Kuzgun İmgesinin Yunan ve İskandinav Mitolojilerindeki Tezahürü

Kuzgun veya kargalar; pek çok farklı kültürde, mitolojide ve halk hikayelerinde karşımıza sürekli çıkan bir motiftir. Ürkütücü siyah tüyleriyle, ilginç sesleriyle ve leşçil beslenme alışkanlıklarıyla; kuzgunlar genellikle ölüm ve uğursuzlukla ilişkilendirilmelerinin yanı sıra bilgeliği, kötü haberi, savaşı ve doğayı da temsil ederler. Ayrıca ruhlar aleminden gelen bir haberci olduğuna da inanılır. Kuzgun, öne çıkan anlatılarda yerini her zaman bulmayı başarmış hatta o anlatıların merkezi olmuştur.

Lycius ve Corone

Yunan ve Roma Mitolojisinde karga veya kuzguna dair pek fazla anlatı olmamakla birlikte bu hayvanlar genellikle Apollon ve Athena ile ilişkilendirilir. Kuzgunlar için halk arasında talihsizliği sembolize ettiğine ve tanrıların gözcüleri olduklarına inanılır.

Antoninus Liberalis, Lycius’un Apollon’un emirlerine karşı gelerek ona eşek kurban etmesi sonucu beyaz bir kuzguna dönüşmesini anlatır.

Lycius’un babası Clinis, Apollon’a ve Artemis’e çok bağlıydı ve onlara büyük hürmetler ederdi. Bu iki tanrı Clinis’i o kadar çok sevdi ki Apollo onu Hyperborluların adasına götürdü. Kuzeyde olduğuna inanılan bu ada, esen soğuk rüzgarlara rağmen, sıcak ve güneşli bir yer olarak tasvir edilir ve buradaki insanlar, Apollon’a büyük bir saygı ve hayranlık duyarlardı. Hyperborlu (İng: Hyperborean) olarak bilinen bu kişiler, Apollon’a sürekli kurban sunmalarıyla ve ona adadıkları bir ömürle dikkat çekerlerdi. Clinis bu diyarda vakit geçirirken Apollon’un bir tapınağını ziyaret etti.

Eve dönen Clinis gördüklerinden o kadar çok etkilenmiştir ki Hyperborlulara benzemek amacıyla Apollon’a eşek kurban ederek onu onurlandırmaya karar verdi. Clinis eşeği kurban etmek için hazırlandığında, Hyperborlu olmayanların adadığı eşeklerin tanrı için doğru türde bir kurban olmadığını söyleyen Apollon bunu yapmaması için onu ikaz etti fakat Clinis’in oğulları Harpasus ve Lycius, bu duruma itiraz ederek babalarıyla hararetli bir tartışmaya girdiler. Lycius ve Harpasus eşekleri kurban etmekte ısrar ederken, diğer oğlu Ortygius ve kızı Artemiche tanrının sözüne uyulması gerektiğini düşünüyordu.

Lycius ve Harpasus, diğerlerini umursamayarak eşeklerin bağlarını çözdüler ve onları kurban etmek için sunağa doğru götürmeye başladılar. Bunu gören Apollon, eşekleri siniriyle gazaba uğrattı. Deliren hayvanlar sağa sola saldırıp Lycius’un ailesini yemeye başladı. Ailedekiler tanrılara yardım etmeleri için yalvardı ve bunun ardından hepsi çeşitli kuşlara dönüştüler. Lycius ise beyaz bir kuzguna dönüştü. Apollon’un kurbanlarının türüne ve sunum şekline dair katı kuralları olduğunu gösteren bu hikayedeki Lycius ve beyaz kuzgun, Antik Yunan’da, var olmayan şeyler için kullanılan deyimsel bir söz haline geldi.

Fakat beyaz kuzgunun kaderi böyle son bulmayacaktı. Romalı şair Publius Ovidius Naso’nun, bilinen adıyla Ovid‘in, başyapıtı Metamorphoses adlı eserinde, Apollon ile Coronis’in ilişkisini ve günümüzdeki kuzgunların siyaha bürünmesiyle alakalı bir hikâye anlatır. Bir gün Apollon, Teselya’nın prensesi Coronis’e denk geldi ve ona âşık oldu. Apollon, Coronis ile birlikte olup onu hamile bıraktı.

Ovid’in yazdıklarına göre, Apollon Coronis’in yanından ayrılmadan önce ona göz kulak olması için beyaz kuzgunu görevlendirdi. Fakat Apollon ortalıkta değilken Coronis, babasının uyarılarını umursamayıp, Ischys adında biriyle birlikte oldu. Bu olayı öğrenen kuzgun, yaşananları Apollon’a anlattı. Coronis ve Ischys’ı öldürmesi için avcılığın ve vahşi doğanın tanrıçasını yani kardeşi Artemis’i gönderen Apollon büyük bir öfkeyle, görevini düzgün yapmadığı için beyaz kuzgunun tüylerini yakarak siyaha çevirdi. Apollon ile ilgili daha detaylı bir yazı okumak isterseniz Rümeysa Yıldız‘ın yazdığı Sanatın Tanrısı: Apollon adlı içeriğe göz atabilirsiniz

Yine Ovid’in eserinde Corone adlı genç ve güzel bir kızın bilgelik tanrıçası Pallas Athena tarafından kargaya dönüştürülmesi anlatılır. Corone kıyıya yakın bir yerde yürürken denizlerin tanrısı Poseidon onu gördü ve kendisinden çok etkilendi. Corone’yi elde etme çabaları başarısız olunca, Poseidon ona tecavüz etmeye kalkıştı. Corone, Poseidon’un gazabından kurtulmaya çalışırken tanrılara ve insanlara haykırdı. Haykırışlarının boşuna olduğunu düşünürken Athena ona kulak verdi ve Corone’yi bir kuzguna dönüştürdü. Poseidon hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz Sema Sude Civelek‘in kaleme aldığı Poseidon: Denizler Tanrısı adlı içeriğe göz atabilirsiniz.

İstenmeyen bir haber taşıdığı için kuzgunu cezalandıran bir başka üstün varlık ise Tanrıça Athena’ydı. Athena ile Hephaestus‘un çetrefilli savaşının ardından Hephaestus’un dünyaya düşen dölünden Erichthonius dünyaya geldi. Athena, bebeği bir kutuya koydu ve kral Cecrops‘un kızlarına emanet etti. Kutunun içinde ne olduğunu merak eden kardeşler daha fazla dayanamayarak kutuyu açtılar ve bunu gören karga, bu olayı Athena’ya anlattı. Karganın kendisine getirdiği kötü habere çok kızan Athena ise kargayı lanetledi ve Akropolis‘in üstünden uçmasını yasakladı. Athena ile ilgili daha fazla şey öğrenmek istiyorsanız Tamay Ongu Tulum‘un hazırladığı Athena: Barış Tanrıçası adlı içeriğe göz atabilirsiniz.

Ünlü gotik yazar Edgar Allan Poe‘nun Raven şiirinde de sevdiceği Lenore‘un ölümüne yas tutan bir aşığın odasına gelen kuzgun anlatılır. Athena büstüne tüneyen kuzgunun ağzından çıkan tek kelime “Nevermore“dur (Tr:Asla). Aşığın odasındaki Athena büstü onun entelektüelliğini ve rasyonelliğini temsil ederken kuzgunun onun üstüne tüneyip şiirin sonuna kadar oradan hiç ayrılmayışı ise irrasyonelliği ve akla karşı korkuyu temsil ediyor. Böylece, Poe burada bir nevi ikilem yaratmayı başarıyor. Aşığın aklına ölen sevgilisi Lenore’un gelmesi ve onunla cennette buluşup buluşmayacağını sorduğunda kuzgunun “Nevermore” yanıtını vermesiyse yine kuzgunun talihsiz haber getirmesinin bir örneğidir. “Şeytani bir şey” diyerek kuzgunun cevabına kızmasıysa, okurların aklına Yunan mitolojisindeki kuzgunların akıbetini getiriyor.

Buna ek olarak kuzgun, savaşla da ilişkilendirilmiştir. Öyle ki, Romali Tarihçi Titus Livius‘un anlattığına göre General Marcus Valerius Corvus, devasa bir Galyalı ile çarpışırken miğferine bir kuzgun yerleştirmiş. Düşmanın yüzüne uçup duran kuzgun, düşmanın dikkatini dağıtmayı başarmış. Generalin Latince kuzgun anlamına gelen Corvus lakabını da böyle kazandığına inanılır.

Odin’in Gözü ve Kulağı: Huginn ve Muninn

İskandinav halklarında Odin genellikle iki kuzgunuyla tasvir edilirdi. Bunların isimleri Huginn (Tür: Düşünce) ve Muninn’di (Tür: Hafıza/Zihin) ve bu kuzgunlar, Odin’in tüm diyarları gözetlemesine olanak sağlayan Hliðskjálf‘tan (Hlidskjalf) uçar ve Midgard‘tan, ölümlülerin topraklarından, haberler getirirdi. Takı olarak kullanılan tek taraflı madeni paralarda, yani bracelet ve miğferlerde Odin’in iki kuşla çizimleri vardır.

Antik İngilizce ve Antik İskandinav dillerindeki kuzgun kelimesinin benzerliği (Hræfn ve Hrafn) dikkat çekicidir ve İngilizlerin eski şiirlerinde sıklıkla kullandıkları yaratıcı bir söz sanatı olan kenninglerde, kuzgun sıklıkla katliam ve savaşı çağrıştırırdı.

Akademi camiasında bu iki kuzgunun Odin’in şamanistik yönüne bir atıf olduğunu düşünen bir kesim vardır. Tıpkı şamanlar gibi, Odin de “aklını” ve “düşüncesini” farklı diyarlara yollar. Onların dönüşünden endişe duyuşu, şamanın transtayken karşılaştığı tehlikelere benzemesiyle bir paralellik oluşturur. Odin ile alakalı daha detaylı bir yazı okumak istiyorsanız Melike Zübeyde Kalkan‘ın yazdığı Odin: Tanrıların Babası, Evrenin Yaratıcısı adlı içeriğine bakmanızı tavsiye ederiz.

Kaynakça

• “Raven Mythology and Folklore.” Trees for Life, 2022, https://treesforlife.org.uk/into-the-forest/trees-plants-animals/birds/raven/.
• Chowning, Ann. “Raven Myths in Northwestern North America and Northeastern Asia.” Arctic Anthropology, vol. 1, no. 1, 1962, pp. 1–5. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/40315536.
• Richards, Eliza. “Outsourcing ‘The Raven’: Retroactive Origins.” Victorian Poetry, vol. 43, no. 2, 2005, pp. 205–21. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/40002615.
• Thornton, Thomas F., and Patricia M. Thornton. “The Mutable, the Mythical, and the Managerial: Raven Narratives and the Anthropocene.” Environment and Society, vol. 6, 2015, pp. 66–86. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/26204951.
• “Antoninus Liberalis, Metamorphoses.” Topostext, Aikaterini Laskaridis Foundation, Piraeus, Greece, https://topostext.org/work/216#20.

• Perseus Digital, Pythian 3 For Hieron of Syracuse Horse Race ?474 B. C, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0162%3Abook%3DP.%3Apoem%3D3.
• https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0104%3Aalphabetic+letter%3DC%3Aentry+group%3D33%3Aentry%3Dcoronis-bio-1