Beş yüz yıllık Goryeo Hanedanlığı‘nı deviren ve Kore’de cumhuriyetten önceki son hanedan olan Joseon‘un kurucusu ve ilk kralı Taejo, zamanında Kore Yarımadası’nı birleştirerek Kore tarihini kökten değiştirmiş ve bu kısa krallığı dönemindeki reformlarıyla tarihe damga vurmuş önemli bir figürdür.
Taejo’nun Hanedanlığa Yükselişi
Joseon kralı Taejo (1335 – 1408) gerçek ismiyle Yi Seong-gye, Goryeo Hanedanlığı’nda bastırdığı isyanlarla savaş alanında saygı duyulan ve adını duyuran bir asilzadeydi. Yi Seong-gye’nin babası Yi Ja-chun; Moğol liderliğindeki Yuan Hanedanlığı altında Koreli bir şövalye, annesi Kraliçe Uihye ise aslen günümüz Kuzey Koresi’nde bulunan Deungju‘nda önde gelen bir ailenin kızlarıydı. Askeri başarıları sayesinde iktidarda gittikçe yükselen Seong-gye’nin o zamanlar bir general olarak görev yaptığı Goryeo Hanedanlığı, Moğol İmparatorluğu‘nun işgalleriyle gittikçe çöküyordu. Goryeo’nun meşrutiyeti de iktidarın krallığı yönetmekte başarısız olması ve kraliyet ailesinin arasındaki rekabetlerden dolayı giderek daha tartışmalı bir konu haline geliyor; krallık içinde aristokratlar, generaller ve başbakanlar sarayın hakimiyeti için yarışıyor ve bu da çeşitli bölünmelere sebep oluyordu. Japon korsanların (wakou) giderek artan baskınları ve Çin Kızıl Sarıklarının istilalarıyla mücadele edebilecek olan iki figür ise, kraliyete hakim olup Ming Hanedanlığı‘nı destekleyen reformcu General Yi Seong-gye ve Yuan Hanedanlığı’nı savunan muhalif rakibi Choi Yeong‘du.
Eski bir keşiş olan Zhu Yuanzhang yönetimindeki Ming Hanedanlığı’nın yükselişiyle Moğol kuvvetleri savunmasız hale geldi ve 1350’lerde Goryeo, bağımsızlığını yeniden kazandı ama bu sırada kraliyet; Ming Hanedanlığını destkeleyen General Yi liderliğindeki grup ve Yuan Hanedanlığını destekleyen General Choi liderliğindeki grup olarak ikiye ayrılmış oldu. 1388’e gelindiğinde Ming Hanedanlığı, Goryeo’nun kuzey topraklarının önemli bir kısmını isterken General Choi de tepkisiz kalmayarak Liaodong Yarımadası‘nın işgali için Ming Hanedanlığının karşısına geçmişti. Choi’nin bu hareketiyle General Yi Seong-gye, namıdiğer Taejo, istilaya liderlik etmek için seçildi ve bu şekilde ikisi tekrar karşı karşıya gelmiş oldular. Bu sırada Taejo, Kore tarihini kökünden değiştirecek bir karar vererek Amrok Nehri üzerindeki Wuihwa Adası‘nda bu istiladan vazgeçip hem yüksek rütbeli hükümet yetkililerinden hem genel halktan hem de Ming İmparatorluğu’ndan gördüğü destek ile Goryeo’nun o zamanki son kralı olan Kral U‘ya isyan etmeye karar verdi ve hükümetin kontrolünü sağlamak için başkent Gaesong’a geri döndü.
General Yi Seong-gye, başkente ulaştığında General Choi liderliğindeki krala sadık güçleri yenerek Kral U’yu darbeyle tahttan indirdi fakat tahta kendisi çıkmadı. Kral U’nun oğlu Kral Chang’ı tahta geçirdikten bir süre sonra onun da başarısız olmasıyla Kral U ve oğlunu öldürttü. Kısa süre sonra Kral Gongyang’ı tahta çıkararak onu bir kukla gibi kullanıp kraliyetteki hakimiyetini dolaylı yoldan uygulamaya devam etti. 1392’de Yi Seong-gye, Kral Gongyang’ı Weonju’ya sürgüne gönderirken kendisi tahta çıktı ve Goryeo Hanedanlığı, 475 yıllık yönetimin ardından sona ermiş oldu.
Joseon’un Kuruluşu ve Taejo’nun Yaşamı
Taejo, nihayet tahta geçtikten sonra beş yüz yıllık hanedanlığı temsil eden başkent Gaesong’u değiştirme kararı aldı ve keşiş Muhak’dan da yardım alarak Han Nehri üzerinde, koruyucu dağlarla çevrelenmiş olan Hanyang‘ı başkent olarak seçti. Joseon’un ilk sarayı olan Gyeongbok Sarayı‘nın (Parlayan Mutluluk) inşaatına da 1394’te Hanyang’da başlandı. Alışılan Çin geleneğine göre saray güneye bakacak şekilde, mimari tarzı ise Pekin’deki imparatorluk sarayına benzetilerek inşaa edildi. Taejo, şehri çevreleyen bir duvarın inşaası için emir verdi ve her eyalete duvarı tamamlaması için ayrı bölümler verildi. Böylece, şimdi Seul olarak bilinen bu yer, 1397’den beri Kore hükümetinin merkezi olmaya devam ediyor.
Taejon’un beşinci oğlu Yi Bangwon, babasının iktidara gelmesinde önemli ölçüde katkıda bulunmuşken Taejo’nun danışmanlarının onu görmezden gelmesiyle düşmanı Jeong Do-jeon’u ve kendisine karşı gelenleri öldürdü. Bu olay, “Prenslerin İlk Çekişmesi” olarak adlandırıldı. Oğulları arasındaki çekişme Taejo’yu o kadar üzdü ki, sadece altı yıl iktidarda kaldıktan sonra 1398’de tahttan çekildi ve ikinci oğlu Prens Youngan‘ı halefi olarak adlandırdı. İlk karısı Sindeok’un ölümü ve oğullarının çatışmasıyla bitap düşen Taejo, şehri terk ederek doğduğu bölgeye geri döndü ve Hamgyeong köyüne yerleşti.
1440’de o zamanki Kral Jeongjong, Yi Bangwon’u varis olarak atadı ve tahttan çekildi. Yi Bangwon istediğine kavuşup Kral Taejong olarak tahta çıksa da babasıyla arasını düzeltemedi.
Kral Taejo’nun Reformları
Konfüçsüyçü ilkelere vurgu yapan Joseon Hanedanlığı; ülkeyi adalet ve verimlilikle yönetecek merkezi bir bürokratik sistem uygulamaya çalıştı. “Gwageo” olarak adlandırılan bu sistem, yüzyıllar boyunca Kore’nin yönetimini şekillendirdi. Yeni hanedanın yasalarını ve düzenlemelerini içeren ve adaletin krallık genelinde tarafsız bir şekilde yönetilmesini sağlayan yasal kod “Gyeongguk Daejon” uygulanmaya başladı. Taejon’un Konfüçsüyçü idealleri ve sanatı önemsemesi nedeniyle Kore’nin kültürel mirası zenginleşmiş ve edebiyatı, müziği ve gelenekleri etkilemişti. Kral Taejo’nun eğitime ve kültüre verdiği önem sayesinde başkent Hanyang, bilim insanlarının ve sanatçıların toplandığı bir bilim ve eğitim merkezi haline geldi. Kral Taejo tarafından kurulan Joseon Hanedanlığı; Kore Yarımadası’nda yeni bir yönetim, kültür ve toplumsal normlar çağını başlattı. Bu yönetim altında birleşen halk, Taejo’ya zekası ve reformları sebebiyle duydukları saygıdan ötürü “Joseon’un Büyük Kralı” ünvanını verdi. Onun stratejik zekası ve idealleriyle verdiği kararlar 600 yıl sonra bile bir ulusun kaderini şekillendirmeye devam ediyor.
Kaynakça
“Taejo of Joseon.” New World Encyclopedia – Web.
“The Legacy of King Taejo: Founder of the Joseon Dynasty and Unifier of Korea” bloghoon127 – Web. 29 Aug, 2024.
Nono Umasy, “Taejo of Joseon.” History Maps – Web. 13 Oct, 2024.
Lea Moreau, “Yi Seong-gye, the Founder of Joseon Dynasty (1392-1910).” Sunchang – Web. 23 Apr, 2020.
Kapak Görseli: choicenews.co.kr
