Adını sıklıkla duyduğumuz ve oldukça büyük bir tartışma konusu olan Metot Oyunculuğu nedir? Ne zaman ortaya çıkmıştır? Gelin hem bu tekniği birlikte öğrenelim hem de en önemli örneklerini inceleyelim!
Metot Oyunculuğu nedir?
Metot Oyunculuğu‘nun kökleri, ünlü Rus tiyatro oyuncusu ve yönetmeni Konstantin Stanislavski‘nin (1863-1938) geliştirdiği bir sisteme dayanmaktadır. Stanislavski’nin geliştirdiği bu yöntem, o dönemin abartılı teatral oyunculuğa tepki olarak doğmuştur. Oyunculuğun doğasını merak eden ve bu konuda analizler yapan Stanislavski, o dönem çok ilgi çeken pozitivizm akımının da etkisiyle birlikte, daha gerçekçi tiyatro yapımları ve buna uygun oyunculuk tekniğiyle ilgilenmiş ve zamanla ilkeler birliği kurarak bir sistem oluşturmuştur. Oluşturduğu bu sistem Stanislavski Sistemi ya da Sistem olarak adlandırılmıştır.
Stanislavski, 1922-1924 yılları arasında Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, Moskova Sanat Tiyatrosu‘yla birlikte turneye çıkmıştır. Turne esnasında oyunculardan bazıları Amerika’da kalmaya karar vermiş, Sovyet Rusya’ya dönmemiştir. Bu oyuncular, Amerika’da kalıp yeni oyuncular yetiştirerek bu tekniği Rusya’nın dışına çıkarmışlardır. Rusya’ya dönmeyen oyunculardan olan Richard Boleslavski ve Maria Ouspenskaya, o dönem American Laboratory Theatre’da oyunculara ve yönetmenlere dersler vermişlerdir. Eğitim verdikleri oyuncu ve yönetmenlerin arasında bulunan Lee Strasberg ve Harold Clurman, 1931 yılında Cheryl Crawford ile birlikte Group Theatre‘ı kurmuştur.
Group Theatre üyelerinden olan Lee Strasberg, Sanford Meisner ve Stella Adler; Stanislavki Sistemi‘nden etkilenmişler ancak eksiklikleri olduğunu düşünüp, geliştirilmesi gerektiğine inanmışlardır. Stanislavski’nin yöntemine katkıları olan üç isim, bazı konularda ayrışmış olsalar da Metot Oyunculuğu‘nun temellerini atmış ve gelişimine katkıda bulunmuşlardır.
Stanislavski‘nin en başta rahatsız olduğu ve değiştirmek istediği şey o dönemin oyunculuğunun her esere uygulanamayışı, sistemsiz olmasıydı. Dolayısıyla oyunculuk yönteminin her esere uygulanabileceği bir sistem geliştirmeye uğraşmıştır. Böylece, oyuncunun içsel olarak duygularını uyarması, bunun da dışsallaşarak fiziksel eylemlere dönüşmesini temel alan bir yöntem geliştirmiştir. Bu yöntem, oyuncunun durumu içselleştirmesi, rolüyle bütünleşmesi ve karakterin iç dünyasını yaratıp sahiplenmesi üzerine kurulmuştur.
Lee Strasberg‘in geliştirdiği Metot Oyunculuğu ise Stanislavski Sistemi’nin bir devamı niteliğini taşır. Strasberg, Stanislavski Sistemi üzerinde birçok değişiklik yapmış ve yeni bir bakış açısı getirmiştir. Strasberg‘in geliştirdiği Metot, iki kola ayrılmıştır; ilki oyuncunun kendi duygu ve deneyimlerini gözden geçirdiği, kendi varlığını yeniden değerlendirdiği, ikincisi ise karakterin dünyasını, yaşadıklarını, duygularını ve düşüncelerini ele aldığı başlıktır. Tam anlamıyla tanımlamak gerekirse Metot; oyuncunun, kendisini oynadığı karakterle ve karakterin ruh hali ile bütünleştirdiği, kısacası oyuncuyla karakterin bir olduğu, aynı gömleği giydiği oyunculuk tekniğidir.
Realizm akımından etkilenilerek ortaya çıkarılan Metot Oyunculuğu, modern batı tiyatrosunu ve sinemayı şekillendirmede önemli bir rol oynamıştır. Birçok ünlü oyuncu Metot Oyunculuğunun önemli örneklerini sergilemiştir. Bu tekniği kullananlar arasında Marlon Brando, James Dean, Dustin Hoffman, Al Pacino, Daniel Day-Lewis, Christian Bale ve Heath Ledger gibi başarılı oyuncular yer almaktadır.
Metot Oyunculuğunun Önemli Örnekleri
Birçok ünlü oyuncu, Metot Oyunculuğu’nu benimsemiştir. Rolüyle bütünleşip, hem kendilerine hem set arkadaşlarına hem de ailelerine zorlu zamanlar yaşatmayı göze alan ünlü oyuncuların muhteşem performanslarının perde arkasına gelin birlikte bakalım!
Marlon Brando
Marlon Brando, Metot Oyunculuğu denilince akla gelen ilk isimlerden biridir. Öyle ki İhtiras Tramvayı (A Streetcar Named Desire, 1951) filminin çekimleri sırasında rol arkadaşlarına, yönetmene ve set çalışanlarına zorlu anlar yaşatmıştır. Oynadığı Stanley Kowalski karakterinin vurdumduymaz, kaba bir adam olması, zaten sorumsuz davranışları olan Brando’nun iyice katlanılmaz olmasına yol açmıştır. Oyuncu diğer filmlerinde de bu tekniği kullanmıştır. Hatta bir diğer filmi olan The Men‘de (1950) felçli bir gaziyi oynayacağından, haftalarca bir hastanede kalmış; sürekli hasta yatağında uzanmış ve sanki yıllardır tekerlekli sandalye kullanıyormuş gibi davranmayı öğrenmiştir.
Dustin Hoffman
Metot Oyunculuğu ile adı anılan bir başka ünlü oyuncu da Dustin Hoffman‘dır. Özellikle Vahşi Koşu (The Marathon Man, 1976) filmindeki rolü için günlerce uykusuz kalması, kilometrelerce koşması ile ilgili söylentiler vardır. Hatta bir rivayete göre, Hoffman’ın çekimler sırasında ne kadar yorulduğunu gören rol arkadaşı Laurence Olivier, ona “Neden sadece rol yapmayı denemiyorsun?” der. Bu hikayeyi Metot Oyunculuğu’nu eleştirenler sıklıkla dillendirir. Ayrıca Kramer vs. Kramer (1979) filminden yıllar sonra Meryl Streep, Dustin Hoffman’ın ona gerçekten tokat attığını ve hakaretler savurduğunu söylemiştir. Filmin çekimleri süresince rolüyle paralel hareket eden Hoffman, tepki çekmiştir ve daha sonra özür dilemiştir.
Al Pacino
Metot denilince akla gelen ilk isimlerden biri de kuşkusuz Al Pacino‘dur. Özellikle Kadın Kokusu (The Scent of a Woman, 1992) filminin çekimleri sırasında görme engelli bir askeri canlandırdığı için hep sabit bir noktaya bakmış, neticesinde de gözleri bozulmuştur, gözlük kullanmaya başlamıştır. Film için görme engellilere özel bir okuldan yardım alarak rolüne hazırlanmıştır. Ayrıca bu filmdeki rolüyle En İyi Erkek Oyuncu Oscar Ödülü‘nü kazanmıştır. Al Pacino her ne kadar birçok kez bu ödüle aday olmuş olsa da yalnızca Kadın Kokusu filmi ile Akademi Ödülü kazanmayı başarmıştır. Ayrıca Serpico (1973) filminde bir polis memuru olan Frank Serpico’yu canlandırdığı sıralar, gerçekten bir kamyon şoförünü durdurmuş ve egzoz kirliliği yarattığı için tutuklamakla tehdit etmiştir.
Robert De Niro
Martin Scorsese’nin yönettiği Kızgın Boğa (Raging Bull, 1980) filminde Robert De Niro, İtalyan kökenli profesyonel boksör Jake LaMotta‘yı canlandırmıştır. Rolünün hakkını vermek isteyen De Niro, gerçekten hafif sıklet olarak üç kez ringe çıkmıştır. Yine Martin Scorsese’nin yönettiği bir film olan Taksi Şoförü‘ndeki (Taxi Driver, 1976) rolüne hazırlanmak için gerçekten 12 saat vardiyalı olarak taksicilik yapmıştır.
Charlize Theron
Charlize Theron, gerçek bir seri katili canlandırdığı Cani (Monster, 2003) filminde fiziksel anlamda tepeden tırnağa bir dönüşüm geçirmiştir. Kilo almış, kaşlarını kazıtmış ve gerçekten çok iyi bir performans sergileyerek En İyi Kadın Oyuncu Oscar Ödülü‘nü kazanmıştır. Oyuncu, soğuk savaş dönemindeki gizli bir ajanı canlandırdığı Sarışın Bomba (Atomic Blonde, 2017) filmi için hazırlanırken kaburgaları ezilmiş, dizi sakatlanmış ve 2 dişi kırılmıştır.
Daniel Day-Lewis
Daniel Day-Lewis, aynı adlı kitaptan uyarlanan, Sol Ayağım (My Left Foot, 1989) filminin çekimleri boyunca tekerlekli sandalyeden hiç kalkmamıştır. Çekimler boyunca set ekibi tarafından taşınmıştır, hatta yemeğini de set ekibindekiler yedirmiştir. Oyuncu çekimler boyunca sürekli tekerlekli sandalyede olduğu için 2 kaburgası kırılmıştır. Day-Lewis, bu rolüyle ilk En İyi Erkek Oyuncu Oscar Ödülü‘nü almıştır. Oyuncu, Boksör (Boxer, 1997) filminde bir boksörü canlandırmıştır. Rolüne o kadar sıkı hazırlanmıştır ki, antrenörüne göre profesyonel bir orta sıklet boksör olmuştur. Ayrıca Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği (The Unbearable Lightness of Being, 1988) filminde, Çekçe repliği olmamasına rağmen karakteri ve aksanı doğru yansıtabilmek için Çekçe öğrenmeye çalışmıştır.
Natalie Portman
Natalie Portman, ünlü filmi Siyah Kuğu‘daki (Black Swan, 2010) rolüne günde 8 saatten fazla bale dersi alarak hazırlanmıştır. Rolü için yaklaşık 8 kilo vermiştir, ayrıca çekimler sırasında kaburgası sakatlanmıştır. Ayrıca oyuncu, V (V for Vendetta, 2005) filminde rolü gereği gerçekten saçlarını kazıtmıştır.
Jack Nicholson
Jack Nicholson da Metot Oyunculuğu ekolüne bağlı bir aktördür. Hatta, Metot Oyunculuğu‘nu akademik anlamda kendisinden daha iyi anlayan bir oyuncu olmadığını söylemiştir. Cinnet (The Shining, 1980) filmindeki meşhur kapı kırma sahnesinin çekimleri 3 günden fazla sürmüştür ve yaklaşık 60 kapı kullanılmıştır. Daha önce itfaiyecilik yapmış olan Nicholson, kapıları ilk seferde kırdığı için daha güçlü kapılar yapılmak zorunda kalınmıştır. Ayrıca yine aynı filmdeki karakteri alkolik olduğu için, filmdeki barmen rolünü canlandıran Joe Turkel ile birlikte haftalarca prova yapmışlardır.
Jim Carrey
Jim Carrey‘nin, ünlü komedyen Andy Kaufman‘ın biyografisi niteliğini taşıyan Aydaki Adam (Man on the Moon, 1999) filminin çekimleri sırasında Andy Kaufman olmaktan hiç vazgeçmemiştir. Öyle ki Kaufman‘ın ailesi film setine gelmiş ve sanki Andy ile konuşmuşlar gibi hissettiklerini ifade etmişlerdir. Daha sonra Jim Carrey de bu anın onun için çok duygusal olduğunu ifade etmiştir. Andy Kaufman‘ın gerçekten tartışığı ve filmde de yer alan bir boksör ile tartışan Jim Carrey, sanki tartışmayı yapan Kaufman‘mış gibi davranmıştır. Hatta çekimler sırasında boksörü çok sinirlendirdiği için hastanelik olmuş, ciddi bir sakatlık yaşamıştır. Ancak hastaneden döndükten sonra bile aynı hareketlerine devam etmiştir. Ayrıca, Aydaki Adam filminin perde arkasını anlatan Jim ve Andy (Jim and Andy, 2017) isimli bir Netflix yapımı da bulunmaktadır.
Austin Butler
Austin Butler, son performansı Elvis (2022) ile gündem olmayı başarmıştır. Oyuncu, rolüne hazırlanmak için birkaç sene boyunca hazırlık yapmıştır. Hatta ailesini 3 yıl boyunca hiç görmemiştir. Bir röportajında, Butler, aylarca kimseyle konuşmadığını, konuştuğu zamanlar da sanki Elvis Presley‘miş gibi konuştuğunu söylemiştir. Ünlü oyuncu, çekimler bittiğinde artık kim olduğunu bilmediğini ifade etmiştir.
Her ne kadar seyircilerin efsanevi performanslarla buluşmasına aracı olsa da, Metot, oyuncuların hayatını uzun süre olumsuz etkileyebilmektedir. Pek çok ünlü ve başarılı oyuncu tarafından benimsenmesine rağmen, Metot Oyunculuğu‘nun oyunculara fiziksel ve ruhsal olarak zarar vermesi, birçok izleyici ve birçok oyuncu tarafından eleştirilmektedir.
Kaynakça
Özüaydın, N. U. (2013). Stanislavski Sistemi ve Metot Oyunculuğu’nun Aralarındaki Temel Farklar Açısından Karşılaştırılması. Tiyatro Araştırmaları Dergisi.
Canbulat, S. (2023, Nisan 1). Metot Oyunculuğu Nedir? Metot Tekniği ve Dünya Sinemasına Kazandırdığı İsimler. İyi ki: https://iyikigormusum.com/metot-oyunculugu-nedir-metot-teknigi-ve-dunya-sinemasina-kazandirdigi-isimler adresinden alındı
Butler, I. (2022, Şubat 1). Why Marlon Brando’s Streetcar Co-Stars Couldn’t Stand Him. Slate: https://slate.com/culture/2022/02/marlon-brando-streetcar-named-desire-method-acting.html adresinden alındı
The Men. (2023, Nisan 1). IMDB: https://www.imdb.com/title/tt0042727/ adresinden alındı
Sennett, S. (2022, Nisan 28). Marlon Brando Only Broke Method Once During His Intense Prep For The Men. Slash Film: https://www.slashfilm.com/846709/marlon-brando-only-broke-method-once-during-his-intense-prep-for-the-men/ adresinden alındı
10 Craziest Method Acting Behind Great Performances. (2023, Nisan 01). What Culture: https://whatculture.com/film/10-craziest-method-acting-behind-great-performances?page=4 adresinden alındı
Taylor, T. (2022, Mayıs 12). The story behind the feud between Dustin Hoffman and Meryl Streep. Farout Magazine: https://faroutmagazine.co.uk/the-story-behind-the-feud-between-dustin-hoffman-and-meryl-streep/ adresinden alındı
Kramer Kramer’e karşı. (2023, Nisan 1). IMDB: https://www.imdb.com/title/tt0079417/ adresinden alındı
Meyers, M. (2023, Mart 16). 5 Actors Who Turned Method Acting Into an Art Form. Reel Rundown: https://reelrundown.com/celebrities/10-10-Movie-Stars-Who-Are-Considered-Outstanding-Method-Actors#:~:text=5.-,Al%20Pacino,on%20and%20off%20the%20set. adresinden alındı
Kadın Kokusu. (2023, Nisan 1). IMDB: https://www.imdb.com/title/tt0105323/ adresinden alındı
Grant, D. (2019, Ocak 1). 30 Method Acting Moments That Went Too Far. Collider: https://collider.com/method-acting-movies-extreme/ adresinden alındı
Russell, C. (2021, Kasım 21). Daniel Day-Lewis’ extraordinary method acting in ‘My Left Foot’. Far Out: https://faroutmagazine.co.uk/daniel-day-lewis-method-acting-in-my-left-foot/ adresinden alındı
Sol Ayağım. (2023, Nisan 1). IMDB: https://www.imdb.com/title/tt0097937/ adresinden alındı
Boksör. (2023, Nisan 1). IMDB: https://www.imdb.com/title/tt0118760/ adresinden alındı
O’Riordan, I. (2021, Şubat 28). Great Escapes: When Daniel Day-Lewis became king of the ring. Irish Times: https://www.irishtimes.com/sport/great-escapes-when-daniel-day-lewis-became-king-of-the-ring-1.4496003 adresinden alındı
Adams, L. (2022, Haziran 30). Daniel Day-Lewis Admitted His Method Acting Missed The Mark In The Unbearable Lightness Of Being. Slash Film: https://www.slashfilm.com/912816/daniel-day-lewis-admitted-his-method-acting-missed-the-mark-in-the-unbearable-lightness-of-being/ adresinden alındı
Biggs, J. (2022, Aralık 13). Austin Butler says he didn’t see his family for three years during method acting for Elvis. Cosmopolitan: https://www.cosmopolitan.com/uk/entertainment/a42224503/austin-butler-method-acting/ adresinden alındı
Mambrol, N. (2021, Nisan 14). The Group Theatre. Literariness: https://literariness.org/2021/04/14/the-group-theatre/ adresinden alındı
The Editors of Encyclopaedia Britannica. (2023, Nisan 1). Cheryl Crawford: American actress and theatre producer. Britannica: https://www.britannica.com/biography/Cheryl-Crawford adresinden alındı
Şahin, F. K. (2022, Mart 3). Bir Konstantin Stanislavski Yorumu Olarak Lee Strasberg’in Metot Oyunculuğu. Sanat ve tasarım Araştırmaları Dergisi.
Acuna, K. (2018, Ekim 12). 17 actors who went to extreme lengths for roles. Insider: https://www.insider.com/method-actors-who-dont-break-character-2017-9 adresinden alındı
Şahinöz, S. (2020, Haziran 6). The Shining Hakkında Mutlaka Bilinmesi Gereken 15 Detay. Filmloverss: https://filmloverss.com/the-shining-hakkinda-mutlaka-bilinmesi-gereken-15-detay/ adresinden alındı
Özüaydın, N. U. (2011). Stanislavski Sistemi ve Bu Bağlamda Metot Oyunculuğu’nun Süreç İçinde Gelişimi. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiüsü, Tiyatro Anadalı, Sanatta Yeterlilik Tezi. İstanbul.
