Birbirinden farklı kelimelerin etimolojisini incelediğimiz serimizde tiyatro terimlerinden “mimik” kelimesinin kökenini inceledik!
Mimik Kelimesinin Etimolojisi
Günlük hayatımızda hepimiz mimik kullanıyoruz. Kimimiz daha sık kullanıyor kimimiz daha nadir, kimimiz kontrol edebiliyor kimimiz edemiyor; fakat hepimiz mutlaka mimik kullanıyoruz.
Kökeni Yunanca “taklit” anlamına gelen mimesis sözcüğüne dayanır. Fransızcada aynı anlama gelen mimique sözcüğü ile Almancada ise mimen olarak “gibi, rol yapmak” şeklinde karşımıza çıkar. Sözlükte “duyguları, düşünceleri belirtecek biçimde yüzde beliren kımıldanışlar, hareketler” şeklinde tanımlanır. Mimikler, aslında bize konuşmadan anlaşılabilme rahatlığı sağlar. Duygularımız yüzümüze yansır ve mimiğe dönüşür.
Peki, mimikleri daha profesyonel kullanmak istersek?
Tiyatroda Mimik
Antik Yunan Dönemi’nde Atina’da can bulan tiyatro sanatı, bebek adımlarını da burada atmıştır. O dönemde (İ.Ö. 6.yy) tiyatro, şarap tanrısı Dionysos‘u onurlandırmak adına düzenlenen törenlerde kendine yer bulmuştur.
Antik Yunan’da oyunlar esnasında maske kullanımı tercih ediliyordu. Maskelerin, oyuncuların birden fazla karakteri aynı anda canlandırmasına olanak sağlaması veya tragedya oyunlarında soylu kişileri (veya tanrıları) simgelemesi gibi avantajları vardı. Fakat maske kullanımı; mimik kullanımını üzüntü, sevinç, öfke gibi belli duygular çerçevesinde daraltıyordu. Yani seyircinin doğrudan oyuncunun mimiğini görmesini engelliyordu. Oysa tiyatro sanatında mimik kullanımı, oyuncunun seyirciye geçirmek istediği duyguları aktarmak için önemli bir yere sahiptir. Etkili mimik kullanımı, seyirci ile oyun arasındaki bağın inşasını güçlendirir.
16-17.yy’lar itibariyle tiyatroda maske kullanımı giderek azaldı. Mimikler tüm çıplaklığıyla görünür olmaya başladı ve gerçekçilik akımı da mimik kullanımını destekledi.
Pandomim ve Mimik
“Bazen en güzel duygular söz olmadığında ortaya çıkar.”
Charlie Chaplin‘i çoğumuz biliyoruz ve onu izlerken, yüzümüze fark etmeden bir gülümseme yerleştiriyoruz. Tamamıyla sözsüz bir oyunun bizi güldürebilmesinin yegâne sebebi şüphesiz Charlie’nin mimikleri!
Pandomim sanatını icra eden kişi, sadece jest ve mimiklerini kullanarak izleyiciye bir hikâyeyi sözsüz bir biçimde aktarıyor. Aslında bu, bize mimiklerin evrenselliğini de bir bakıma kanıtlamış oluyor. Dilini hiç bilmediğiniz bir ülkede bir pandomim sanatçısını seyrettiğinizi düşünün. Muhtemelen yerliler kadar keyif alarak seyredebileceksiniz.
Pandomim makyajında, yüzün beyaza boyanmasının sebebi ise yine mimikler ile ilişkilidir. Amaç, mimikleri belirginleştirerek en uzaktaki seyirciye dahi ulaşmasını sağlamak ve duygu aktarımını güçlendirmektir. Bir tiyatro oyununda oyuncu, nasıl sesini en arka sıraya dahi duyurmaya gayret ediyorsa pandomim sanatçıları da aynı titizlik nedeniyle bu makyaja bürünüyorlar. Ses yok, fakat dikkatle görülmesi gereken mimikler var.
Psikolojide Mimikler
Psikolojide “chameleon effect” ismiyle karşılık bulan bukalemun etkisi, isminden de anlaşılacağı üzere tıpkı bir bukalemun gibi karşındakini taklit etmeye dayanan bir teori. Bukalemun etkisi, etkileşimde bulunulan kişiyi bilinçsiz bir şekilde taklit etme anlamına gelir. Teoriye göre, karşımızdaki insanın tavırlarını, jest ve mimiklerini farkında olmadan da olsa taklit ederiz.
İnsan, sosyal ortamda kabul görme veya onaylanma ihtiyacı ile karşısındaki kişiyi taklit edebilir. Başka bir açıdan bakmak istersek de “gülümsemek bulaşıcıdır.” sözünü hepimiz duymuşuzdur. Bu söz de yine bukalemun etkisine hizmet eder. Yani, karşınızda sizinle gülümseyerek konuşan biri var ise sizin de gülümsemeniz muhtemeldir.
Kaynakça
Eraşık, Elçin. “Beden Dilimiz Bize Neler Anlatıyor?” gönüllüpsikolog.org. Web. 17.01.2025
Ohwovoriole, Toketemu. “Bukalemun Etkisi Nedir?”. verywellmind.com. Web. 17.01.2025
Geçici, Selin. “Mimik Alıştırmaları / Bölüm 1 / Mimik ve Pantomim Nedir?”. wordpress.com. Web. 17.01.2025
“Pandomim Nedir?| ‘Bazen En Güzel Duygular Söz Olmadığında Ortaya Çıkar.'”. +90. youtube.com. 17.01.2025
Vartolioğlu, Oğuzhan, (2022). “Çağdaş Tiyatroda Maskenin Yeniden Keşfi: Artaud’dan Lecoq’a”. odüsabiad 12 (2), 1509-1522.
Öne çıkan görsel: “x.com.”
