Dikkat! Bu yazı sizi acıktırabilir.
Her toplum, yaşadığı kültürel değişimleri yaşamlarının çeşitli yerlerine yansıtır. Bu yerlerden birisi de hiç şüphesiz mutfaktır. Taco ve Guacamole sayesinde ben de Meksika’nın renkli mutfağına girerken aslında bu yemeklerin sadece yemekten ibaret olmadığını, kültürel bir araç olduğunu keşfettim. Bu özel yemeklerin uzun, hatta başlangıcı bile bilinmeyen bir hikâyesi olduğunu öğrendim. Gelin, birlikte Taco ve Guacamole’nin hikâyesinin derinliklerine inerken Meksika’nın da hikâyesine daha farklı ve lezzetli bir perspektiften bakalım.
Bol Baharatlı ve Rengarenk: Meksika Mutfağı
Taco ve Guacamole’den bahsetmeden önce Meksika mutfağına kısa bir giriş yapalım. Fasulye, mısır, acı biber ve bolca baharat, Meksika mutfağının mihenk taşlarıdır. Bu malzemelerin oluşturduğu kombinasyonlar, eşsiz bir lezzeti ve renkli bir görüntüyü oluştururken Meksika mutfağı sevenler için de vazgeçilmez bir hale gelmektedir.
Meksika mutfağının kökleri milattan önceki zamanlara kadar uzanmaktadır. Meksika coğrafyası, topraklarında çeşitli antik uygarlıklar ve medeniyetler barındırmıştır. Bunlardan Meksika mutfağını en çok etkileyenlerse Meksika’nın güney kısmını kapsayan ve Orta Amerika (Mezoamerika) olarak adlandırılan bölgede yaşamış olan Maya, Aztek gibi uygarlıklardır. Bu uygarlıklar, mısırı neredeyse her yemekte kullanmıştır. Mısır tanelerini kaynatarak elde ettikleri masa adlı hamuru ince ve yuvarlak bir forma sokarak hepimizin mutlaka duyduğu tortilla adındaki lavaş benzeri bir gıdayı oluşturmuşlardır.
Ayrıca Kristof Kolomb‘un Amerika’yı keşfinden sonra bölgeye gelen İspanyolların Meksika kültürüne ve mutfağına olan etkisi de önemlidir. İspanyollar 1519 yılında bu bölgeye geldiklerinde, o esnada var olan Aztek İmparatorluğunu 2 yıl içinde yıkmışlardır ve 1521 yılında bölgeye kendi kolonilerini kurmuşlardır. Oldukça acılı geçen yıkım süreci, yerel Meksika halkının büyük kayıplar vermesiyle sonuçlanmıştır.
İspanyolların Meksika’yı fethetmesinin ardından bölgeye süt ürünlerini, tereyağını, domuz, sığır ve koyun etini, tarçını ve karanfili getirmişlerdir. Hatta Endülüs Emevileri sebebiyle Arap mutfağından etkiler de taşıyan İspanyollar, bu etkileri aynı şekilde Meksika mutfağına da getirmiştir. Meksika mutfağı, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Meksika’ya göç eden Lübnanlıların yemeklerinden de etkilenmiştir. Orta Doğu’nun ve Arap mutfağının meşhur yemeği olan şavurma, Meksika’da Taco Arabe olarak isimlendirilmiştir. Sadece Taco ve Guacamole’den yola çıkarak geldiğimiz nokta beni oldukça şaşırmıştı. Meksika mutfağının önemli gördüğüm bu özelliklerini sizlere aktardıktan sonra şimdi de asıl konumuz olan Taco ve Guacamole’ye bir bakalım.
Meksika İle Özdeşleşen Yemek: Taco
Meksika dendiğinde çoğumuzun aklına gelen ilk şey elbette Taco’dur. Yemek programlarında, yemeklerle ilgili dergilerde ya da çocukken izlediğimiz çizgi filmlerde en az bir kere bile olsa hepimiz Taco’yu görmüşüzdür. Taco çeşitli kaynaklara göre, Meksika’daki Mayalar ve Aztekler gibi uygarlıkların bir yemeği olduğu düşünülse de günümüzde tüketilen Taco’nun o zamanlardan çok daha farklı olduğu çoğu tarihi kaynağın üzerinde durduğu bir gerçektir. Bizim bugünkü haliyle bildiğimiz Taco’ya dair ilk atıflar 18-19. yüzyıllar arasında ortaya çıkmıştır.
Bu yöresel yemeğe verilen Taco adının ilk defa ne zaman ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemekle beraber iki teori bulunmaktadır. Bir teori, Azteklerin konuştuğu Nahualt dilinde ortada veya yarı anlamına gelen thlaco sözcüğünden türemiş olabileceği yönündedir.
İkinci teoride de Taco adının 18. yüzyılda Meksika’daki gümüş madeni işçilerinin barutun etrafına sardıkları kâğıt parçalarından geldiği düşünülmektedir. Bunun sebebi, içine çeşitli malzemeler, bolca baharat ve acı biber konulan bu yemeğin görüntüsünün kâğıda sarılmış bir barutu andırmasıdır ve tadının da bir o kadar acı olmasıdır. Maden işçilerinin yediği bu yemek, madenci tacosu (tacos de minero) olarak adlandırılmıştır. Başta işçi sınıfının tükettiği bu yemek daha sonra Meksika’nın başkenti olan Mexico City’de ve ABD-Meksika sınırının olduğu bölgelerde bir sokak yemeği olarak popülerleşmiştir. 1962 yılında Glen Bell’in Kaliforniya’da kurduğu Taco Bell restoranıyla da Taco’nun ABD’deki ünü artmış ve devamında dünyaca ünlü bir yemek haline gelmiştir.
Bu özel yemek, bahsettiğim tortillanın üstüne et, su ürünleri veya sebze konulmasıyla, mısır, baharat gibi çeşitli malzemelerle ve Meksika’ya özgü soslarla birleşip tortillanın ikiye katlanıp hazır hale gelmesiyle hazırlanmaktadır. Taco’nun içine saymış olduğum bu malzemelerden çok daha farklı şeyler de eklenebilmektedir. İspanyollar Meksika’ya gelmeden önce yerli halkın protein ihtiyacını Taco’nun içine yılan, iguana, armadillo, hindi eti gibi etler veya böcekler koyarak giderdiği düşünülmektedir. Ancak bu iddianın bir kesinliği bulunmamaktadır. Kesinliği olsa bile ne kadar lezzetli olacağı bence büyük bir tartışma konusu.
Buradan öğrenebileceğimiz şey ise Taco’ya istediğimiz her şeyi koymakta özgür olduğumuzdur. Hatta tortillanın yumuşak olması ya da sert, çıtır çıtır bir yapıda olması bile bizim seçimimize bağlıdır. Tarifinin her bir adımında özgür olduğumuz bir yemek. Hiç tatma fırsatı bulmamış olsam da araştırdıklarımla bana oldukça cazip geldi.
Yeşilin En Lezzetli Hali: Guacamole
“Guacamole” kelimesi, Aztekler’in Nahuatl dilinde ahuacatl (avokado) ve molli (sos) kelimelerini birleştiren kelimesi “ahuacamolli“den gelir. Taco veya diğer Meksika yemeklerinin yanında bir meze olarak bulunan veya yemeklere eklenen bu Guacamole, Azteklerin kullandığı özel bir sostur. Bu sos, püre haline getirilmiş avokadodan oluşup soğan, domates, limon, kişniş ve jalapeno biberi içermektedir. Genelde Taco cipslerle servis edilmektedir.
Guacamole hakkında ilginç bir bilgi: Bu sosun özel bir günü vardır, hatta 2 günü! 16 Eylül Ulusal Guacamole Günü ve 14 Kasım Baharatlı Guacamole Günü. 16 Eylül tarihinde kutlanan Guacamole Günü, aynı zamanda Meksika Bağımsızlık Gününe denk gelmektedir. 16 Eylül tarihindeki kutlamalar, kültürel bir derinliğe sahiptir ve Meksika halkı Guacamole sosunu atalarının mirası ve gelenekleriyle ilişkilendirmektedir.
Diğer bir tarih olan 14 Kasım Baharatlı Guacamole Günü ise, Guacamole’nin gelenekselleşmiş halinden çok, bu sosun farklı çeşitlerinin deneyimlenmesinin amaçlandığı bir gündür. Özellikle acı sevenlerin hoşuna gidecek bir gün olduğunu söyleyebilirim.
Bu yazının sonuna gelenlerin canının Taco ve yanında Taco cipsiyle servis edilen bir Guacamole sosu çektiğine eminim. Başta herkesi acıkacağı konusunda uyarmıştım! Eğer bir gün Taco veya Guacamole sosunu deneme fırsatı bulursanız, bu iki geleneksel yemeğin ardındaki hikâyeyi hatırlamanız dileğiyle yazımı sonlandırıyorum. Şimdiden afiyet olsun!
Kaynakça
- “Meksika Yemekleri Nelerdir? Meksika Yemek Kültürü”. unileverfoodsolutions.com.tr. Web. Erişim Tarihi: 26.12.2024
- “Meksika Mutfak Kültürü” gastroyazar.com. Web. Erişim Tarihi: 26.12.2024
- “Yediğiniz Tako İçin Osmanlı İmparatorluğu’na Teşekkür Edin”. globalvoices.org. 11.05.2015. Web. Erişim Tarihi: 27.12.2024
- Martínez, A. D. (2014). “Planet Taco: A Global History of Mexican Food: By Jeffrey M. Pilcher”. Food, Culture & Society, 17(2), 347–349. Web. Erişim Tarihi: 27.12.2024
- “History of Tacos: Straight From The Mexican Mines And Into Our Bellies”. unocasa.com. 05.05.2021. Web. Erişim Tarihi: 27.12.2024
- “A History Timeline About Tacos”. History Timelines. Web. Erişim Tarihi: 27.12.2024
- “Tortilla”. Britannica. Web. Erişim Tarihi: 29.12.2024
- ÇIRPILI, Petek. “İspanyol- Fransız Etkisi Ama Aslı Meksika Mucizesi” tarihdergi.com. Web. Erişim Tarihi: 29.12.2024
- Friesen, Katy June. “Where Did the Taco Come From?”. smithsonianmag.com. 03.05.2012. Web. Erişim Tarihi: 29.12.2024
- “Guacamole: Lezzetli Bir Meksika Klasik Tarifi ve Tarihi”. gurmerehberi.com. Web. Erişim Tarihi: 29.12.2024
- “When is National Guacamole Day? Celebrate with the best recipes!” ohmexicorestaurant.com. Web. Erişim Tarihi: 29.12.2024
- “NATIONAL SPICY GUACAMOLE DAY”. nationaldaycalendar.com. Web. Erişim Tarihi: 29.12.2024
- Öne Çıkan Görsel Linki
