İnsanın içini durgunluk hissinin kapladığı, sararan yaprakların yere düşmesiyle birlikte doğanın yavaş yavaş sessizliğe büründüğü, insan ruhunda da bir dinginlik ve melankoli uyandıran sonbaharın son ayı, kasım. Soğuyan havaların yaklaşan kışın habercisi olduğu zamanlar ve sıcak bir kahve eşliğinde battaniyeye sarılıp düşüncelerle, düşlerle içimizi ısıtmanın en güzel anları. Kasım, geçmişle yüzleşme, geleceği süsleme ve sonbaharın ambiyansı hissetme ayı. Hüzünle karışık huzur, nostalji ve sakinlik hissi veren kasım kelimesinin etimolojisini inceledik.
Kasım Kelimesinin Etimolojisi
Eski takvimlerde “songüz, teşrin-i sani” olarak bilinen kasım, Arapça kökenli bir sözcüktür. 10 Ocak 1945 tarihinde 4696 sayılı kanun ile değiştirilmeden önce teşrin-i sani olarak geçmekteydi. Teşrin kelimesi ise dilimize Arap ve Süryani kaynaklarından geçmiştir. Yine bakılacak olursa teşrin kelimesinin kökeni Tevrat’a uzanmaktadır. Tevrat’taki birçok konu gibi teşrin kelimesi de Babil, Akad ve Sümer kaynaklıdır. Yahudi takviminde sivil yılbaşı teşrin ayının ilk günü olarak kabul edilmesine rağmen dini yılbaşı nisan ayının ilk günü olarak hesaplanmaktadır. “Bölen, ayıran” anlamındaki kasım, güzle kışın arasında olduğundan ve yıl ikiye bölündüğünden bu adı almıştır. Halk dilinde “bölenay, koçayı, ahırgüz” olarak da bilinmektedir. Asırlar önce Anadolu’da insanlar yılı kasım ve hızır günleri olarak ikiye ayırırdı. Hızır günleri 6 Mayıs günü başlar ve kasım ayına kadar sürerdi. Bu yüzden bu aya kasım denildiği düşünülmektedir.
Türkçede yılın on ve on birinci aylarının ekim ve kasım olarak adlandırılmasının sebebi ise yine tarımsal faaliyetlerin bu aylarla özdeşleştirilmesidir. Ekimin tarımsal bitkilerin ekildiği bir mevsimde olması ve kasım ayında da bitkilerin kısımlara ayrılması ve bakımlarının yapılması nedeniyle bu adlar verilmiştir. Kimilerine göre de Türkçe “titreme, titreşme” manasına gelen kas, kasma, kasınma kelimeleriyle ilgilidir.
Eski Türkler ay adlarını, göçebe yaşam tarzlarına, tarım faaliyetlerine ve doğa olaylarınının belirgin değişikliklerine göre ayları adlandırmışlardır. Bu adlar, Türklerin doğa ile olan ilişkilerini ve yaşam tarzlarını yansıtır. Eski Türklerde kasım ayı için kullanılan ad “aylan ayı (dönüş ayı)”dır.
İngilizce kökeni “novembre”, Latince kökeni ise “noverber” olarak bilinmektedir. “november” kelimesinin kökeni, Latince “novem” kelimesine dayanır. Latincede “november” (eski şekliyle novembris) “dokuzuncu ay” anlamına geliyordu. Bu adlandırma, antik Roma takvimiyle ilgilidir. Roma takvimi başlangıçta mart ayı ile başlıyordu, bu nedenle kasım ayı dokuzuncu aydı. Daha sonra takvime ocak ve şubat ayları eklendiğinde kasım ayı on birinci sıraya geçti ancak ismi korunmuştur. Bu kelime, Batı dillerine Latinceden geçmiştir ve İngilizce, Fransızca, İtalyanca gibi dillerde benzer biçimlerde kullanılmıştır.
10 Kasım’ın Anlamı ve Önemi
Atamızın hayata gözlerini yumduğu o gün… Kasımın kasveti, hüznü en çok da bundandır. Her yıl 10 Kasım’da, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve bağımsızlık mücadelesinin önderi Mustafa Kemal Atatürk‘ü saygı, sevgi ve özlemle anıyoruz. 1938 yılında Dolmabahçe Sarayı’nda saat 9.05’te hayata gözlerini yuman Atatürk, yalnızca bir lider değil; fikirleri, reformları ve vizyonu ile geleceği aydınlatan bir ışık olmayı başarmış bir devlet adamıdır.
“Beni görmek demek, mutlaka yüzümü görmek değildir. Benim fikirlerimi, benim duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız bu yeterlidir.” diyen Atatürk, yalnızca yaşadığı dönemin değil, gelecek nesillerin de rehberi olmuştur.10 Kasım, yalnızca bir matem günü değildir; aynı zamanda Atatürk’ün düşüncelerini yeniden hatırlama, onun ilke ve devrimlerini geleceğe taşıma günüdür. Saat 9.05’te sirenlerin çalmasıyla birlikte Türkiye’de hayat birkaç dakikalığına durur. Bu an, Atatürk’e duyulan derin sevgi ve saygının en güçlü ifadesidir. Onun gösterdiği hedeflere ulaşmak, bıraktığı mirasa sahip çıkmak, bu anlamlı günü daha da değerli kılar.
24 Kasım Öğretmenler Günü
Bu özel gün, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk‘ün doğumunun yüzüncü yılı olan 1981 yılı Atatürk Yılı olarak ilan edilmiştir ve bu yıl itibarıyla, geleceğin mimarları olan öğretmenlerimizin fedakârlıklarını, emeklerini ve kutsal görevlerini hatırlamak, onlara teşekkür etmek için 24 Kasım, Öğretmenler Günü olarak kutlanmaya başlanmıştır. Bu özel gün, Mustafa Kemal Atatürk’ün 1928 yılında “Başöğretmen” ünvanını kabul ettiği tarihe ithafen kutlanmaktadır. 24 Kasım’ın Öğretmenler Günü ilan edilip, ülkemizde her yıl kutlanmasının en büyük sebebi Atatürk’ün eğitime ve öğretmenlere verdiği önemdir. Atatürk, öğretmenlerin bir milletin en önemli yapı taşlarından biri olduğunu şu sözlerle ifade etmiştir:
“Öğretmenler!
Yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.”
Bu söz, öğretmenlerin sadece bugünü değil, geleceği de şekillendirdiğinin en önemli göstergesidir. Öğretmenler Günü, onların emeğine, sabrına ve insanlığa olan katkılarına minnet duymak için önemli bir fırsattır. Öğretmenler, kalpleri sevgiyle doldurarak öğrencilerini bilgiyle donatır ve onlara cesaret verir.
Edebiyatta Kasım
Kasım ayı, edebiyat ve sanat dünyasında genellikle melankoli, hüzün ve değişim temaları ile ilişkilendirilir. Birçok şair ve yazar, bu duyguları ifade etmek için kasım ayını kullanmıştır.
Hem Türk edebiyatında hem de dünya edebiyatında kasım ayı, mevsim geçişlerinin ve doğanın dönüşümünün bir sembolü olarak sıkça işlenir.
Kasım özellikle de batı kültüründe “tatlı kasım” olarak anılıyor. Üzerine filmler çekiliyor, gelişi coşkuyla kutlanıyor. Kasım aşk ve umudun da ayıdır.
Attila İlhan‘ın Sisler Bulvarı, melankolik bir atmosfer içinde geçer. 1954 yılında yayımlanan ve şiirle aynı isme sahip olan kitabında yer alan bu eserde geçen sis metaforu, belirsizliği, karmaşayı ve yalnızlığı iliklerimize kadar hissettirir.
“Elinin arkasında güneş duruyordu
Aylardan kasımdı üşüyorduk
Ağacın biri bulvarda ölüyordu
Sehrin camları kaygısız gülüyordu
Her köşe başında öpüşüyorduk”
Pulitzer Ödüllü bir şair olan Henry Allen, The American Scholar dergisinde yayımladığı mevsimsel sonelerinde, her ayın kendine has duygusunu ve doğanın döngüsünü harika bir şekilde tasvir etmiştir. Kasım Ayı Sonesi‘nde, sonbaharın melankolisini ve ölümü anımsatan bir atmosferi yansıtarak okurlarını derinden etkilemiştir.
“Çimen hâlâ yeşil,
Ama çıplak ağaçların yankıları altında solmakta –
İnce buz tabakası ve kar taneleriyle muhteşem bir sahne
Döküntü, hüzünlü vedalar içinde.“
Kasım Şarkıları
Kasım ayı, bazıları için soğuğu, kasveti ifade ederken bazılarında da büyüleyici duygular uyandırır; tıpkı beni büyülediği gibi. Bazı şarkıları bu ayda dinlediğinizdeki etkiyi, yoğunluğu başka hiçbir ayda hissedemezsiniz. Bazıları için doğanın ve insanların bir arada içsel bir yolculuğa çıktığı, yaşamın döngüsünün derin ve hüzünlü bir noktası gibi. Yere düşen her yaprağı, her damla yağmuru ve hüznü kucaklıyor. Kasımın atmosferindeki bu hüzünlü resim, doğanın ve insanın ortak bir melodiyle birbirine eşlik ettiği bir tabloya dönüştüğünde şarkılar da apayrı bir anlam kazanıyor.
1. TNK – Yine Yazı Bekleriz
“Belki unuturuz onu tüm kasımdan kalma çiçekler gibi
Arasına koyarız sarkı yazdığımız kırık hayaller saklı defterin”
Şarkıda yazı beklemekten bahsetse de biz dinlemek için sonbaharı bekliyoruz. Şarkı sözleri, klibi ve hissettirdikleriyle kasımda dinlenince daha bir başka oluyor.
2. Tual – Yine Aylardan Kasım
“Yine aylardan kasım
Sanki sende kaldı bir yarım”
Bir kasım klasiği, kasım gelmişse, hatta sadece adı bile geçse büyülü bir şekilde herkesin ağzına dolanan o şarkı.
3. Cem Adrian – Beni Hatırla
“Beni, beni, beni unutma
Sonbaharın o pis yalnızlığında
Toprak ıslanıp yağmur koktuğunda
İçin burkulup hep eksik kaldığında
Beni, beni, beni hatırla”
Büyülü sesiyle Cem Adrian soğuk sonbahar günlerinde üzerimizdeki tesirini daha da artırıyor. Yalnız dikkat, ağlatabilir!
Siyah Veda Öpücüğü adlı albümündeki bu şarkı çok yakın zamanda Cem Adrian’ın müzik kariyerindeki 20. yılını kutladığı albümü Mücevher‘de Sufle tarafından da seslendirildi.
4. Guns N’ Roses – November Rain
“So never mind the darkness, we still can find a way
(O yüzden karanlığı boşver, hâlâ bir yol bulabiliriz)
‘Cause nothin’ lasts forever, even cold November rain
(Çünkü hiçbir şey sonsuza kadar sürmez, soğuk kasım yağmuru bile)“
Tual‘in aylardan kasım şarkısı bizde neyse globalde de bu şarkı odur. Gelmiş geçmiş en iyi heavy slowlardandır. Dokuz dakikalık bir duygu seli yaşatır, ayrıca klibi de çok etkileyicidir.
5. Teoman – Sonbahar Rüzgarları
“Düşen bir yaprak görürsenBeni hatırla demiştimBiliyorsun seni benSonbaharda sevmiştim
Her sonbahar gelişindeDüşen sarı yapraklarlaKuru dallar arasında
Sen gelirsin aklıma”
Aklımıza ilk gelen İstanbul’da Sonbahar şarkısı olsa da bir de bunu dinlemenizi tavsiye ederim bu sonbaharda. Düşen bir yaprak, sonbaharın gelişi gibi temalar en çok sonbaharı en yoğun hissettiğimiz kasım ayına yakışıyor.
6. Candan Erçetin – Onlar Yanlış Biliyor
“Puslu soğuk hava
Dökülen yapraklar
En sevdiğim mevsimdi
Sarı sonbahar, artık değil”
1997’de çıkan parça müzikal açıdan zamanının çok ötesindedir. Sonbaharda soğuk puslu bir havada dökülen yapraklar eşliğinde çekilmiş klibi ise sonbaharı iliklerinize kadar hissettirir. Sonbaharın hüznünü bu kadar iyi yansıtan çok az klip vardır. O hâlde tam da zamanı. Ayrıca özel gereksinimli bireyleri unutmayıp klibinde işaret dili kullanma inceliğini gösteren Candan Erçetin‘e sonsuz sevgiler.
7. Metro – Mevsim Sonbahar
“Yağmurda yaşatmaz seni güneşte artık
Mevsim sonbahar”
Son günlerde şarkının giriş müziğini sosyal medyadaki videolarda çok sık duyuyoruz ancak grubu da şarkıyı da bilen kişi çok az. Kapanışı bu şarkıyla yapıyorum çünkü şarkı kesinlikle daha çok bilinmeyi hak ediyor. Solisti Semra Altınel‘e Teoman‘ın da eşlik ettiği bu hit şarkı, kasım ayı çalma listeleriniz için güzel bir tercih olacaktır.
Kaynakça:
- Gün ve ay isimleri nereden geliyor?. Hakan Müştak. Web. 07.11.2024
- Kasım. Nişanyansözlük. Web. 07.11.2024
- Takvimdeki Ayların İsmi. Evrim Ağacı. Web. 23.08.24.
- Ay Adları ve Tarihsel Kökenleri Üzerine Kısa Bir Deneme. Güncel Tarih. Web. 24.08.2024
- November: A Sonnet. The American Scholar. Web. 05.11.2018.
