İlk olarak 19. yüzyılda Karayipler’de yer alan Trinidad ve Tobago adalarında ortaya çıkan, 20. yüzyılın ortalarına doğru Karayipler’in kalanına yayılan kalipsonun bugün bu kadar bilinmesinin altında güçlü bir sömürge geçmişi yatmaktadır.
Dünyaya doğalgaz ihraç eden en büyük merkezlerden birisi olan, petrol açısından son derece zengin olan ve ünlü kâşif Kristof Kolomb tarafından “La Isla de la Trinidad” yani Kutsal Üçlü Adası olarak adlandırılan bu yer; İspanyollar tarafından sömürgeleştirilmiş, yoğun miktarda Fransız göçmen almış ve daha sonrasında tarihin birçok sayfalarında okumaya alışık olduğumuz İngilizlerin yönetimine geçmiştir. Karayipler’de yer alan, önemsizmiş gibi görünen ama aslında ekonomi ve turizm açısından son derece değerli olan bu ülke, tarih boyunca bünyesine aldığı birçok farklı kültürden insanlarla birlikte kendi müzik kültürünü de dünyaya yaymıştır.
Kökeninde yatan siyasi ve ekonomik temellerden dolayı kalipso; her ne kadar eğlenceli, kıpır kıpır melodilere sahip olsa da güncel ve siyasi olaylara atıfta bulunan esprili ve hicivli sözlerle özdeşleşmiştir.
Kalipso Enstrümanlarının İmzası
Kalipsonun neşeli ve karmaşık sesini yansıtmak için Afrika halk şarkılarına özgü çalgı aletleri kullanılsa da en yaygın olanı davullardır. Özellikle çelik davullar, kalipso enstrümanları arasında imza niteliğine sahiptir. Fakat genel olarak davulların çeşitliliğini dinleyenlere unutturmamak için birçok vurmalı çalgılar da kullanılmaktadır. Kalimba, djembe ve bongo adını verdiğimiz bu müzik aletleri, en yaygın kullanılanlara birer örnek.
Yaklaşık beş dakikalık minik bir djembe kullanımı eğitim videosunu sizlerle paylaşıyoruz:
Ünlü Kalipso Sanatçıları
Kalipsonun kalbi Trinidad doğumlu David Rudder, tüm zamanların en başarılı kalipsonlarından birisi olarak kabul edilmektedir. 11 yaşında bir kalipso grubuyla şarkı söylemesiyle kalipso ile tanışan Rudder, 30’dan fazla albüm çıkarmıştır.
Dünyanın Kalipso Kralı
Mighty Sparrow olarak da bilinen Slinger Francisco ORTT CM OBE, Trinidadlı vokalist ve gitaristtir. Dünyaca tanınmış en ünlü kalipso sanatçılarından birisi olan Sparrow, Dünyanın Kalipso Kralı olarak ünlenmiştir.
Dünyada kaydedilen en ünlü kalipso şarkısı, Mighty Sparrow‘a ait olan Jean and Dinah‘tır. 1956 yılında yayımlanan şarkı, aynı yıl katıldığı birçok yarışmayı kazanmıştır. ABD birliklerinin Trinidad’dan ayrılışını kutlarken Jean and Dinah çalması, şarkının kısa sürede zirveyi görmesini sağlamıştır.
Harry Belafonte
Kalipsonun dünyaca tanınmasında önemli bir rol oynayan Harry Belafonte, ünlü şarkısı Banana Boat‘ı Afrika ve Karayipler’e çalıştırılmak için getirilen kölelere adamıştır. Banana Boat, bölgedeki muz ticaretinin artması üzerine işçilerin yük gemilerini doldurup boşaltırken aralarında söylemeye başladıkları bir şarkıdır. Şarkı, Jamaika halk şarkısı olan Day-O’nun uyarlanmış hâlidir.
Kalipso Kralı Metin Ersoy
Nasıl ki dünyanın kalipso kralı Mighty Sparrow’sa kalipsonun ülkemizdeki temsilcisi de 2017’de aramızdan ayrılan Metin Ersoy‘dur. Afrikalı kölelerin, zaman zaman sahipleriyle dalga geçmek amacıyla aralarında kendilerine özel bir iletişim şekli olarak ortaya çıkardıkları kalipso, daha sonrasında bir müzik türüne dönüşmüştür. Metin Ersoy‘un kalipso ile buluşma hikâyesi ise hayalleri uğruna sınırları zorlamanın ve savaşmanın gerçek bir örneğidir.
Metin Ersoy, klasik müzik eğitimi alsa da aslında gönlünü caz müziğine kaptırmıştır. En başından beri klasik müzikte ilerlemeyeceğini açık açık söyleyen Ersoy, yasak olmasına rağmen okuduğu konservatuarda gizli gizli Arjantin ve Latin şarkıları çalardı. Kalipso Kralı lakabının temelleri ise Kore Savaşı’na dayanmaktadır.
Kore Savaşı’nda, ülkemizin asker gönderdiği zamanlarda Metin Ersoy askerliğini, Kore ve Japonya’da ABD birliklerinde yapmıştır. O dönemde Metin Ersoy‘u gören herkes, Harry Belafonte‘e benzediğini söylemektedir. Harry Belafonte ise kalipsonun tüm dünya tarafından bilinmesini sağlayan Amerikalı şarkıcıdır.
Afrikalı kölelere dayanan kökeni sayesinde enerjik bir ritme sahip kalipso, son derece bozuk bir İngilizce aksanı da barındırmaktadır. Metin Ersoy, henüz modern müziğin bile ülkemizde yeni yeni yayıldığı dönemlerde kalipsoyu getirip tanıtmaya karar vermişken “broken English” adı verilen, bahsettiğimiz bu bozuk İngiliz aksanı öğrenmek için uzunca bir süre çalışmıştır.
Metin Ersoy adeta ruhunu kalipsoya kaptırmıştır. Öyle ki sanatçıların takım elbise ile sahneye çıkıp büyük bir ciddiyetle işlerini icra ettikleri dönemde Ersoy, kalipsonun ruhunu ve kökenini yansıtırcasına bir giyim tarzı oluşturmuştu kendine. Yakası açık, rengarenk ve desenli gömleklerle oluşturduğu sahne kostümleri ve ikonik dans hareketleri ile kendisini dinleyenlere kalipsoyu görsel olarak da aşılamıştır.
Metin Ersoy “Matilda” canlı performans:
Müzisyen kimliğinin yanı sıra oyunculuk da yapan Kalipsonun Kralı Metin Ersoy, 2017 yılında aramızdan ayrılmıştır. Askerlik yaptığı sırada tanıştığı kalipso, hayatının dönüm noktası olmuş ve ülkesinde bir müzik türünün kralı olarak ünlenmesini sağlamıştır.
Kaynakça:
Öne çıkan görsel: blogdigger.com
yeter ki müzik olsun. “Metin Ersoy – ‘En İyileriyle'”. Erişim: 08.04.2023. Web
Bilgi Ustam. “Calypso Müziğinin Tarihi”. Erişim: 08.04.2023. Web
Kidadl. “71 Calypso Music Facts: Origins, Artists, Instruments And Much More”. Erişim: 08.04.2023. Web
Blog Digger. “The Joyful Sounds of Calypso: The Iconic Genre of Music”. Erişim: 08.04.2023. Web
