, fakat beş hafta sonra 1 Haziran 1915’te ‘albay’ oldu. 2 Şubat 1915’te Tekirdağ’a gelen Mustafa Kemal 19. Tümen’i kurma çalışmalarına başlamış, 25 Şubat 1915’te, Tekirdağ’daki 19. Tümen Komutanlığı, Eceabat’a nakledilmiş ve Mustafa Kemal 19. Tümen ve Eceabat Bölge Komutanlığı’na getirilmiştir. (19. Tümen’e ek olarak, 9.Tümenin 2 piyade alayı bazı topçu birlikleri de Eceabat Bölge Komutanlığı emrine verildi.)
Çanakkale Savaşı öncesinde, Osmanlı ordusunun başındaki Alman General Liman von Sanders Paşa, Çanakkale’ye İngiliz çıkarmasının, Saroz Körfezi ve Anadolu kıyılarından, özellikle Bolayır’dan yapılacağını düşünürken, Yedek Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal, Çanakkale’ye İngiliz çıkarmasının Anafartalar bölgesinden; Alçıtepe ve Kocaçimen’den yapılacağını söyledi. Gelişmeler, Mustafa Kemal’i haklı çıkardı.
Çanakkale’ye 25 Nisan 1915 günü ayak basan düşman birlikleri, karşısında Mustafa Kemal’i ve 57. Alay’ı buldu. İlk çıkarma başladığında Çanakkale Bigalı Köyü doğusunda Değirmenlik mevkiindeki karargahında bulunan 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal, çıkarmayı haber alır almaz, insiyatif kullanarak, karargahından hareket etti ve 57. Alay ile birlikte Kocaçimen’e vardı. Orada 57. Alayı 10 dakika dinlenmeye bırakarak kendisi Conkbayırı’na gitti. Buraya geldiğinde, 27. Alay 2. Tabur’un Conkbayırı’nın güneyindeki platonun üzerinden kuzeye doğru geri çekildiklerini gördü. İşte tam o an atından inen Mustafa Kemal, düşmandan kaçan Türk erlerinin tam önünde durarak o ünlü konuşmasını yaptı.
Mustafa Kemal komutanlara verdiği emirde şu ifadeleri kullandı:
“Ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum! Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında yerimize başka kuvvetler ve komutanlar geçebilir.”
Türk ordusu yeniden savaş durumuna geçti 57. Alay 8.T abur düşmana saldırdı. Conkbayırı sırtlarında yaşanan boğaz boğaza çatışma sonunda 57. Alay’ın neredeyse tamamı şehit oldu, ama düşman bozguna uğradı. Mustafa Kemal’in ifadesiyle savaşı kazandığımız an bu andır.
Mustafa Kemal, Çanakkale’deki başarılarından dolayı 30 Nisan 1915’te Gümüş İmtiyaz Madalyası almış, bunu Altın ve Gümüş Liyakat Madalyaları izlemiştir.
Tüm bunların yanı sıra Çanakkale Savaşları’nda Mustafa Kemal, henüz muharebeler esnasında Türk Ordusu ve Türk Halkı için tanınan bir komutan olmuştur.
Mustafa Kemal’in Çanakkale’deki başarılarından dolayı artan şöhretine basın da ilgisiz kalmamıştır. Mustafa Kemal’in basına yansıyan ilk mülakatı Çanakkale Savaşı esnasında olmuştur. Harp Muhabiri Ali Ekrem Bey’i karargahında ağırlayarak siper hatlarını dolaştırarak gözlem ve değerlendirmelerde bulunan Mustafa Kemal, 21 Temmuz 1915 tarihli Tanin Gazetesi’nde İngilizlere ilk darbeyi vurmuş, karaya çıkan düşman kuvvetini bir hamlede denize dökmek şerefini kazanan kumandan ifadeleri ile tarif edilmiştir.
Tasvir-i Efkar Gazetesi’nde (29 Ekim 1915) Mustafa Kemal’in fotoğrafı basılmış ve altına Çanakkale Muharebat-ı Berriyesinde (kara muharebelerinde) fevkalade yararlılıkları görülen ve emr-i müdafa’adaki iktidar ve mahareti ile bi’l-hakkın ihzarı şan-ı şeref eyleyerek boğazları ve makam-ı hilafeti kurtaran komutanlarımızdan celadet-i fıtriye hamaset ile mümtaz Miralay Mustafa Kemal Bey Efendi yazılmıştır. Bununla birlikte Servet-i Fünun Dergisi’nin 6 Ocak 1916 tarihli nüshasının kapağında Mustafa Kemal’in fotoğrafı yer almış ve altına, Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ve Mahiyeti yazılmıştır. Henüz Milli Mücadele yıllarından önce, bir Osmanlı subayı olarak “Anafarta Kahramanı” olarak tanınan Mustafa Kemal’in ismi, I. Dünya Savaşı’na katılan gazi ve şehitler için 1917 yılında Urfa’da yapılan anıtın bir cephesine “Mustafa Kemal Paşa Caddesi” ifadesi ile yazılmıştır.
İngiliz General C.F. Aspinall Oglander’in Atatürk hakkındaki yorumu;
“Tarihte bir tümen komutanının üç muhtelif yerde, vaziyete nüfuz ederek yalnız bir muharebenin değil, aynı zamanda zaferin akıbetini celbi, bir milletin mukadderatına tesir yapacak vaziyet ihdasına nadiren rastlanır.”
Kaynakça
“Atatürk’ün Çanakkale Savaşındaki Rolü”. cumhuriyet. 18.02.2022, Cumhuriyetin kuruluşuna giden yolda en anlamlı zafer: Atatürk’ün Çanakkale Savaşı’ndaki rolü. Web: 17.03.2023 tarihinde erişildi.
