Varoluşundan bu yana boş bir levha olan beynini doldurmaya çalışan insan, dünyayı anlamasını sağlayabilecek sorular üreterek bu sorulara cevaplar aramış ve bu cevapları kendilerince bulmuşlardır. Söz konusu olan bu cevaplar, kimi zaman insan yaşamının devamı için kimi zamansa yaşam sürecini anlandırmak için türetilen bilgilerdir. Bu bilgiler kayıt altına alınmak ve aslında diğer insanlar ile paylaşmak için yine insan tarafından yazıya dökülmüştür. Yazının icat edilmesinin tarihi sürecine bakıldığında ise yazılı iletişime dair farklı yöntemler ve dolayısıyla farklı bulgularla karşılaşmaktayız.
Paleolitik Çağ, günümüzden yaklaşık iki milyon yıl önce başlayarak on iki bin yıl öncesine kadar devam eden bir insanlık dönemidir. Bu dönemde doğaya karşı çıplak olan ilk insanlar, kendilerini dış tehlikelerden koruyarak yaşamlarını sürdürmek için mağaralara sığınmışlardır. Böylelikle mağaralar, hem insanların ilk yerleşim yeri haline gelmiştir hem de ilk insanların yaşam tarzlarını anlamamız için geçmişi aydınlatarak birçok bilgi edinmemizi sağlamıştır.
O dönemin insanları için ev niteliği taşıyan bu mağaralarda insana ait kemik kalıntıları ve aletlerin yanı sıra duvarlara bırakılan çizimler de bulunmuştur ve bunlar elimize geçenler arasında en çekici özelliğe sahip olan buluntulardır. Günümüze kadar ulaşmayı başaran mağara resimleri, araştırmacıların üzerinde çalışarak çözmeye çalıştıkları en büyük gizemlerden biri olarak bilim dünyasındaki yerini almıştır. Bu resimlerin ne amaçla çizildiği hâlâ bilinmemekle birlikte, konuya dair birçok farklı teori bulunmaktadır.
Bazı teorisyenler mağara resimlerinin büyü ya da inanç faaliyetlerinin gerekliliğinden dolayı ortaya çıktığını söylerken bazıları da insanlar arası iletişim amaçlı kullanılan bir araç olduğunu öne sürmektedir. Bu resimlere yönelik yapılan araştırmalarda, insanlık tarihinin bilinmeyen noktalarında “Acaba?” dedirtecek bazı bulgulara rastlanılmıştır.
Mağara Resimleri: İlk İnsanların Ortak Noktası
Mağara resimleri, yazının icadından önce insanların ortak diliydi. Dünyanın dört bir yanında farklı kıtalarda, farklı zamanlarda ve farklı topluluklar arasında oluşturulmuş çeşitli çizimlere ulaşılmasının sebebi aslında buydu. Bu çizimlerde dikkat çeken noktalardan biri ise bazı ortak noktalar. Farklı bölgelerde bulunarak incelenen resimlerde genellikle av hayvanları, ritüel gerçekleştiren insanlar, av sahneleri, insan ile hayvan karışımından oluşmuş bedenler sıkça öne çıkmaktadır.
Söz konusu resimlerin; taşlarla oluşturulan kesikler, ıslak çamur, bazı bölgelerde yarasa dışkısı, çakmak taşı, hayvan kanları ve çeşitli doğal malzemeler ile oluşturulduğu bilinmektedir.
Hindistan’da bulunan 12 bin yıllık Bhimbetka kaya barınakları, Brezilya’daki 25 bin yıllık Serra Da Capivara mağarası, Somali’deki Las Gaal mağarası, Fransa’daki 32 bin yıllık Chauvet mağarası, Endonezya’daki 40 bin yıllık Sulawesi mağarası ve Avustralya’daki 20 bin yıllık Kakadu mağarası bulguları değerlendirildiğinde farklı bölgelerde olmalarına rağmen ortak noktalarda birleşen çizimler gözlenmiştir. Bu gibi benzerliklere ek olarak kendine has özellikleriyle var olan mağara resimlerinin bulunduğu da göz ardı edilmemelidir.
Neandertal İnsanı: İlk Ressamlar
Günümüzden yaklaşık dört yüz kırk bin yıl önce evrimleşen Neandertal insanı, Homo Sapiensin kuzenidir ve bu insanlar bilinen ilk mağara resimlerinin sahipleridir. Arkeologlar, yaptıkları çalışmalar sonucu İspanya’da 64.800 yıllık mağara resimleri bulmuşlardır; bu, modern insan olarak nitelendirilen Homo Sapiensin Afrika’dan göç etmesinden yaklaşık yirmi bin yıl öncesine tekabül etmektedir. Bilim insanlarının kanaati, bu mağara resimlerinin Neandertal insanlar tarafından yapıldığı yönündedir.
Soyu tükenmiş olan Neandertal insanlar tarafından yapılan mağara resimleri, haklarında çok az şey bildiğimiz kuzenlerimizden bizlere ipuçları vermiştir. Neandertal insanlar kimi araştırmacılar tarafından yabani bir insan türü olarak nitelendirilmiştir. Ancak İspanya’da La Pasiega, Ardales ve Maltravieso‘ta bulunan mağara resimleri, bu insanların sanılanın aksine iletişim kurabilen, sanatsal faaliyetlerde bulunabilen ve kültürel değerleri olan canlılar olduğunu göstermiştir.
İlk İnsanlarda Tinsel Anlayış
Bulunan mağara resimlerinde karşılaşılan ayin sahneleri; ilk insanların sahip oldukları dünyeviliğin yanında manevi özellikler de taşıdıklarını kanıtlamıştır. Bu resimlerde dans eden insan figürleri, av etrafında dönen insanlar, tören cübbesi giydirilmiş inekler (Las Gaal, Somali), yarı insan yarı hayvan kombinasyonları ve çeşitli büyük baş hayvan figürleri bulunuyordu.
İncelemeler ardından bu resimlerin öteki dünyaya bir hazırlanışın simgesi, bolluk ve bereketin artmasına yönelik ritüel, av girişimlerinin başarıya ulaşmasının kutlanması, şaman kültürlerine ait ritüellerde bulunulmasının temsili, doğa ile iç içe yaşadıklarından dolayı hayvanları ve doğayı kutsal görmüş olabilecekleri ya da trans hallerine girmek için gerçekleştirilen faaliyetler olabileceği yönünde düşünceler geliştirilmiştir. Bir diğer düşünce ise ilk insanların büyücülükle uğraşmış olabileceğini savunur.
Fransa’nın güneyinde bulunan Lascaus mağarasında kuş kafalı insan figürü ve net bir anlam ifade etmeyen sembolik çizimler; Bulgaristan’daki Magura mağarasında bulunan maskeli insanlar ve Brezilya’daki Serra Da Capivara mağarasındaki dini ritüel gerçekleştiren insan çizimleri gibi dünyanın birçok farklı noktasında tinsel çizim örneklerine rastlanmıştır.
İlk İnsanların İletişim Dili ve Mağara Resimlerinde Bölgesel Değişim
İlk insanlar, diğer tüm canlılar gibi iletişim kurma gereksinimi duyan canlılardı. İnsan, akıl olarak gelişmiş bir varlık olduğundan bu ihtiyacını yazı ile de sağlamıştır. Yazının icadından çok önceleri atalarımızın iletişim ihtiyacını sembolik bir dil ile sağladığı düşünülmüştür. Bulunan mağara resimlerinde sembolik bir dil olabileceği ve bu sayede bölgesel işaretleme, önemli olayların bildirilmesi veya gelecek kuşaklara atalarının ne kadar güçlü olduğunu aktarmak gibi amaçlarını gerçekleştirmiş olabilecekleri bilim insanlarınca düşünülmüştür.
Doğa ile iç içe yaşayan ilk insanların yaptığı mağara resimleri, yaşadıkları bölgeleri gözlemleyip deneyimlemeleri ve bunu yansıtmaları sonucu ortaya çıkmıştır. Bu tür resimlerin en iyi örneği Sahra Çölü’ndeki Acacus dağlarında bulunmakla birlikte, bu çizimlerde yağmurlu ve ormanlık bölgelerin resmedildiği görülmüştür. Elde edilen bu bulgular sayesinde, bugün çöl olan ve sınırlı canlının yaşamına ev sahipliği yapan bu bölgenin o dönemlerde daha farklı koşullara sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Yapılan tüm bu mağara resimleri, bölgesel değişimlerin hangi yönlerde olduğuna dair çıkarımlarda bulunmamızı sağlamıştır.
Eski Yazıtlar Ne Anlatıyor?
Bu soruya verilebilecek en nitelikli cevap, eski yazıtların insan soyunun nereden nasıl geldiğini, nasıl koşullarda yaşam sürdürdüğünü ve bu koşulların nasıl dönüştüğünü, günümüz insanının atalarının kim olduğunu ve bu ataların nasıl özelliklere sahip olduğunu anlattığı şeklindedir. Günümüze ulaşmayı başarmış bu eski yazıtlar sayesinde insanlık tarihine farklı perspektiflerden bakma olanağını yakalamış bulunmaktayız.
Kaynakça
- Özdemir, Mumammer. «Mağara Resimleri Bize Ne Anlatır? Paleolitik Çağ Mağara Resimleri Bağlamında Tarih Öncesi İnancına İlişkin Bazı Sorgulamalar.» Tarih&Gelecek Dergisi 7.4 (2021): 825-843.
- Avcısı, Bilim. Mağara Resimlerinden Akıllı Telefonlara / İletişimin Tarihi. 5 Ekim 2020. https://www.bilimavcisi.com. Erişim Tarihi: 20.05.2023
- Ertuğrul, Erman. İlk Defa Neandertallerin Yaptığı Mağara Resimleri Bulundu. 23 Şubat 2018.https://arkeofili.com. Erişim Tarihi: 20.05.2023
- Tarih Öncesi Dönemden 11 Mağara Sanatı. 15 Şubat 2015.https://arkeofili.com. Erişim Tarihi: 20.05.2023
- Haber, Arkeolojik. Neandertaller mağara resmi çizmiş olabilir! 25 Şubat 2018. https://www.arkeolojikhaber.com. Erişim Tarihi: 20.05.2023
- Keats, Jonathon. Neandertal Nedir? Kimdir? Neandertaller Hakkında Temel Bilgiler ve Gerçekler… 9 Ocak 2015.https://evrimagaci.org. Erişim Tarihi: 20.05.2023
- Pusholder. Tarih Öncesi Dönemde 10 Mağara Sanatı. 29 Eylül 2021.https://www.pusholder.com. Erişim Tarihi: 20.05.2023
