Japonya deyince hepimizin aklına; çay seremonileri, rengarenk kimonoları, muhteşem sakura ağaçları, hayranlık uyandıran animeleri ve eşsiz yemek kültürleri gelir. Hem sanatsal zenginlikleri hem de nesiller boyu aktardıkları gelenekleri ile oldukça merak uyandıran bir Doğu Asya ülkesidir. Geleneksel unsurları, aynı zamanda modern şehir hayatının da bir parçasıdır. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Japonların dünyanın en uzun ömürlü insanları olduğunu biliyor muydunuz? Bunda şüphesiz ki, eşsiz yemek kültürlerinin katkısı bulunuyor. Bu kültür sayesinde, dünya mutfakları arasında kendilerine özgü bir yer edinmişlerdir.
‘Japon mutfağı’ dediğimizde hem sağlıklı hem de uzun ömürlü bir mutfaktan söz ederiz! Japonya’nın Okinawa vilayetinde yaşayan insanlar, bu hususta uzun ve sağlıklı yaşamlarıyla uzmanların dikkatini çekmiştir. Öyle ki; dünya çapında gerçekleşen panellerde sık sık ‘Okinawa Diyeti’ konuşulmuştur. Bol çeşitli sebze ve meyve tüketmeleri, diyetlerine her gün tahıl eklemeleri, şekersiz bir beslenmeye sahip olmaları uzun ve sağlıklı yaşam sırlarından birkaçıdır. Mümkün oldukça mevsim ürünlerini taze şekilde kullanırlar ve genellikle haşlama, buharda pişirme ve ızgara gibi yöntemleri tercih ederler.
En beğenilen geleneksel Japon lezzetlerine birlikte bir göz atalım!
Sushi
Japon mutfağı denince akla ilk gelen lezzetlerden biridir sushi. California Roll, Nigiri Sushi, Maki Sushi, Tempura Roll gibi oldukça popüler çeşitler, sushi severler için adeta bir lezzet şölenidir. Tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de kendine has, kültürüne uyumlu ve şık bir şekilde dekore edilmiş pek çok sushi restoranı bulabilir ve benzersiz sushi çeşitlerinin keyfini çıkarabilirsiniz!
Tempura
Tempura, aslında bir pişirme tekniğinin ismidir. Deniz ürünleri veya tercihe bağlı olarak sebzeler bir harç ile kaplanır, ardından derin ve kızgın yağda kızartılır. Soya sosu, tuz veya özel soslarla servis edilir. Hem ana yemek olarak hem de atıştırmalık olarak tüketilebilir. Tempura, Japon mutfağında oldukça popülerdir.
Ramen
Japon mutfağının en sevilen lezzetlerinden biri de Ramen! Peki neden bu kadar çok seviliyor? Çünkü içindeki malzemeleri, sebzeleri dilediğiniz ölçekte ve dilediğiniz farklı kombinasyonlarla birlikte kullanabiliyorsunuz. Dilerseniz kırmızı et suyu ile, dilerseniz tavuk veya balık ile yapılabiliyor. Ancak mutlaka içerisinde erişte bulunuyor. Bunca malzemenin olduğu bir yemek olan Ramen, sevenleri için oldukça besleyici ve sağlıklı bir yemek alternatifidir.
Gyoza
Gyoza, lezzetli bir Japon mantısıdır. Çin mutfağının ‘Jiaozi’ mantısından esinlenilerek geliştirildiği bilinmektedir. Genellikle domuz eti, lahana, yeşil soğan, sarımsak ve zencefil gibi malzemelerle doldurulur. Tercihe göre buharda pişirilebilir veya kızartılabilir. Gyoza genellikle soya sosu veya sirke ile servis edilir. Ana yemek olarak veya bir aperatif olarak da tüketilebilir.
Gohan
Gelelim Japon mutfağının temel gıda maddesi olan pirince… Japonların pirinci ne denli çok sevdiği tüm dünya tarafından bilinmektedir. Her öğün sıkılmadan yiyebilecekleri bir besin kaynağıdır. Gohan, Japonca’da hem ‘pirinç’ anlamına gelir, hem de ‘öğün’ veya ‘yemek yedim’ anlamı taşımaktadır.
Onigiri
Pirinç kullanılan bir diğer lezzet ise Onigiri’dir. Pirinci farklı versiyonlarda kullanmayı oldukça seviyorlar. Onigiri’de bunlardan biridir. Pirinç topları olarak adlandırılan bir atıştırmalıktır. Yuvarlak veya üçgen şekiller verilmektedir. Deniz mahsulleri veya sebzelerle birlikte hazırlanmaktadır.
Sashimi
Sashimi, Japon mutfağının önemli bir parçasıdır. Çiğ deniz ürünleri veya etler ince dilimler halinde servis edilir. Saşimi’nin en önemli unsuru çiğ tüketileceği için malzemelerin taze olmasıdır. Genellikle soya sosu, wasabi ve turşu zencefil ile servis edilir. Bu soslar, sashimi’nin lezzetini artırır. Genellikle bir başlangıç olarak sunulur, ancak bazı Japon restoranlarında ana yemek olarak da tercih edilebilir.
Miso Çorbası
Miso çorbası, miso ezmesi ile et suyu karıştırılarak yapılmaktadır. Miso ezmesi ise; Japon mutfağında yaygın olarak kullanılan, fermente edilmiş soya fasulyesinden yapılan bir sostur. Miso çorbasının ana maddesi soya fasulyesi olarak kabul edilir. Çorba içine tofu, sebze, soğan gibi farklı malzemeler eklenmektedir.
Sağlıklı ve lezzetli Japon lezzetlerinden bahsettik, Japonların sağlıklı içecek alternatiflerinden en önemli olanına geçiyoruz şimdi de… Çay Seremonisi‘ne!
Çay Seremonisi
Çay, başlangıçta hastalıkların tedavisinde kullanılan bir içecek olarak ortaya çıktı. Zamanla, günlük yaşamımıza entegre oldu. 8. yüzyılda Çin’de şiirlerde yer aldı ve zarif bir eğlence biçimi olarak öne çıktı. 15. yüzyılda Japonya’da estetik bir bağlılık haline gelerek, ritüellerle daha da değer kazandı.
Sanatı nasıl dönemlere ayırıp sınıflandırıyorsak, çay için de benzer bir yaklaşım geçerlidir. Çayın da kendi dönemleri ve üslubu mevcuttur. İlk aşamalarında çay, tereyağı ve baharatlarla hazırlanmıştır. İkinci aşamada, Budistler çaya derin bir ruhsal anlam katmışlardır. Üçüncü aşamada ise, herkesin uyguladığı gibi çay demleme sanatını öğrenmişlerdir.
Çay odası (sukiya), küçük bir yapıdır. “Sukiya” terimi, “favori ev” veya “boş ev” anlamına gelir; genellikle “boş ev” olarak kullanılır. Çünkü belirli estetik gereksinimler dışında tüm süslemelerden arındırılmıştır. Çay odasının sadeliği ve temizliği, Zen tapınaklarının etkisiyle şekillenmiştir. Çay seremonisinin kökeni, Zen keşişlerinin Bodhidharma heykelinin önünde aynı kâseden çay içmek üzere başlattıkları bir ritüele dayanmaktadır. Bu nedenle, tüm büyük çay ustaları Zen keşişleri olmuştur. Çay odası da diğer çay seremonisi mekanları gibi Zen’in pek çok ilkesini yansıtır.
Çay seremonisinin konuları, plansız gelişen olaylar üzerine kuruluydu. Ritüeli bozacak herhangi bir renk, ses veya olumsuz bir davranış olmadan, her şey sade ve törene uygun bir şekilde gerçekleştirilirdi.
Çay seremonisi, günlük yaşamın sıradan anlarında bile güzellik ve değerleri keşfetme üzerine kuruludur. Saflık ve uyumu, karşılıklı sevginin derinliğini, toplumsal düzenin inceliklerini sabırla insanlara öğretmeyi hedefler. Bu seremoninin özü, kusurlarımızla barışmak, yaşamlarımızı iyileştirmek için çaba göstermek ve bu çabaların meyvelerini nazik bir şekilde elde etmektir. Çay, yalnızca estetik bir kavram değildir; aynı zamanda bir felsefeyi temsil eder. Doğu’nun gerçek ruhunun yansımasıdır. Bu güzel gelenek ile Japonlar, insanların birbirini anlaması ve dinlemesi için, gündelik hayatın karmaşası içinde dingin ve samimi an’lar yaratıyorlar.
Japonya’nın geleneksel yemek kültüründen ve sağlıklı, uzun yaşamı destekleyen mutfağından özellikle, sushi, ramen, gyoza, miso çorbası, sashimi, onigiri, gohan, tempura gibi lezzetlerin en çok tercih edilenler olduğunu görüyoruz. Ayrıca, çay seremonisinin estetik ve ruhsal bir deneyim sunduğunu açıkça fark edebiliyoruz. Böylece, japon kültürünün hem geçmişe bağlı kalarak, hem de modern yaşamı destekleyen bu unsurlarının birlikteliğine şahit olduk. Tüm bu özellikler, Japonları ve japon mutfağını diğer dünya ülkelerinden farklı kılıyor. Bizlere de, bu eşsiz mutfağın, şahane lezzetlerini deneyimlemek düşüyor.
Kaynakça
Garcia, Hector & Mıralles, Francesc. Ikıgaı Japonların Uzun ve Mutlu Yaşam Sırrı. 56. Baskı. İstanbul: İndigo Kitap Yayınları, 2020.
Kakuzo, Okakura. Çay Kitabı. 1. Baskı. İstanbul: Tokyo Manga Yayınları, 2024.
