Kamerayı açmak, hedefimize odaklamak ve “çek” tuşuna basmak. Bazen bu kadar kısa ve basit gözüken fotoğraf çekme işlemi, öncesi ve sonrası ile tam bir duygusal hız treni gibidir. Peki bizi fotoğraf çekmeye iten dürtü nasıl bir şeydir ya da buna neden ihtiyaç duyarız?
Tarihi
Fotoğraflama işleminin temellerini oluşturan fikirler 4. yüzyılda ortaya çıkmış, sonrasında ise fotoğraf sanatı, Isaac Newton’ın da aralarında bulunduğu bir çok bilim insanının ortaya çıkardığı mekanik bilgiler sayesinde, 19. yüzyıldan itibaren modern halini kazanmış ve günümüzde hala devam eden gelişim serüveni başlamıştır.
İlk çekilen fotoğraflar genellikle araştırmacı fotoğrafçının çevresindeki yerler ya da kişilerden oluşmakta, deneysel amaç güdüldüğü için çok da estetik bir kaygısı bulunmamaktaydı. Fakat sonraki dönemlerde fotoğraf, önemli gün ve kişileri arşivleme, bir nevi geçmiş zaman kaydı tutma yöntemi olarak kullanıldı.
Tarihinin başında bazen küçük bazen büyük olmasına rağmen, fotoğraf makineleri genellikle gezdirilen türde araçlar içinden değillerdi. 1920’lerde başlayıp özellikle Japonların katkılarıyla büyüyen portatif fotoğraf makinesi üretimi, insanlara hayatlarının her anının ölümsüzleştirme fırsatı sunmuştu ve bu da her şeyin geçici olduğunu bildikleri bu hayatın durdurulması konusunda insanlara bir ayrıcalık sunmuştu.
Neden Anı Durdurma?
Belgeleme: İster analog filme çekilip banyo edilsin, ister telefonun galerisinden bize göz kırpsın, fotoğrafların insan hayatındaki ve varoluşundaki etkisi inkar edilemez. Bugün geri dönüp 1910’larda çekilmiş bir kedi resmine baktığımızda, kendimizi içinde hayal edemediğimiz o ana geri dönebiliyorsak eğer, bir önceki cümlenin ne kadar doğru olduğunu anlayabiliriz belki de.
İletişim: Fotoğrafı basit başlıklarla birleştirmek, bir mesajı hızla paylaşmanın en güçlü yoludur. Temel öğelerini geliştirir ve fotoğrafçılığa hikaye anlatımını da eklersek, bir fotoğrafın mesajı çok daha güçlü olur. Peki böyle bir fotoğraf insanları neden daha çok etkiler? Çünkü izleyicinin gördükleriyle duygusal bir bağ kurması veya tepki vermesi daha olasıdır.
Günlük Hayatta Fotoğraf ve Anılaştırma
Telefon şirketlerinin bize sağladıkları imkanlarla birlikte, önemli önemsiz -ve bazen belki de saçma bir miktarda- her şeyin fotoğrafının çekildiği bir dönemin içindeyiz. Her ne kadar dijital “çöplük” olarak görünebilse de, aslında günlük hayatımızın içinde en ekonomik şekilde yapabildiğimiz bu aktivite, bize çok çeşitli imkanlar sunar. Tarihsel olarak baktığımızda çektiğimiz her fotoğraf, gelecek nesiller için bir an özeti olurken, bizim için de bir Tardis görevi görüp zamanda yolculuk yapabilmemizi sağlar. İşin psikolojik yönünden bakıldığında ise, anın duygu-durum hali içinden bir kare çekmek, beynimizde sadece bizim görebildiğimiz bir olguyu elle tutulabilir bir materyale yansıtıp ölümsüz kılmasına olanak sağlar. Bu da, o andaki duygusal birikintiyi transforme etmeye yarar ki, fotoğraflamanın günlük tutmaktan ya da hikaye anlatmaktan herhangi farklı bir yönü de kalmaz.
Daha geniş bir perspektiften bakıldığında ve çekmek yerine çekilene bakılması açısından fotoğraf, insanlığa kolektif bir bilinç de sunar. Ödüllü fotoğrafları dünyanın her yerinde bir çok insan görmekte, incelemekte ve içselleştirmekte. 2017 yılında New York’ta yapılmış bir gösteriden çekilen aşağıdaki fotoğraf, dönemimizde nasıl problemler yaşadığımızı sadece şu anki dünyaya duyurmaz, aynı zamanda geleceğe de bir dipnot bırakır.
Belgesel ve Sanat Fotoğrafçılığı
Belgesel fotoğrafçılığı, çok çeşitli yaklaşımları kapsayan bir şemsiye terimdir, ancak bu terim genellikle gerçek bir anı yakalayan ve dünya hakkında bir mesaj ileten sanatı ifade eder. Son dakika haberlerine odaklanan foto muhabirliğinin aksine, tipik olarak devam eden bir konuya veya hikayeye odaklanır ve bir tür iyileştirici veya siyasi eylem gerektiren zor veya tehlikeli dünya sorunlarına dikkat çeker.
Sanat fotoğrafçılığı ise, bir sanatçının fikirleri keşfetmesi ve iletişim kurması için bir fırsattır. Ortaya çıkan görüntüler manzara, portre, natürmort veya soyut resimler olabilir. Sanatsal fotoğraf, diğer sanat dallarında olduğu gibi estetik bir yaratım hedefler, ancak kesinlikle gerçekçi veya kesin olması gerekmez.
Belgesel fotoğrafçılık ve sanat fotoğrafçılığı arasındaki ikilem için yeni bir kavram yakalama eğilimi var: görsel hikaye anlatımı. Bu fotoğraf biçimi, gerçeklikle olan ilişkisinden değil, belgesel fotoğraf kavramının özgürce yorumlanmasıyla elde edilen hikayeden yola çıkarak inşa edilir. Görsel hikâye anlatımı, modern ve çağdaş fotoğrafçılıkta vazgeçilmezdir. Bu alanda fotoğraf, estetik değerlerle değil, anlatım gücüyle değerlendirilir. Sanatsal değer ve gerçekliğin temsili ikincil unsurlar haline gelir, fotoğrafın sanat olması ve gerçeği ilan etmesi gerekmez.
Günümüzde fotoğraf genellikle hikaye anlatmanın görsel bir yolu olarak görülür. Tıpkı bir romanın birçok bölümden oluşması gibi, fotoğraf hikayesi de birçok fotoğraftan oluşan tutarlı bir hikaye olmalıdır. Görsel hikâye anlatmak için çalışan fotoğrafçılar, çevremizdeki dünyayı deneme tarzında yorumlarlar.
Vizörün Arkasındakiler
Fotoğrafçılık, her ne kadar teknolojinin gelişmesiyle beraber dijitalleşse ve çok yaygınlaşsa da, analog formunu da sanatsal amacını da kaybetmemiş yegane hikaye anlatım formlarındandır. Günümüzde yerli ve yabancı pek çok fotoğrafçı özellikle sosyal medyada bu türün muhteşem örneklerini bizimle paylaşıyorlar. Birkaçını listeleyecek olursak;
1. Dinçer İşgel
Bir röportajında tamamen hobi olarak başladığı yolculuğunun aslında etrafına bakışı ve etrafta neler gördüğünü “günlüklemek” amaçlı olduğundan bahsediyor. Uzun senelerdir yollarda olması, gezmesi, ve “an” biriktirmesi kendisi için fazlasıyla “özgürleştirici” olmuş. Karelerinde gördüğümüz her şey bu birikim ve kendi hikayesinin kompakt bir dışa vurumu.
Dinçer İşgel (@dincerisgel) • Instagram fotoğrafları ve videoları
2. Cem Gültepe
“Fotoğraf makinası gibi bir nesnenin varlığına sinir oluyorum. Keşke zihnimizdeki anları direkt aktarabiliyor olsaydık…” cümlesi ile birçoğumuzun hislerine tercüman olan Gültepe, fotoğrafçılık kariyerine sokak fotoğrafları çekerek başlar. Fotoğraflarında görmek istediği duyguların peşinden giderken kendini konser salonlarında bulur. Gültepe, şu an Türkiye’deki en önemli konser fotoğrafçılarımızdandır.
Cem Gültepe (@cem_gultepe) • Instagram fotoğrafları ve videoları
3. Cem Talu
“Bence fotoğraf seçici gösterme sanatıdır. Konunuzun ilginç ve sıradan kısımlarını anlayıp, kompozisyonunuzda ilginç tarafları ön plana çıkarıp sıradan kısımları arkaya gizliyorsunuz.” diyor birçok ünlünün önemli pozlarını yakalamış olan Talu. Doktora yıllarında yine fotoğrafçı olan Koray Kasap ile güzel bir dostluk kuran Talu’nun fotoğrafçılık ilgisi bu dönemde başlar. Sonrasında klip yönetmenliği, reklam, belgesel gibi işlerde çalışmış, son dönemlerde ise ünlü dergiler için çektiği fotoğraflar, meraklılarının dikkatini çekmiştir.
Cem Talu (@cemtalu) • Instagram fotoğrafları ve videoları
4. Lou Escobar
Paris’in kenar mahallelerinde büyümüş olan fotoğrafçı ve yönetmen Escobar, “Ben sadece varoşlardan gelen bir kızım, dünyaları hayal etme arzusu benim kim olduğumdur.” diyor. Escobar’ın kariyeri -ki başlarda bu alanda bir kariyer yapmayı hiç planlamaz- ilk müşterileri onu beş yıl önce Instagram’da keşfettikten sonra hızla yükselir. O zamandan beri Gucci, Diesel, Vogue, i-D ve Playboy gibi markalarla işbirliği yaparak ticari ve editoryal moda işlerini başarıyla yürütür.
Lou Escobar (@lou__escobar) • Instagram fotoğrafları ve videoları
Sonuç olarak, fotoğrafçılık sadece görsel bir sanat değil, aynı zamanda duygusal bir deneyimdir. Fotoğraflar, geçmişi belgelemenin ötesine geçerek anıları ölümsüzleştirir ve insanların geçmişteki anlara ve olaylara olan bağını güçlendirir. Günlük hayatta sıkça kullanılan bir araç olmasının yanı sıra, fotoğrafçılık insanların duygusal deneyimlerini ifade etmelerine ve paylaşmalarına da yardımcı olur. Ayrıca, ödüllü fotoğraflar gibi ikonik görüntüler, kolektif bir bilinç oluşturur ve insanları dünya çapında bir araya getirir. Fotoğrafçılık, geçmişi korumanın yanı sıra gelecek nesillere aktarmamızı sağlayan güçlü bir araçtır ve insanların duygusal anılarına şekil verirken aynı zamanda kültürel ve toplumsal bir bağ kurmalarına da yardımcı olur.
Kaynakça:
A Brief Timeline of The History of Photography! (dickermanprints.com)
Why is storytelling in photography important? – Nick Cole Photography
| Visual Storytelling in photography (artdoc.photo)
Documentary photography | National Galleries of Scotland
Fine art photography: A beginner’s guide – Adobe
HEPİMİZE FARKLI BAKAN BİR GÖZ: DİNÇER İŞGEL – Kadıköy Gazetesi (kadikoygazetesi.com)
Aposto | Kadrajına Müziği Alan Fotoğrafçılar #9 | Cem Gültepe
Fotoğrafçılıkta başarılı bir isim: Cem Talu | Haberler (boun.edu.tr)
Fantasy and fiction: Inside the hyperreal world of Lou Escobar – 1854 Photography
