Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Nedir?

“Hasta insanı tanıyoruz, peki ya sağlıklı insan?” sorusuna bir cevap arayan Amerikalı psikolog Abraham Harold Maslow, psikolojik olarak sağlıklı olan insanlarla yaptığı araştırmalar sonucunda ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramı adlı bir sonuca varıyor. Peki, bu ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramı insanlar açısından nasıl bir önem taşıyor gelin birlikte inceleyelim!

İnsan ihtiyaçlarının çeşitliliği zaman içerisinde araştırmacı kişiler tarafından ele alınmış ve insanın kendi varlığını sorgulaması, var olma sebepleri ve amaçları doğrultusunda birtakım sonuçlara ulaşılmıştır. Maslow bu konu üzerine ihtiyaçlar hiyerarşisi adına, gereksinimlerin karşılanma boyutuna göre oluşturduğu İhtiyaçlar Piramidi belirli bir düzen içerisinde ele alındığı zaman, alt basamaktaki gereksinimin karşılanması durumunda bir üst basamağa geçilebileceği ve kişilik oluşumu için bütün bu gereksinimlerin belli ölçülerde karşılanması gerektiğini vurgulamıştır (Çoban, 2021, s. 112).

Bu gereksinimler bireyin doğasında zaten var olan ve bireyin kendisi olabilmeyi, kendini gerçekleştirmesini başarabilmesi adına öne sürülmüştür. Ayrıca farklı kültürlerden bireylerin hayattan beklentileri ve kendini gerçekleştirme arzusu bir diğer kültürdeki bireyden farklı olabilir, bu kişilerin yaşamdan beklentileri ve öncelikleri kendi kültürlerinde, toplumlarında ve kendi küçük aileleri içerisinde farklılıklar göstermiştir (Çoban, 2021, s. 112).

Maslow’un İhtiyaçlar Piramidi

Teoriyi piramit üzerinden incelediğimizde ilk iki basamağın fizyolojik ihtiyaçlara yönelik olduğunu, kalan üç basamağın ise daha çok psikolojik ihtiyaçlara yönelik olduğunu görüyoruz.

Piramidin ilk ve temel basamağında fizyolojik ihtiyaçlar bulunuyor, burada bireyin yaşam faaliyetlerini sürdürebilmek adına ihtiyacı olan beslenme, barınma, uyku, cinsellik, boşaltım gibi ihtiyaçlar yer alıyor. İkinci basamağı ise güvenlik ihtiyacının önemini yani bu güvenlik ihtiyacını açıklayacak olursak, bireyin güven içerisinde yaşama ihtiyacını, ailesini ve kendisini çeşitli problemlerden uzak tutma isteğini, ahlaklı olmasını ve iş ihtiyacını belirtiyor. Sonraki basamakta ise artık bireyin aidiyet duygusu isteği ortaya çıkıyor ve bu basamak bizlere aidiyet ve sevgi basamağı olarak toplumsal ilişkilerin, ikili ilişkilerin, sevme ve sevilme duygularına olan ihtiyacın önemini gösteriyor (Maslow, 1943, s. 370-396).

Dördüncü basamakta görmüş olduğumuz değer/saygı görme arzusuyla prestij, edinilen başarılar, kişinin toplum tarafından ‘görülür hale gelmesi’, takdir edilmesi ve öz saygı yer alıyor. Son basamakta yani kişinin kendini gerçekleştirme basamağında ise bireyin kendi kapasitesinin farkına varması farkındalık duygusunu benimsemesi, kişisel bir tatmin yaşaması, yaratıcılığıyla birlikte gelişen yeteneklerinin ortaya çıkması gibi etkenler bulunuyor (Maslow, 1943, s. 370-396).

Kendini Gerçekleştirmek ve Kendini Aşmışlık

Bireyin kendini gerçekleştirme süreci, insanın öğrenmeye ve yaratıcılığa olan eğiliminin ilk örneği sayılabilir. Kendini gerçekleştirme, bireyin içinde bulunan potansiyelini keşfetmeye çabalaması ve bu potansiyelle birlikte gizli yeteneklerini ortaya çıkarmasıyla ilgilidir. Kendini gerçekleştirme kendine karşı yaşadığı tatmin duygusu için yapabileceklerinin en iyisini yapma ihtiyacını belirtir. Maslow’a göre insanın kendini gerçekleştirme sürecinde önce kendini olduğu gibi kabul etmesi, tanıması ve sevmesi gerekiyor.

Zaman içinde evrilen ihtiyaçlar doğrultusunda kendini aşmışlık, bireyin bağımsızlığını, kimlik ve benlik duygusunu temsil ederek ortaya çıkar. Maslow kendini gerçekleştiren insanı “içinde olan potansiyeli açığa çıkaran ve potansiyelini en mükemmel biçinde kullanabilen kişi” olarak tanımlıyor (Maslow, 1969, s.4-5).

Sonuç

Maslow kendini gerçekleştiren insan özelliklerini, psikolojik sağlığı yerinde, başkalarına saygılı, hoşgörülü, etkili ilişkiler kurabilen, yaşamaktan keyif alan bir çerçeve içerisinde toplamıştı. Bütün bu özelliklerle birlikte bu kişilerin çevresinden bağımsız özerk bir yapıya sahip oldukları gözlemlenmiş. Bu yönden baktığımızda bireysel mutluluğun sağlanabilmesinin bireyin bilgi ve becerilerinin ortaya çıkmasıyla ilgili olduğunu söylemek mümkündür.

Örneğin bir kadın, 40 yaşlarında evlenmekten, anne olmaktan mutluluk duyabilirken aynı özellikleri taşıyan bir diğer kadın yaşamını yalnız geçirmeyi tercih edebilir ve kendini, hayatını başka alanlarda geliştirmeye adayabilir. Buradan anlıyoruz ki Maslow’un ihtiyaçlar piramidinde fiziksel ihtiyaçları kapsayan ilk iki basamak birçok kişi için benzer olabilecekken sonraki basamaklar en önemlisi de kendini geliştirmede bireysel kararlar her kişiye özel sonuçlar doğuruyor. Şu da unutulmamalıdır ki insan yaşamında mecburiyetler olumlu ve olumsuz olmak üzere çeşitli etkenlere sebep olabilir (Çoban, 2021, 116-117).

Olumlu tarafından bakacak olursak; kendini gerçekleştirme isteği, hayalleri ertelemek istememe gibi durumlarla karşılaşılabilir ve bu durumlar kişinin içinde gizli saklı kalmış cevherin, yeteneklerin ve becerilerin ortaya çıkmasına katkı sağlayabilir. Bu kuramın sonucundan anlaşıldığı gibi insanın içindeki gizli yeteneklerin ortaya çıkması bir ihtiyaç halinde ve iç güdüsel olan bir durumdur. Gizli yeteneklerin ortaya çıkması için fiziksel ihtiyaçlar kadar psikolojik ihtiyaçların da belli bir oranda karşılanması gerekiyor. Bu kuramın vermek istediği ana fikir insanın sosyal bir canlı olduğunu göz önünde bulundurarak sevmek, sevilmek ve toplumsal hayatın içinde bulunmak gibi faktörlerin insan için fazlasıyla önem taşıyan ihtiyaçlar olduğunu belirtiyor (Çoban, 2021, 116-117).

“Eğer elinizde bir çekiç varsa, her şey gözünüze bir çivi gibi görünmeye başlar.”

Abraham Maslow

Kaynakça