Çin kültüründe ejderhalar; köklerin, merkezin ve öncülüğün sembolleridir. Efsaneye göre ilk kez M.Ö. 202’de Han Hanedanının kurucusu İmparator Liu Bang vahşi doğada yoluna çıkan bir yılanı kılıcıyla ikiye bölmüştür. Yaşlı bir kadın ise insanlara bir ejderhanın bir yılanı öldürdüğünü gördüğünü anlatır. Bu yüzden insanlar Liu Bang’ın Ejderhanın reenkarnasyonu olduğuna inanırlar.
Başka bir efsaneye göre, efsanevi imparator Huang Di‘nin saltanatının sonunda ölümsüzlüğe kavuştuğu ve sarı bir ejderhaya dönüşerek cennete yükseldiği söylenir. O zamandan beri Çin imparatorları Huànglóng‘un (sarı ejderha) dünyevi temsilcisi olarak kabul edilmiştir ve hayatın her alanında olduğu gibi sanatta da ejderhalar büyük bir yer kaplamıştır.
Çin Mitolojisi ve Kültüründe Ejderhaların Yeri
Çin ejderhaları şanslı, bereketli, güçlü ve asil olmanın simgesidir; Batı hikâyelerinde tasvir edildiği gibi canavar değildirler. Çoğu Çin ejderhasının resminde yılan gibi uzun vücutlar ve şahinler gibi keskin pençeler bulunur; Batı ejderhaları daha çok dinozorlara benzerler. Çin mitolojisinde “Beş Kutsal Yaratık” yer alır. Bu yaratıkların her biri bir yönü sembolize eder ve bunlar; Kuzeyin siyah kaplumbağası, Doğunun mavi ejderhası, Güneyin kırmızı kuşu (Anka), Batının beyaz kaplanı ve Merkezin sarı ejderhasıdır. Merkezi temsil eden sarı ejderha yalnızca sarayda kullanılıyordu ve sıradan insanların üzerinde ejderha resmi olan eşyaları taşımasına izin verilmiyordu.
Çin Yeni Yılı ve Performans Sanatlarında Ejderhalar
Çin Yeni Yılı ay takvimine göre yılın ilk gününe bağlanan gece başlar ve 15 gün sonra düzenlenen Fener Festivaline kadar kutlanır. Çin Yeni Yılı sırasında düzenlenen son etkinliğe, insanların tapınaklara parlayan fenerler astığı veya gece geçit töreni sırasında bunları taşıdığı Fener Festivali adı verilir. Ejderha, Çin’de iyi şansın sembolü olduğundan, Ejderha Dansı birçok bölgede festival kutlamalarının ön plana çıkmasını sağlar. Bu alay, uzun, renkli bir ejderhanın çok sayıda dansçı tarafından sokaklarda taşınmasını içeriyor.
Çin Ejderhasının Görsel Sanatlarda Kullanımı
Çinliler ejderha simgesini mimariden en küçük aksesuarlara kadar her alanda kullanmış ve eşsiz eserler sunmuşlardır. Tarih boyunca saray tavanlarında, heykellerinde, imparatorların “hanfu” ya da “jifu” adı verilen geleneksel kıyafetlerinde, aksesuar ve seramiklerinde ejderha figürü ile hem güçlü hem de estetik bir görsel yakalanmış. Yine Çin kültüründe çok sevilen yeşimden yapılmış aksesuarlarda da ejderha figürü önemli bir yere sahiptir. Çin ruhunu temsil eden ejderha, altın materyalleri geçmişten günümüze süslemiştir.
-
İmparator Kaftanları “Hanfu”
İmparatorlar yağmur getiren yüce ejderhanın vücut bulmuş hâli gibidir ve bu uğurlu çağrışımı vurgulamak için, üzerinde zarif bir şekilde ejderha motifleri işlenmiş ipek elbiseler giymiş, üzerinde ejderha oyulmuş bir taht üzerinde oturmuş ve sarayını ejderhaları gösteren mimari süslemelerle süsletmiştir. İmparatorla ilişkilendirilen ejderhanın, onu yalnızca dört pençesi olan diğer küçük ejderhalardan ayırmak için her zaman beş pençesi vardı. İmparatorun Ejderha Cüppeleri hanedanlığa bağlı olarak değişiklik gösteriyordu. Qin imparatorları, yandan bağlanan ve evrenin üç unsurunu simgeleyen bulutların, kayaların ve denizin üzerinde süzülen dokuz adet beş pençeli ejderhayla süslenmiş tam boy bir cüppeyle en etkileyici kostümlerden birine sahipti. İmparatorların eşleri ve sarayın bazı ayrıcalıklı ve yüksek rütbeli memurları ve kendi eşleri de ejderha desenli kıyafetler giyebiliyordu, ancak bu cüppelerin boyutu, renkleri ve kesimi, karmaşık bir toplumsal gelenek hiyerarşisi içinde sıkı bir şekilde kontrol ediliyordu. Zaman zaman, yabancı devletlerin ileri gelenlerine veya büyükelçilerine mahkemeye resmî ziyaretleri sırasında ejderha cübbesi giyme şerefine izin veriliyordu.
-
Ejderha Tabloları & Parşömen Asmalar
Çinli sanatçılar Song Hanedanlığı zamanında ejderha çizimlerinde ustalaşmaya başlamışlardır. Kısa sürede ejderha çizimleri sanatçılar için yaşamın simgesi haline gelmiş ve sanatlarını bu figürler ile icra etmişlerdir. Ejderhaların resimlerdeki heybetli duruşu, sanatçılara ideal ve manevi arayışlarının yanı sıra duygu ve düşüncelerini ifade etme olanağı sağlamıştır.
En ünlü ejderha resimleri, ressam Chen Rong tarafından çizilmiştir. “Dokuz Ejderha” onun 1244 tarihli parşömen resmidir. Bulutların, sislerin, girdapların, kayalık dağların ve ateşin arasından yükselen ejderhaları tasvir eden resim, Taoizm’deki doğanın dinamik güçlerini temsil etmektedir.
-
Ejderha Heykelleri
Ejderha sanatı Çin’de her zaman oldukça popüler olmuştur. Ejderha heykelleri ve oymaları da antik Çin’den bu günlere kadar gelmiştir. Tapınaklarda, kraliyet ve zengin ailelerin evleri için üretilen bir çok eser vardır. Ejderha heykelleri genellikle ahşap ve taşlardan meydana getirilir ve özel ustalar tarafından, muhteşem tekniklerle yapılırlar. İnsanlar bu eserleri satın almaya özen göstermişlerdir çünkü bunlar aynı zamanda ait olduğu kişi için bir zenginlik göstergesidir. En ünlü kabartma eser ise Yasak Şehirde bulunan “Dokuz Ejderha Duvarı”dır.
-
Yeşim Aksesuarlar
Bir ejderhanın bilinen en eski tasviri, yeşim taşına oyulmuş stilize C şeklinde bir temsildir. Doğu İç Moğolistan‘da bulunan bu kültür, M.Ö. 4500 ile 3000 yılları arasında gelişen Hongshan kültürüne aittir. Ejderhanın Çin sanatında popüler bir konu olmaya devam etmesi gibi, Hongshan figürü de her ne kadar ilki olsa da, bugün şirket logolarından Pekin’in uluslararası havaalanında ziyaretçileri karşılayan posterlerine kadar her şeyde kullanılması bu imgenin oldukça popüler olduğuna işaret etmektedir.
Asırları Aşan Sembol: Popüler Kültürde Ejderhalar
Ejderhalar asırlar boyu sanatın her dalında Çinlilerin hayatını süslemişlerdir. Günümüzde de bir çok sanatçı Ejderha sembolünü sanatını icra ederken kullanmaktadır. Bu sanatçıların dünya çapında en çok ses getireni şarkıcı ve oyuncu Lay Zhang (Zhang Yixing) diyebiliriz. Lay Zhang, hem şarkılarında hem de kliplerinde ejderha figürünü orijinal mitlere ve halk hikâyelerine sadık kalarak işlemekte ve kültürünü dünyaya sanatı ile tanıtmakta. Ayrıca Lay Zhang, “Beş Kutsal Yaratık” mitini şirketinin eğitim sisteminde alegorik olarak kullanıyor. Her bir yaratık başka bir sanat dalını sembolize ediyor ve sanatçılarını, merkezi yani kökleri sembolize eden ejderha statüsüne çıkarmayı hedefliyor.
KAYNAKÇA
- ChinaArtlover, written by. (2022, February 5). Chinese dragon art – from mythology to artwork China artlover. https://www.chinaartlover.com/overview-of-chinese-dragon -art#:~:text=Chinese%20temples%20are%20full%20of,embroidery%2C%20painting%2C%20and%20sculpture
- Cartwright, M. (2023, April 28). The dragon in ancient China. World History Encyclopedia. https://www.worldhistory.org/article/1125/the-dragon-in-ancient-china/
- View scroll: East Asian scroll paintings. View Scroll | East Asian Scroll Paintings. (n.d.). https://scrolls.uchicago.edu/view-scroll/49
- Chinese dragons – facts, culture, origins, and art. Chinese Dragon: Meaning, Colors Symbolism, Mythology, Types. (n.d.). https://www.chinahighlights.com/travelguide/article-chinese-dragons.htm#google_vignette
