Güneydoğu Asya’nın kalbinde yer alan Tayland yalnızca doğal güzellikleriyle değil sahip olduğu kültürel mirasıyla da oldukça ilgi çekici bir coğrafyadır. Yüzyıllar boyunca festivallerde, törenlerde ve türlü türlü etkinliklerde milli ve dini değerlerini yaşatmak adına gerçekleştirilen dans gösterileri ise Tayland’ı benzersiz kılan özelliklerindendir.
Tayland dansı hikâye anlatmak, dua etmek, tanrılara şükretmek ve güzel günleri kutlamak için bir araç olarak kullanmıştır. 80’den fazla dans türüne sahip olan Tayland, bu kültürü fazlasıyla benimsemiştir. Bunların bir kısmı ömrünü yitirmiş danslardan, bir kısmı hala sahnelenen geleneksel danslardan, bir kısmı da modern dans türleri ile harmanlanarak sahnelenen danslardan oluşmaktadır. Geçmişe bir bakış atmak ve Tayland’ın dans serüvenini anlayabilmek adına geleneksel dansları incelemek en doğrusu olacaktır.
Geleneksel Tayland dansı, klasik ve halk dansları olarak ikiye ayrılır. Bunlar genellikle sarayda ortaya çıkan ve zamanla halk arasında da gerçekleştirilen danslardır. Ayrıca geleneksel Tayland dansının en ilgi çekici yanı, tiyatro ve şiir gibi sanatın diğer dallarıyla harmanlamış olmasıdır. Ne yazık ki bütün dans türlerini burada anlatmak mümkün olmadığından en bilinen 7 dans türünü sizin için bir araya getirdik.
1. Khon
Klasik danslardan olan Khon, sarayda canlandırılan maskeli bir dans tiyatrosudur. İlk izlerine 17. yüzyılda (Ayutthaya Dönemi) rastlanılsa da tarihi daha eskiye dayanır. Khon dansıyla Hindistan’ın Ramayana Destanı‘nın Tayland uyarlaması olan Ramakien Destanı anlatılır. Khon’da dört farklı oyuncu vardır: lord (phra), leydi (nang), dev (yak) ve maymun (ling). Maskeler bu dansta oldukça önemlidir ve her maskenin kendine özgü bir şekli ve rengi vardır. Bu maskeler hikâyedeki karakterlerin özelliklerini yansıtır. Eski dönemlerdeki Khon danslarında oyuncular konuşmadan yalnızca mimikleriyle oynarken şimdiki performanslarda oyuncular dans etmenin yanında şarkılar söyler ve hikâyeler anlatırlar.
Khon dansçılarının en dikkat çeken özelliği, jest ve mimikleriyle her türlü duyguyu ve düşünceyi en iyi şekilde ifade edebiliyor olmalarıdır. Bir Khon gösterisinde izleyiciler oyuncuların yalnızca yüz ifadeleri ve hareketlerinden hikâyeyi anlayabilirler. Ayrıca koreografi oyuncuların canlandırdıkları kahramanların kişilik özelliklerine göre ayrılır. Lord asildir, leydi zariftir, dev güçlüdür, maymun ise enerjiktir. Neredeyse her geleneksel Tayland dansı zaman içinde türlerine ayrılmıştır. Khon da zamanla yalnızca sarayda oynanan Khon Luang, açık havada oynanan Khon Klang Plang, bir perdenin önünde sahnelenen Khon Na Jor gibi türlere ayrılmıştır. Ayrıca Khon, UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde yer almaktadır.
2. Lakhon
Tayland’ın doğusunda ortaya çıkan Lakhon dansları klasik Tayland danslarındandır. Halk hikâyelerinin anlatıldığı Lakhon dansları, Khon’dan daha geniş bir hikâye yelpazesine sahiptir. Dansçılar genellikle kadındır ve hem erkek hem kadın rollerini canlandırırlar. Daha çok grup halinde performans sergilerler. Lakhon dansları tarih boyunca farklı kültürlerin etkisi sebebiyle türlerine ayrılmıştır. 14 ile 18. yüzyıl arasında Lakhon Nai, Lakhon Nok ve Lakhon Chatri türleri ortaya çıkmıştır. Tayland’ın Batılılaşma Dönemi olarak geçen 19 ile 20. yüzyıllarda ise Lakhon Dukdamban, Lakhon Sepha ve Lakhon Phanthang türleri ortaya çıkmıştır. Bu yazıda Lakhon Nai, Lakhon Nok ve Lakhon Chatri türlerini inceleyeceğiz.
Lakhon Nai
Lakhon Nai, Lakhon danslarının en eski olanıdır. Tayland’ın Ayutthaya Dönemi’ne ait olan bu dans, sarayların özel bölümlerinde gerçekleştirilirdi. Bu sebeple Lakhon Nai kelimesi iç tiyatro anlamına gelmektedir. Kralın nedimeleri tarafından haremde oynanırdı ve yalnızca saray mensupları, kral ve kralın özel misafirleri izleyebilirdi. Lakhon Nai hikâyesi sahne arkasında bulunan şarkıcılar tarafından şiir biçiminde anlatılırdı. Ayrıca sarayın hareminde gerçekleşmesinden dolayı bu dans yalnızca kadınlar tarafından yapılırdı. Ancak günümüzde her cinsiyetten insan canlandırmaktadır. Lakhon Nai’de Tayland ve Hint kökenli Ramakien, Unnarut ve Inao mitolojik hikayeleri anlatılır. 19. yüzyılın ilk yarısında yasaklanan bu dans, zamanla görünürlüğünü kaybetmiştir. Günümüzde Tayland’ın ulusal tiyatrolarında nadiren sergilenmektedir.
Lakhon Nok
Lakhon Nok, Budist Jataka ve halk hikâyelerinin anlatıldığı bir halk oyunudur. İlk çıktığında yalnızca erkek dansçılar tarafından sergilenmiş olsa da zamanla kadın dansçılar da dahil olmuştur. Nok kelimesi, saray dışında oynandığını ifade ederek dışarıda anlamına gelir. Lakhon Nok dansında diğer türlere göre daha çok konuşma vardır. Doğaçlamaların, şarkıların ve dansların olduğu bir müzikal gibidir.
Lakhon Chatri
Lakhon Chatri, ilk çıktığında lord (phra), leydi (nang) ve komik (talok) olmak üzere üç erkek dansçı tarafından oynanırdı. Bazı kaynaklara göre Chatri kelimesi, Hinduizm’deki aristokrat savaşçı kastını ifade eden kshatriya kelimesinden türemiştir. Lakhon Chatri, törensel bir performansla başlar ve bu performansta kötü ruhları kovmak için büyüler okunur.
3. Fawn (Fon) Thai
İlk kez Tayland’ın kuzeyinde sarayda ortayan çıkan Fawn Thai, zarafetin bir simgesi olarak sergilenirdi. Sonrasında Hindu ve Budist mitolojisinden ilham alarak halk danslarından biri oldu. Çoğunlukla Tayland mitolojisindeki tanrıçaları anlatmak için sergilenen Fawn Thai; Fawn Leb, Fawn Tian ve Fawn Ngiew gibi farklı versiyonlara sahiptir.
Fawn Leb, Fingernail Dance olarak da anılan tırnak dansıdır. Dansçılar altı santimetre uzunluğunda tırnaklar takarak ellerinin ve parmaklarının ön planda olduğu bir performans sergilerler. Fawn Tian Candle Dance olarak da anılan mum dansıdır. Sekiz dansçıdan oluşur. Dansçılar ellerinde mumlar taşırken performanslarını gerçekleştirirler. Gece gösterisi olarak yapılır. Fawn Ngiew ise Scarf Dance olarak anılır ve diğerlerine göre daha hareketli bir danstır ve dansçılar parlak sarı çiçeklerle süslenmiş taçlar takarak performanslarını gerçekleştirirler. Fawn Leb’e benzeyen tarafları olsa da Fawn Leb’e göre daha hızlı ve eğlenceli bir danstır.
4. Likay
Klasik Tayland danslarından olan Likay, tiyatro ve dansın gerçekleştirildiği bir performanstır. Komedi türündedir. Tayland mitolojisinden hikâyeler anlatılır. Dansçılar performanslarını abartılı yüz ifadeleriyle ve çeşitli mizah ögeleri ile sahnelerler. Özellikle Tayland’ın kırsal bölgesinde ve çeşitli festival, düğün ve kutlamalarda gerçekleştirilir. Doğaçlamaya dayalıdır. Genellikle tarım sezonunun başlamasını kutlamak için yapılan bir festivalde sergilenir. Likay’la Tayland halkı bereket, sağlık ve refahı kutlayarak bunların önemini vurgularlar.
5. Nora/Manora
Tayland’ın güneyinde ortaya çıkan Manora dansı, içinde akrobasi, tiyatro ve müzikali barındıran bir dans türüdür. 500 yılı aşkın bir geçmişe sahiptir ve dini törenlerde, halk arasında, çeşitli kültürel etkinliklerde sergilenir. Ayrıca 2021 yılında Manora dansı UNESCO tarafından İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi’ne eklenmiştir. Nora’da, Buda’nın yaşamları ve kahraman hikâyeleri işlenir. Jataka öykülerinden Prens Sudhana ve yarı kuş yarı insan Manohara’nın aşk hikâyesini anlatır.
6. Ram Wong
Taycada daire dansı anlamına gelen Ram Wong, erkek ve kadın dansçıların çiftler halinde daire oluşturdukları bir performanstır. Bu dans aynı zamanda Kamboçya, Laos, Malezya ve Çin’in bazı bölgelerinde de sergilenmektedir. Sürekli dairesel olarak yapılan yavaş bir halk dansıdır. Zarif el hareketleri ve ufak adımlarla yapılır. Ram Wong, 2. Dünya Savaşı sırasında dönemin başbakanı tarafından halkın kötü günleri daha kolay geçirebilmesi için teşvik edilmiştir.
7. Ram Muay
Tayland’ın popüler dövüş sporu Muay Thai maçlarının öncesinde gerçekleştirilen bir dans çeşididir. Sporcular tarafından gerçekleştirilen bu dans, sporcuların maç öncesi kendilerini motive etmek ve rakiplerine karşı güçlü olmak amacıyla yaptıkları danstır. Ram Muay dansında boksla ilişkili figürler yapılır ve bu dans, sporcuların kendi karakterlerini yansıtan bir dans haline dönüşür.
Kaynakça
“Khon: The Crown Jewel of Thai Performance Arts”, Thailand Foundation. Web. Erişim Tarihi: 25.07.2025
“Lakhon, Forms of Dance-Drama”, Asian Traditional Theatre & Dance. Web. Erişim Tarihi: 25.07.2025
“Dancing to the Beat of Thailand: History and Basics of Thai Dance”, Thailand Women. Web. Erişim Tarihi: 25.07.2025
“Tayland’da Dansın Toplumsal Yeri Kutlamalar, Dini Törenler ve Özel Günlerdeki Rolü”, Turizm Blog. Web. Erişim Tarihi: 25.07.2025
“Fawn Thai: The Classical Dance”, Sukhothai. Web. Erişim Tarihi:25.07.2025
“Thai Culture: Basics of Thai Classical Dance”, Thailand Travel Bag. Web. Erişim Tarihi: 25.07.2025
“Nora, dance drama in southern Thailand”, UNESCO. Web. Erişim Tarihi:25.07.2025
“Tayland’da Dansın Çağdaş Yorumu Geleneksel ve Modern Dansın Buluşması”, Turizm Blog. Web. Erişim Tarihi: 25.07.2025
“Rhythms of the Kingdom: Exploring Thailand’s Dance Heritage”, Thailand Now. Web. Erişim Tarihi: 25.07.2025
