Hayatlarımız alışkanlıklar ve tekrarlar üzerine kurulu olan bir düzene sahiptir. Biraz düşündüğümüzde bu tekrarların, zaman içerisindeki tehlikeli değişimlerinin, sistematik olarak geliştirdiğimiz düşünceler olduğunu fark edebiliriz. Bazen esneyen bazen tamamen değişebilen bu alışkanlıklar, hayatın akışına uyduğu sürece bizi rahatsız etmeyebilir. Alışkanlıklarımız ileri boyutta, rahatsız edici ve zorba bir dayatma haline geldiğinde ise artık obsesif kompulsif kişilik bozukluğuna dönüşmüştür.
OKKB (Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu) Nedir?
OKKB diye de adlandırdığımız obsesif kompulsif kişilik bozukluğu, katı düzen, aşırı mükemmeliyetçilik ve kontrol ile karakterize edilen bir kişilik bozukluğudur. Bu rahatsızlıktan muzdarip bireyler, yüksek standartlarıyla tek doğrunun kendi düşünceleri olduğuna inanırlar. Katı kurallara aşırı bağlılık, esnek olmayan davranış biçimleri ve uyuma kapalı düşünce yapıları, sosyal hayata uyum sağlamakta güçlük çekmelerine sebep olur.
Verimliliğe ve görevleri tamamlama becerisine sıkça müdahale eden, eleştiriye kapalı ama eleştirmeye açık bu bireyler, detaylara aşırı odaklanıp günlük hayatı kendilerine çekilmez kılabilirler. Çoğu zaman bu bireyler bir rahatsızlığı olduğunun ve bunun çevresindeki insanları ne kadar etkilediğini fark edemeyecek derecede davranışlarını normalleştirir. Obsesif kompulsif kişilik bozukluğuna sahip bireylere göre doğrunun ne olduğu onların davranışları çerçevesinde şekillenir. Bir görevin veya işin kendi yöntemleriyle tamamlanması gerektiğinde ısrarcıdırlar ve grup görevi verildiğinde insanları yönetmeye çalışırlar. Başkaları alternatif yöntemler önerdiğinde hayal kırıklığına uğrarlar. Kişi, bir şeyi sadece kendisinin doğru yapabileceğine inandığından, çok ihtiyaç duyduğunda bile yardımı reddedebilir.
OKKB’li Birey Ne Hisseder?
Mükemmeliyetçi kişiler, en iyi sonucu elde etmek için hangi seçeneği tercih edeceklerine karar verirken oldukça zorlanırlar. Her seçeneği değerlendirmek ve küçük bir hata bile yapma ihtimalini düşünmek ister. Bu durum, kişinin yaşam kalitesini düşürebilir. Aynı zamanda makro boyutta stres ve kaygı hissine neden olabilir.
Mükemmeliyetçiler hedeflerine ulaşamadıklarında kendilerini değersiz hissederler. Bunun sebebi genellikle kişinin kendisinden beklediği aşırı yüksek hedefleridir. Bu durum, kişinin özgüvenini düşürür ve kendine karşı aşırı eleştirel olmasına neden olur.
OKKB Neden Olur?
Hem kişiyi hem çevresinde yönetmeye çalıştığı insanları oldukça yoran bu kişilik bozukluğunun farklı sebepleri olabilir.
Başarısız olma ve hatalar yapma korkusuyla sürekli stres altında olmak obsesif kompulsif kişilik bozukluğuna neden olur. Kişinin kendi hatalarını aşırı derecede eleştirmesine ve başarısız olma ihtimalini abartmasına sebebiyet verir ve hiçbir şeyin asla yeterli olmadığını hissetmesine yol açar. Geçmişte yaşanan başarısızlık deneyimleri, kişinin stres seviyesini arttırabilir. Zaten yüksek standartlara sahip olan kişi, toplumun yüksek performans beklentisi, kişinin kendine daha yüksek standartlar koymasına ve başarısız olma ihtimalini abartmasına neden olur. Bu deneyimler, kişinin hatalarını aşırı derecede eleştirmesine ve başarısız olma ihtimalini büyütmesine neden olur.
Bazı kişilik özellikleri, örneğin yüksek düzeyde sorumluluk duygusu ve onaylanma ihtiyacı hisseden kişilerde bu durumların eğilimi artabilir.
Otoriter ve kurallara bağlı toplumlarda büyüyen çocuklar, bu baskın davranışlardan olumsuz etkilenir. Bazı araştırmalar ise aile genetiğinden kaynaklanabileceğinden bahseder.
OKKB ile Başa Çıkabilmek
Obsesyonun verdiği sıkıntıyı gidermek veya etkisini azaltmak için yapılan tekrarlayıcı davranışlar ya da düşünceler, obsesif kompulsif kişilik bozukluğu yaşayan bireyler için bir tercih değildir. Aksine kişi bundan rahatsız olur. Bu durum kişiyi obsesyonun verdiği sıkıntı ortaya çıktığı anda belli ve özel bir şekilde tekrarlayıcı davranışları uygulamaya iter.
Olumsuz etkileri azaltmak için en doğru yol, profesyonel yardım almaktan geçer. Bunun yanı sıra stres yönetimini öğrenmek, olası durumlara hazır olmayı sağlar. İçinde bulunan durumun farkına varmak, duygu, düşünce ve davranışları incelemek semptomları tespit etmede yararlıdır. Farkındalığı gelişen birey, hangi duyguların ne tür davranışlara yol açtığını gözlemleyerek kendini sakinleştirebilir.
Kaynakça
”Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu”. Web. 19.11.2024
”Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu”. Web. 19.11.2024
”Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu Nedir?. Web. 19.11.2024
Kapak görseli: Pexels
