Hayatımızda seçtiğimiz temel roller vardır. Bu roller bazen karşımıza çıkan ilişkiler veya duruma göre değişkenlik gösterebilir ama roller arasındaki döngüler çoğu zaman aynı kalır. Eş bağımlı ilişkilerden kurban üçgeni de hayatta bazen takındığımız bu roller arasındaki örüntüyü gösteren bir döngüdür. Kurban üçgeninde yer alan üç temel değişkene göz atarak kurban üçgeninde hangi rolü oynadığımızı daha iyi anlayabilmek için literatürde drama üçgeni olarak da geçen kurban üçgeni kavramını mercek altına aldık.
Kurban Üçgeni Nedir?
Kurban Üçgeni ilk olarak 1960′ larda Stephen Karpman tarafından tanımlanmıştır. Bu nedenle “Karpman Üçgeni” olarak da bilinir. Psikolojik oyunlar ve ilişkilerdeki dinamikleri açıklamak için kullanılan eş bağımlı bir iletişim modelidir. Bu üçgen, dramatik rollerin değiş tokuş edilmesiyle ortaya çıkan tipik bir ilişki dinamiğini tanımlar. Üç temel rol şunlardır: “Kurban”, “Kurtarıcı” ve “Zorba”. Bu terimler, insanların rol alışverişinde bulunduğu bir döngüyü ifade eder.
Kurban Üçgeni Hangi Rollerden Oluşur?
Üçgenin etrafındaki rolleri kendimiz, eşimiz, çocuklarımız, iş arkadaşlarımız gibi başkalarıyla paylaşabiliriz. Baktığımızda çoğu insan nörolojik olarak bu üç rolü oynamaya programlanmış durumdadır ve bilinçli ya da bilinçsiz olarak belirli bir bağlamda bir rolü seçeriz.
Kurban
Kurban, bu modeldeki kurban, gerçek bir kurbanı temsil etmekten ziyade, bir ilişkide rızası olan bir yetişkin olarak eylemlerinin sorumluluğundan kaçmak, bunun yerine 7 yaşındaki bir çocuk geri çekilmek için bir mağdur gibi hisseden veya davranan birini temsil etmektedir.
Kurban, gerçek anlamda takıntı derecesine varacak kadar çabalamasına rağmen, kendisini ve başkalarını hiçbir şey yapamayacağına, tüm çabasının boşuna olduğuna ikna etmeye çalışır. Bu durum, gerçek değişimden veya gerçek duyguların kabul edilmesinden kaçınmaktır, bu da kaygı ve risk getirebilir. Bu nedenle, kurbanın duruşu “Zavallı ben!” şeklindedir.
Kurban kendini mağdur, zulme uğramış, ezilmiş, çaresiz, umutsuz, güçsüz, utanç içinde görür. Karar veremez, sorun çözemez, hayattan zevk alamaz. Annesinin aşırı korumacı tutumundan dolayı kendisini kurban gibi gören bir erkek çocukluğunu düşünelim annesi çocuğunun dışarıdaki insanlar tarafında kaba davranacaklarını düşünerek çocuğun kendine güvenmesini ve sorun çözme becerisini kazanmasına engel olur. Kurban olmayı öğrenen çocuk okul hayatında kırılgan ve güçsüz yapısından dolayı zorbaları kendisine çeker.
Kurtarıcı
Kurtarıcı, kurtarıcının repliği “Sana yardım etmeme izin ver” şeklindedir. Klasik bir kolaylaştırıcı olan Kurtarıcı, kurtarmaya gitmezse kendini suçlu hisseder ve yardımları değişimi sağlamada başarısız olunca nihayetinde öfkeli ve saldırgan hale gelir. Kurtarma girişimlerinin olumsuz etkileri vardır: Mağduru bağımlı tutar ve Mağdurun başarısız olmasına ve kendi seçimlerinin ve eylemlerinin sonuçlarını deneyimlemesine izin vermez. Enerjilerini bir başkasına odakladıklarında, bu onların kendi kaygılarını, eksikliklerini ve sıkıntılarını çok kısa bir süre için görmezden gelmelerini sağlar. Ancak bu onları asla doyurmaya yetmez, bu yüzden aynı davranış kalıplarını herkesle tekrarlamaya devam ederler. Kurtarıcı rolünde bu kişilerin asıl ilgilendikleri şey, kurbanın ihtiyaçlarıyla ilgilenmek gibi gözükse de amaç kendi sorunlarından kaçmaktır. Kurban için asla endişelenmezler, sadece kendileri için endişelenirler.
Zorba
Zorba, “Hepsi senin suçun” diye ısrar eder. Zorba, kontrolcü, kibirli, suçlayıcı, küçümseyici, eleştirel, baskıcı, öfkeli, otoriter, katı, kandırılmış, manipülatif, yalancı, üstündür. Öyle ki hayata dair tamamen çarpıtılmış görüşlerine gerçekten inanılır. Ancak, karşılığında suçlanırsa, zorba savunmaya geçebilir ve kurtarıcı veya kurban tarafından zorla saldırıya uğrarsa kurban olmak için rol değiştirebilir. Zorba, diğer insanları aşağılayan ve onları küçümseyen kişidir. Kendi sorunlarıyla baş edemeyen ve çözmekte başarısız olan bu bireyler, hissettikleri korkuyu gösteremedikleri için onu öfke ile ifade ederek etrafındaki insanları suçlar.
Kurban mısınız? Kurtarıcı mı? Yoksa Zorba mı?
Hayatta hepimiz bu rollerin her birini belki de çoğu zaman aynı anda birden fazlasını oynayabiliyoruz. Her karakterin hikayeye dair öznel bir deneyimi vardır. Masallardan örnek verecek olursak; kırmızı başlıklı kız kurdu kendisine zulmeden olarak görür, kurt da oduncuyu kendisine zulmeden olarak görür.
Herhangi bir kişi bir rolü benimsediği anda, diğerini rolleri oynamaları için üçgene davet eder. Birine top atmak gibi, kişiler beklemese bile refleksleri devreye girer ve yakalamaya çalışır. Elbette bu refleksleri geçersiz kılmayı öğrenebiliriz. Bu rollere girmek zorunda değiliz ama çoğu zaman gireriz. Ve yanıt olarak bir rol üstlendiğimizde drama üçgenine girerek diğerinin senaryosuna yanıt olarak o rolün senaryosunu oynarız. Kurban, kurban senaryosunu sürdürebilmek için bir başkasının Kurtarıcı, hatta zorbayı oynamasına ihtiyaç duyar.
Farklı roller arasındaki ilişkiyi doğru anlayarak yanıt vermeyi seçmek, uygun sağlıklı davranışlarla etkileşime girmemize yardımcı olur ve sonuçta her zaman kurban, zorba ya da kurtarıcı rollerini üstlenmeden ilişkilerimizi sürdürebiliriz.
Kaynakça
Eş bağımlı İlişkiler: Kurban Üçgeni. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024
Karpman, Stephen B. “Fairy Tales and Script Drama Analysis.” Transactional Analysis Bulletin, vol. 7, no. 26, 1968, pp. 39-43.
Karpman, Stephen B. “The Drama Triangle: A Tool for Change.” Transactional Analysis Journal, vol. 18, no. 3, 1968, pp. 215-216.
Kurban Üçgeni Nedir?. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024
The Drama Triangle: The Way Out is In. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024
The Drama Triangle Explained. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024
The Drama Triangle. Web. Erişim Tarihi: 09.05.2024
Öne Çıkan Görsel: akfpartners.com
