2025 yılına, 2000’lerin başında bir bakış atmış olsaydık bize çığır açan gelişmeler sunar sanırdık, değil mi? Uçan arabalar, Mars’ta bir hayat kurmak gibi klişe beklentiler belirirdi belki. Bugün 2025’in yarısını tüketmişken, geçmişte komik gelen beklentileri bir kenara bıraktığımızda, toplumda kültürel, sosyoekonomik ve hukuksal bağlamda kadınlar için hangi gelişmeler yaşandı? Kadınlar hala toplumda arka plana mı atılıyor ve gidişat hangi yöne doğru?
Zaman Değişti Ama Gerçekler Ne Kadar Değişti?
Gelişmiş ülkelerde, kadın hakları daha görünür olmasına rağmen bu her zaman somut bir tam eşitlik anlamına gelmeyebiliyor. Birçok ülkede kadınların eğitim seviyesi erkeklerle eşitlendi. Yönetim kademesinde ve girişimcilikte kadın temsili yükselişte. Hukuksal anlamda da yasalar cinsiyet eşitliği odaklı ilerliyor. Eşit ücret politikaları da birçok ülkede uygulamaya geçti. Örneğin Global Gender Gap Report 2025 (World Economic Forum) verilerine göre, kadınlar için en eşitlikçi ülke cinsiyet eşitliği açığı %92,6 kapanma ile İzlanda, ardında toplumsal cinsiyet açığının %87,9’unu kapatan Finlandiya ve son olarak %86,3 ile Norveç var. Aynı kaynak, kadınlar için eşitliği en az gözeten ülkelerde ilk sırayı cinsiyet eşitsizliğinin sadece %56,7’sini kapatabilmiş Pakistan’a verirken, peşinden %57 ile Sudan ve %57,1 ile Çad geliyor. Türkiye listede %63,3 ile 148 ülke arasından 135. sırada. Bu tablo, bize kadın-erkek eşitsizliğinin hala en iyi ihtimalde dahi azaldığını ama tamamen yok edilemediğini gösteriyor. Eski zamanlara kıyasla iyileşmeler olsa da, toplumsal eşitlik açısından hâlâ sınıfta kaldığımız söylenebilir. Kadınların önündeki büyük cam tavan kırıldı evet; ama cam duvarlar sapasağlam yerinde duruyor.
Cam Tavan Kırıldı, Peki Ya Cam Duvarlar?
Ekonomiye kadının katılımı 2025’te daha fazla olsa da, derine indiğimizde çelişkilerle karşılaşıyoruz. Girişimcilik, finans, teknoloji gibi erkek egemen sektörlere kadının girişi olumlu; küresel ölçekte kadın CEO’ların oranı artıyor. Örneğin, Fortune 500 listesinde 2025 yılında kadın CEO oranı %11 ve bu oran rekor seviyesini temsil ediyor (“Women CEOs Run 11%”).
Ücret eşitliği konusunda da gelişmeler olsa da OECD raporlarına göre 2023 itibarıyla cinsiyetler arası ücret farkı hala %11,5 civarında. Bu da, ortalama olarak, kadınların erkeklere göre her kazandıkları dolara karşılık sadece 89 sent alabildiğini gösteriyor (OECD). Bu tür cam duvarlar, kadının özgürlüğünü sınırlayan ve ekonomik başarısını kısıtlayan engeller olarak karşımıza çıkıyor.
Kadınlara toplum tarafından uzun süredir atfedilmiş ve görünmeyen emekler, ev işleri, annelik, bakım emeği ise neredeyse hiç değer görmemiş. Hatta kadının “görevi” algısıyla normalleşmiş durumda. Yeni nesil bu konuda daha duyarlı olsa da, dünya çapında hala bu algı kırılmış değil. 2025’te bu direnç hala kırılmadı ve kırmak için ne kadar çaba sarf ediliyor tartışma konusu.
2030’a Doğru Gidişat: Zaman Az, Yol Çok
2025’ten yola çıkıp 2030’a hızlıca bir bakış atarsak, uçan arabalar ve Mars’a gitme hayalleri belirsizliğini korurken, kadınlar için yol daha da karmaşık olacak gibi gözüküyor. İklim krizi gerçeğiyle çoktan yüzleşiyoruz ve yüzleşmeye devam edeceğimiz bir gerçek. Bu bağlamda, kadınlar ve iklim krizinin ilişkisi de göz önünde bulundurulmalı. WWF‘nin 2021 tarihli makalesine göre iklim krizinden kadınlar, erkeklere göre daha fazla etkileniyor. Genel olarak, kadınların geçim kaynakları doğaya daha fazla bağımlı. Birleşmiş Milletler verilerine göre gelişmekte olan ülkelerde gıda üretiminin %45-80’ini kadın çiftçiler gerçekleştiriyor. Bu durum, kadınların eğitim olanaklarından yoksun kalmasıyla doğrudan bağlantılı (WWF Turkey). Öte yandan, eğitimde eşitliği sağlayan ülkelerde kadınlar hem savunuculuk hem de çözüm üretme alanında ön plana çıkıyor.
Feminist hareketin yeni dalgası, sadece kadın haklarını savunmakla kalmıyor; aynı zamanda cinsiyet kimliği, beden politikaları ve ekonomik eşitsizlik gibi alanlarda daha kapsayıcı bir mücadele biçimi geliştiriyor. Genç kadın hareketleri, sosyal medyanın da desteğiyle, geçmişin feminizminden farklı bir dinamizmle yükseliyor. Küresel çapta eşitsizlik, şiddet ve ayrımcılığa karşı protestolar, çevrimiçi kampanyalar ve sivil toplum inisiyatifleri aracılığıyla kadınlar seslerini daha güçlü duyuruyor.
2025’te cinsiyet eşitliği ve kadın hakları, geçmiş dönemle kıyaslandığında ilerleme kaydetmiş olsa da kadınlar hâlâ eşit, özgür ve adil bir hayat için mücadele vermek zorunda. Bu durum, hâlâ üzücü bir tablo ortaya koyuyor. Kadın olmak gerçekten daha kolay mı sorusuna cevap, her bireyin eşit ve kendi olabildiği bir dünya oluşturmadan kolay kolay verilemeyecek gibi duruyor.
Gelecek günlerde kadının bir insan olarak değeri, herhangi bir ataerkil sistem üzerinden değil; cinsiyet, ırk, din ve cinsel yönelim ayrımı gözetmeyen bir bakış açısıyla değerlendirilmelidir. Ancak o zaman istenilen eşitlik sağlanabilir. Bu konuda sadece kadınların mücadelesi yeterli değildir. Kırılmak istenen ataerkil sistem, erkekleri koruyan ve eşitsizliği yeniden üreten bir yapıdadır. Cinsiyet eşitsizliği sadece kadını ilgilendiren bir mesele değildir. Günümüzde sosyal medyada ve protesto yürüyüşleri gibi kadınların sesini duyurmak için faaliyete geçtiği zamanlarda erkeklerin daha çok sesini çıkarması ve kadınları desteklemesi gerekmektedir.
Kaynakça
“Women CEOs Run 11% of Fortune 500 Companies in 2025.” Fortune, 2 Haziran 2025, https://fortune.com/2025/06/02/fortune-500-companies-run-by-female-ceos-women-2025
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Gender Equality and Work. OECD, 2023, https://www.oecd.org/en/topics/sub-issues/gender-equality-and-work
World Wide Fund for Nature (WWF) Turkey. “İklim Krizinin Gölgesinde Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği.” WWF, 2021, https://www.wwf.org.tr/?11521/klim-krizinin-golgesinde-toplumsal-cinsiyet-esitsizligi
Kapak görseli: cepr.org
