Matların üzerinde yapılan hareketler mi yoksa meditasyonlar mıdır yoga? Yoksa bir din midir? Yüzyıllardır Hindistan’da doğarak dünyaya yayılan bir kültür olan yoga sanat eserlerinde de çokça yer almıştır. Gelin beraber yoga nedir, sanat eserlerinde nasıl yer almıştır bakalım!
Yoga Aslında Nedir?
Yoga sosyal medyada gördüklerimiz ve filmlerde izlediklerimizden çok daha farklı bir alandır. Hindistan’da köklenen bir sanat ve bilim dalıdır. İlk önce bedeni güçlendirdikten sonra zihni dinginleştirerek meditasyon ve odak anına hazırlamak amacıyla ortaya çıkar. Daha sonraları ise Batı’nın günlük hayatına adapte edilerek sağlık ve psikoloji için önemli bir aktivite hâline gelir. Yoga sözcük anlamına göre “bağlamak, birleştirmek” demektir. Yoga ile beden, ruh ve zihin birleşerek bütünlüğe kavuşmayı sağlar. Bunun yanında bir din olmamasına rağmen ahlaki öğretiler de sunar. Günümüzde popülerleşmiş olan ve Batı’da uygulanan yoga pratikleri genel olarak Hatha Yoga’dır. Hatha Yoga, duruşlar (asanalar), nefes alma teknikleri (pranayama), bilinçli gevşeme (pratyahara ve dharana) ve meditasyondan (dhyana) oluşur. Bu alanların birleştirilmesiyle yoga ortaya çıkar.
Yoga sadece matın üzerinde uygulanan hareketler ve meditasyon tekniklerinden çok daha fazlasıdır. Yoga günlük hayatın her anında uygulanabilen bir hayat felsefesidir. Bu felsefe genel olarak zihnin bedenle temsil edilmesi, hareketlendirilmesi veya sakinleştirilebilmesi olarak da tanımlanabilir. Yoga uzun bir yol olarak düşünülürse bu yolu güçlendiren sekiz ana hat vardır. Bu sekiz ana hat da kendi içinde kollara ayrılır.
- Yamalar: Etrafımızdaki insanlara ve dünyaya karşı sahip olduğumuz tutumların öğretisi.
- Niyamalar: Kendimizle ilgili kişisel gözlemlerimiz ve bakımımıza dair öğretiler.
- Asanalar: Bedensel yoga duruşları.
- Pranayama: Nefesin kontrolü.
- Pratyahara: Duyuların geri çekilmesi, insanın içinde yaşadıklarına daha çok odaklanması.
- Dharana: Konsantrasyon.
- Dhyana: Meditasyon (uzun dharana hâli).
- Samadhi: Kendini gerçekleştirme ve aydınlanma. (Diğer yedi kolun varış noktası)
Yoganın Sanat Eserlerindeki Yeri
Yoga; zihin, ruh ve bedeni bir sanat gibi birleştirir. Felsefik olarak da bir sanat denilebilecek yoga, sanat eserlerinde binlerce yıldır yer alır. Asana pozları, yoganın felsefesi ve çakralar sanat eserlerinde yoganın bir temsilcisi olarak bulunur. Mattan sanata aktarılmış eserlerin en ünlülerine bakalım.
Three Aspects of the Absolute
Bulaki, 1823 yılında tamamladığı üç tabloyu birleştirilerek oluşturduğu eseri Naths mezhebine göre evrenin yaratılışından ilham alarak ortaya çıkarır. Three Aspects of the Absolute (Mutlak Olanın Üç Yanı) tablosu Hint kültürü ve inancına göre evrenin temeli olan formsuz, zamansız ve parlak özü temsil eder. Birçok Hint inanışına göre evren önce madde, sonra asıl katı oluşum son olarak da kozmik su, kutsal nehir ile oluşur.
Tablo da soldan sağa evrenin yaratılışını temsil eder. İlk bölüm sadece altın ile kaplanmıştır. Bu evrenin temelinin simgelenişidir. Ayrıca parlak özün de tabloya altın ile aktarılmasıdır. Ortadaki bölüm ise evrenin ana maddesinin oluşumunu gösterir. Ana madde tabloda yoga felsefesini uygulayan kişi yani yogi ile temsil edilmiştir. Bulaki’ye göre evrenin ana unsuru yogidir. Böylelikle tablosu aracılığıyla evrenin ana felsefesini yoga olarak gördüğünü de aktarmıştır. Son bölüm ise kutsal nehrin gümüş dokuma ile temsil edilmesidir. Yogi bu kutsal nehrin akıntısında felsefesini gerçekleştirir.
The Chakras of the Subtle Body
Yoga felsefesinde yer alan en önemli unsurlardan biri de çakralardır. Çakra kelimesi Sanskritçe’de “ışık çemberi” anlamına gelir. Vücudumuzda yedi çakra bulunur ve yedisi de enerji merkezi olarak tanımlanır. The Chakras of the Subtle Body (İnce Vücudun Çakraları) adlı tabloda yer alan yogi tadasana (dağ duruşu) pozunda durur. Tadasana pozu ise kök çakrayı harekete geçiren bir poz olarak bilinir. Tabloda ise çakralar açan çiçeklerle temsil edilmiştir. Harekete geçen çakraların yaydığı enerji açan bir çiçeğe döner. Kök çakranın temsil edildiği çiçekler ise daha büyük ve dikkat çekici olarak resmedilmiştir. Ayrıca her çiçeğin içi yoga ve meditasyon görselleriyle resmedilmiştir.
Jina (Tirthankara) Heykeli
Jainism (Caynizm) Hindistan’da Budizm ve Hinduizm’den sonra en yaygın dindir. Jainism’de tanrılar tapılacak varlıklar olmak yerine yol gösterici olarak görülmüştür. En yaygın tanrı ise Jina’dır ve ismi kurtarıcı, galip anlamlarına gelir. Yirmi dört tane Jina vardır ve birbirlerine çok benzeyen bu tanrı figürleri farklı şekillerde heykel hâline getirilmiştir. Aralarında sadece çok ufak farklar olan bu heykeller genellikle bir kitabın üzerinde yoga asanalarından olan dhyanasana (meditasyon) pozunda oturmaktadırlar. Jina; ölümsüz, her şeyi bilen ve mükemmel ruha ulaşmıştır. Onun ulaştığı bu kusursuz ruh durumu yogadaki dhyanasana pozuyla temsil edilmiştir.
Yogini Heykeli
Yogini heykelinde bir tanrıça yoga asanalarından dhyanasana (meditasyon) pozunda oturarak meditasyon yapmaktadır. Yoga felsefesini hem asana hareketlerini hem de düşünce ve meditasyon gerekliliklerini yaşayarak uygular. Bir tanrıça olmasına rağmen yoga yapması ise yoganın herkes için olduğunu temsil eder.
Yoga; içerdiği öğretiler, asanalar, meditasyon ve felsefesiyle birlikte kendi içinde bir sanattır. Bu sanat ise mat üzerine yarattığı büyülü dünyadan taşıp görsel sanatlara ulaşmıştır. Bu görsel sanat eserlerinden dördünü beraber inceledik. Namaste!
Kaynakça
Worby, Cynthia. Her Yönüyle Yoga. Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2023.
“What is Yoga?”. GithaYoga. Web. 02.07.2024
“Practicing the 8 Limbs of Yoga Will Help You Understand Yoga as It Was Meant to Be”. healthline. Web. 02.07.2024
“Hatha Yoga Inspired Abstract Art a Century Before Rothko”. Smithsonian Magazine. Web. 02.07.2024
“Jina (Tirthankara)”. The Cleveland Museum of Art. Web. 02.07.2024
“Seated Jina”. Artsmia. Web. 02.07.2024
“Yogini”. The National Museum of Asian Art. Web. 02.07.2024
