Günlerden bir gün, soylu bir kişi (Baron), baloda sarhoş olan -belki de incelemek için kanını alan, veya ücreti fazla gelen (kan emici!)- doktor arkadaşına (Dr.Falke) yarasa kostümü giydirip, alay konusu olmasın neden olmuş. Kinlenen arkadaşı da intikam uğruna bir balo düzenlemiş. Sonra olanlar olmuş…
Oğul Johann Strauss‘un bu değişik isimli opereti ülkemizde geniş bir izleyici kitlesiyle buluşuyor.
Operet Nedir?
Her zaman ciddi, ağırbaşlı bir topluluk olarak kabul edilen klasik opera izleyicisinden çok daha fazla izleyiciyi çeken operetler; eğlenceli, hafif, daha çok halk için yazılmış ve bu nedenle geniş halk gruplarına ulaşabilen müzikli tiyatro eserleridir. Siyası hiciv içerebilen operetlerin içerisinde bestesiz konuşmalar da yer alabilir. Ancak tabii ki Strauss, bu eserinde müziğin tüm renklerini akıcı ve eğlenceli olaylar örgüsüyle buluşturarak seyircinin üç saati aşkın süre sıkılmadan izlemesini sağlamıştır.
Kısaca Yarasa Opereti
Ele aldığı aldatma, intikam ve kılık değiştirme gibi temalarla oluşturulan romantik-drama yapısıyla oğul Johann Strauss II‘nin dünyaca ünlü bu operetinin öyküsü, Julius Roderich Benedix‘in Das Gefängnis (Hapishane) adlı kısa komik bir öyküsünden veya Henri Meilhac ve Ludovic Halevy tarafından yazılmış bir vodvilden esinlenilmiş olabilir. Bu eserin, Libretto denilen ve opera operetlerdeki sözlü metni Carl Haffner ve Richard Genée tarafından hazırlanmıştır. Orijinal metinlerde yer alan réveillon kavramı, Noel Günü ve yılbaşı gecesinden önceki akşam düzenlenen uzun bir akşam yemeği için kullanılan Fransızca bir sözcüktür. Ancak katılım, yemek bitene ve devamında sabaha kadar uyanık kalmayı içerir ve Dr. Falke’ye giydirilen yarasa kostümünü çağrıştırmaktadır.
Yarasa Opereti
I. Perde
Baron von Eisenstein, bir devlet memuruna hakarette bulunduğu için sekiz gün hapis cezası almıştır. Eisenstein’in hizmetçisi olan Adele, kız kardeşi İda vesilesiyle Prens Orlofski’in verdiği bir maskeli kıyafet balosuna davetiye alır. Baron’un arkadaşı Falke gelir ve Baron’u da aynı baloya davet eder. Eisenstein, hapishaneye gitme bahanesiyle karısı Rosalinde ve hizmetçisi İda’ya veda eder. Eisenstein evden ayrıldıktan sonra, eskiden beri Rosalinde’e hayran olan şan öğretmeni Alfred ziyarete gelir. Tam bu sırada, hapishane müdürü Frank, Rosalinde’nin kocasını hapishaneye götürmek üzere gelir ve evde onu Alfred ile yalnız başına bulur. Zavallı aşık Alfred, Rosalinde’i ele vermemek için kendinin Eisenstein olduğunu bildirir ve Frank tarafından tutuklanıp götürülür.
II. Perde
Prens Orlofski’nin yaz köşkündeki bu maskeli kıyafet balosunu, Falke’nin, Baron Eisentein’ın, geçen yıl içkiliyken ona yarasa kostümü giydirerek herkese komik duruma düşürdüğü için intikam almak amacıyla düzenlediği öğrenilir. Hatta bilerek Frank, Adele ve Rosalinde’yi ayrı ayrı davet etmiştir. Eisenstein, bir aktrist kıyafeti giyen Adele ile tanıştırılır. Fakat kafası içkiden o kadar karışıktır ki onun gerçekten hizmetçisine çok benzediğini düşünür ama tanıyamaz. Sonra Falke, Macar kontes kıyafetli maskeli Rosalinde’yi Eisenstein ile tanıştırır. Çiftin birbiriyle samimi halleri arasında kocasını tanıyan Rosalinde cebinden cep saatini çalmayı başarır. Bunu yakın gelecekte kocasının kendine ihanet ettiğine dair suç delili olarak kullanmayı düşünmektedir.
Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından 2014 yılında sergilenen Yarasa Opereti’nin 2. perdesi sizlerle.
III. Perde
Ertesi sabah herkes kendini hapishanede bulmuştur. Falke baloda bulunan diğer bütün davetlilerle birlikte hapishaneye gelir ve tüm olanların “yarasa olayını” çıkaranlardan öç almak için düzenlendiğini itiraf eder. Her şey kavga çıkmadan çözüme kavuşur. Eisensentein karısına ihanette bulunmasını aldığı alkolün tesiri olarak açıklar. Orlofski Adele’in sanat kariyerini desteklemeyi kabul eder. Eisenstein ise kendine önceden verilmiş olan hapis cezasının hepsini çekmek zorundadır.

Geçmişten Günümüze Yarasa Opereti
Orijinal hali Almanca olan operetin (Die Fledermaus) prömiyeri, 5 Nisan 1874’de Viyana’da yapılmış ve eser o gün bugündür dünyanın en çok dinlenen ve sevilen klasik müzik eserleri arasında yerini almıştır. Ülkemizdeki ilk temsili ise 1950 yılında Ankara Devlet Operası’nda olmuştur. 2013 yılında İzmir’de, 2014’te Ankara Devlet Opera ve Balesinde, 2020 yılındaysa yeniden Samsun Devlet Opera ve Balesi repertuvarında yer alarak sergilenmiştir. Strauss ezgileri eşliğinde küçük bir sanat molasıyla, günlük yaşamımızın gri bulutlarını dağıtmak isteyenlere güzel bir sosyal aktivite olabilir.

Yarasa Opereti ile ilgili meraklısına birkaç kısa not;
- Genellikle Prens Orlofski rolünü sopranoların oynaması geleneği vardır.
- Falke, Almanca şahin anlamına gelir. Kinaye olarak yarasa kostümü bu nedenle kullanılmış olabilir.
- Yarasa kostümünün giydirilme gerekçelerinden biri de yarasaların sürü halinde gece sabaha kadar beslenmeleri ve gündüz uyuklama alışkanlıklarının olması olabilir.
- Özellikle Uvertür, Polka ve Çardaş belli başlı parçalardır.
- Bir kaç kez sinemaya da konu olmuştur. Özellikle uvertür bölümünün yer aldığı Tom ve Jerry çizgi filmindeki sahne meşhurdur.
Kaynak
- Ezgi Deniz Alpan. OPERET TÜRÜ JOHANN STRAUSS II ve YARASA (DIE FLEDERMAUS) ESERİ ÜZERİNE 2017. Opera Bale Sanat Dergisi
- GÖKÇE ENGÜN. FRANSIZ İHTİLALİ SONRASI DEĞİŞEN TOPLUMSAL YAPININ
MÜZİĞE ETKİLERİNİN, FRANSA’DA OPERETİN ORTAYA ÇIKIŞ
SÜRECİ VE GELİŞİMİ ÜZERİNDEN İNCELENMESİ. BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SAHNE SANATLARI ANASANAT DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ ANKARA – 2022 - Öne çıkan görsel
Mükemmel bir yazı olmuş