Osmanlı Dönemi’nde ortaya çıkan, Cumhuriyet Dönemi’ne kadar katlanarak varlığını sürdüren ve bir kültür birleşiminden beslenen Kanto, tuluat tiyatrolarında -metinden bağımsız, doğaçlama gelişen tiyatrolar- kadın sanatçılar tarafından söylenen bir müzik türüdür.
Günümüzde Kanto icra eden sanatçıların sayısının bir hayli azalmasıyla birlikte; Kanto müzik türünün ne olduğunu, 1800’lü yıllardan itibaren nasıl bir gelişim seyrettiğini ve ünlü Kanto sanatçılarını sizler için bir araya getirdik. Keyifli okumalar.
Kanto Müzik Türü
Kanto, kelime olarak İtalyanca bir kelime olan ve şarkı söylemek anlamına gelen cantare kelimesinden türemiştir.
1800’lü yıllarda İstanbul’da Türkçe oyunların sergilenmesinin yasaklanması, oyuncuların sanatlarını icra edebilmesi için farklı yollar aramalarını sağladı. Bu farklı yollardan birisi de; Kanto’nun da ortaya çıkışını sağlayan tuluat tiyatrolardır.
İlk zamanlar Kanto, tuluat tiyatrolarında, oyunların sahnelenmesinden önce çoğunlukla kadın sanatçılar tarafından şarkılar söylenip dans figürleriyle gerçekleştirilen gösteriler olarak varlığını göstermiştir. Tuluat tiyatroları sayesinde var olan bir müzik türü olarak basamakları tırmanan Kanto, zamanla tam tersini mümkün kılmıştır: Tuluat tiyatroları, çok daha evvel unutulacakken Kanto sayesinde yılların acımasızlığına dayanmıştır.
Kanto, Osmanlı ve Türk ortak kültürünün ilk müzik türü olmasının yanı sıra Osmanlı’da kadının sınırlarını aştığı, alışılmışın dışında alanlarda kendisini göstermeye başladığı ilk türdür.
Cumhuriyet Dönemi’nde ise iyice yaygınlaşan Kanto, konularını gündemden veya İstanbul’un kendisinden almaya başlamıştır. Dönemin değişen şartlarına uyum sağlayarak hızla ilerleyen Kanto, 1950’lerden sonra ani bir düşüşle sadece Ramazan aylarında akıllara gelmeye başlamıştır. Tarihe karışmak üzereyken, 1970’li yıllarda önce Nurhan Damcıoğlu; ardından da Huysuz Virjin lakabıyla tanıdığımız Seyfi Dursunoğlu, Kanto türünde eserler ortaya çıkarmışlardır.
Kanto, İtalya’dan gelen, Avrupa kökenli bir müzik türü olsa da ülkemizde, gerek gazinolarda gerekse Ramazan aylarında gerçekleştirilen eğlencelerde sergilenerek Osmanlı-Türk kültürüne has bir yoruma kavuşmuştur.
Şimdi ise kültürümüzde önemli bir yere sahip olan Kanto türünde eserler veren, bu türü yaşatmak için çalışan sanatçılara göz atacağız.
Ünlü Kanto Sanatçıları
Nurhan Damcıoğlu
Kanto’yu yaşatmaya çalışan en önemli isimlerden birisi Nurhan Damcıoğlu‘dur. Kariyerine çok erken yaşlarda tiyatro ile başlayan Damcıoğlu, ilerleyen yıllarda tiyatro ve Kanto’yu birlikte yürütmek istemiş; en sonunda ise sadece Kanto ile devam etmiştir.
Sadece şarkı söylemenin yanında çeşitli dans figürleri de gerektiren Kanto, Damcıoğlu’nun kendine has dans becerisi ile yeni bir boyuta taşınıyor. İşte Nurhan Damcıoğlu‘nun dans figürleri ile Yangın Var:
Seyfi Dursunoğlu
Huysuj Virjin lakabıyla tanıdığımız Seyfi Dursunoğlu, Kanto türünün yaşatılmasında çabalayan önemli isimlerden birisidir. Yapmış olduğu kadın tiplemesi ve Kanto ikilisiyle sevilen ve bütünleşen Dursunoğlu’nun şarkılarından birisini dinlemeniz için bırakıyoruz:
Oya Alasya
Zeki Alasya’nın eski eşi olan Oya Alasya, tiyatrocudur. Bunun yanında Kanto türünde de eserleri olan sanatçılardan birisidir.
Altan Karındaş
Ülkemizde seslendirme sanatçılarının öncülerinden kabul edilen Altan Karındaş, özellikle çizgi film karakterlerini seslendirmesiyle bilinir. Yüzlerce filmde rol alan Karındaş, 2021 yılında Covid-19 sebebiyle vefat etmiştir.
Ayben Erman
Ünlü oyuncu Ayşen Gruda’nın kardeşi olan Ayben Erman, tiyatro oyunculuğunun yanı sıra aynı zamanda da kantocudur.
Deniz Kızı Eftelya
Osmanlı Rumu ses sanatçısı ve kantocu Deniz Kızı Eftelya Işılay veya asıl adıyla Atanasia Yeorgiadu, gayrimüslim olmasından dolayı tepki çekmemek için uzun süre adını saklamıştır. Atatürk zamanında, bizzat Atatürk‘ün huzurunda şarkı söylemesi ve beğenilmesinin üstüne, 1930 yılından itibaren kendi ismini kullanmaya başlamıştır.
Yazımızda yer verdiğimiz şarkılara dikkat ettiğimizde; sözlerin kadın-erkek atışmaları, İstanbul’un görece gecekondu mahallelerinin yaşam tarzı, kadının ön planda olması ve o dönemin gündemini meşgul eden konulardan meydana geldiğini fark edebiliriz. Bunların yanına eklenen hareketli, dinleyeni yerinde oturtmayan tempoya sahip melodisiyle tam anlamıyla Kanto örneklerini sizlere sunmaya çalıştık.
Kaynakça:
Ünal, G. (2017). Batı-dışı Modernlik kavramı bağlamında kanto. ONLINE JOURNAL OF MUSIC SCIENCES, 2 (3), 247-269.
artizan, Kadıköy’ün Sesleri: “Kanto”. Erişim: 05.01.2023. Web
Öne çıkan görsel: yavuzhakantok.com
