Jane Poupelet pek çok alanda olduğu gibi sanatta da erkeklerin söz sahibi olduğu bir dönemde yaşamış, bu ortamda kadın bir sanatçı olarak yer almayı başarmış ve sanatına kendi kişiliği ile nesnenin özgün doğasını katmayı başarmış yetenekli bir heykeltıraş ve çizer olarak karşımıza çıkmaktadır.
Erken yaşamı
1874 yılında, Fransa’nın güneybatısında yer alan Saint Paul Lizonne bölgesinde doğan Jane Poupelet; kariyerini belirleyecek ana temaların biriyle daha burada, çocukluk yıllarında tanışır. Kırsaldaki yaşamı ve doğayla bütünleşik bir büyüme çağı onun ileriki resimleri ve heykellerinde sıklıkla yer bulan çiftlik hayvanlarına kaynaklık eder. Sanat hayatına atılması Bordeaux Art’ta aldığı anatomi ve çizim dersleri ile başlar. Bordeaux Art’ın ilk kadın öğrencisi unvanını taşıyan Jane Poupelet, genç bir kadın olarak sanat camiasında yer edinemeyeceğinden sanat hayatının ilk yıllarını sahte bir kimlikle geçirir. Kullandığı Simon de la Vergne ismi, ona istediği özgürlüğü tanır ve bu isimle yaptığı çalışmalar Fransa’nın sanat kulislerinde ilgi ve takdir toplar.
Dönemin Toplumsal Yaşamına Bir Bakış
Jane’in yaşadığı dönem; bilim, teknik, insan hakları ve ekonomide bugünkü Avrupa’nın temellerinin atıldığı bir döneme denk gelmiştir. Bu dönemlerde hümanizme, temel hak ve özgürlüklere dair sesler tüm Batı Avrupa’yı sarmıştır. Ancak Batı Avrupa ve Kuzey Amerika`da gerçekleşen bütün bu köklü değişimler; sadece Batı insanını merkeze aldığı gibi kadınları da görmezden gelmiş, erkekler tarafından oluşturulmuş ve büyük ölçüde erkeklerin hayatına dokunmuştur. Bu adaletsizliğe karşı sesini yükseltmeye başlayan kadınların bulunduğu bir dönemde yaşayan Jane’in, özellikle birinci dalga feminizmin güçlü örgütlendiği İngiltereli feminist gruplarla etkileşim içinde olduğu bilinmektedir. Ancak Jane Poupelet’in ülkesi Fransa’da bu örgütlenme ve hak arayışı daha sonra ki tarihlerde güç kazanabilecektir.
Kariyeri
1901 yılında Simon de la Vergne ismini terk eden Jane Poupelet, asıl profesyonel kariyerine Paris’te başlar. Burada diğer okullara göre esnek bir tavır takınarak kadın sanatçıları kabul eden Academie Julian`da eğitim almaya başlar ve Paris onu döneminin ünü isimlerinden Auguste Rodin, Lucien Schneggs gibi sanatçılarla tanıştırır.
Sergilerde paylaştığı çizimler ve heykelciklerin ilgi toplaması ona Natioanal Society of Fine Art tarafından bir ödenek verilmesini sağlar. Bu mali destek Jane Poupalet’in sanatında ikinci ilham kaynağını bulmasını kolaylaştıracaktır. Salon’da sergilediği eserlerinin beğenilmesiyle bir Akdeniz seyahati olanağı bulan Jane, burada gördüğü Napoli ve Yunan heykelciliğinden etkilenerek kendi Helenistik ve modern sanatın bir karmasıyla oluşturulmuş nü kadın heykellerini yaratır. Bu çıplak kadın heykelleri onun sanatındaki dominant yapıyı oluşturacaktır. Savaş yıllarında kariyerine ara veren Jane Poupelet, savaş sonrası geçirdiği hastalıktan 1922`deki ölümüne kadar minimal çizimler ve illüstrasyonlarla kariyerine devam edecektir.
Birinci Dünya Savaşı Yılları
Savaş, gündelik hayatı olduğu gibi Jane Poupelet`in çalışmalarını da sekteye uğratır. Sanat yıllarına ara veren Jane, döneme karşı pasif bir tavır takınmaz ve sanatını savaş mağdurları için kullanabileceği bir yöntem keşfeder. Bu yıllarda Amerikalı sanatçı Anna Coleman Ladd`la tanışır ve günlerini Anna ve ekibiyle birlikte deforme olmuş yüzlere sahip savaş gazilerine gerçekçi maskeler tasarlamakla geçirir. Askerlerin yaralanmadan önceki yüzleri model alınarak biçimlendirilen maskeler, Anna Ladd`in Paris’teki stüdyosunda renklendirilir, detaylandırılır, çiller ve bıyıklar eklenerek olabildiğince gerçekçi kılınmaya çalışılır. Jane Poupelet bu çalışmaları sonrası Onur Lejyonu şövalyeliğiyle ödüllendirilir. Bu maskeler döneminde ve sonrasında öyle ilgi çeker ki maskelerin askerlerin damgalı halini pekiştirdiği üzerine tartışmalar başlar. Buna göre maskeler askerlerin deforme olmuş yüzlerini gizlemesine gizliyor fakat zamanla onların geçmişlerini ve savaş yıllarını simgeleyen birer sembol halini alıyorlardı. Bu tartışmaların dışında bu maskelerin modern plastik cerrahiye ve ünlü “Phantom of the Opera” oyununa da ilham kaynağı olduğu söylenmektedir.
Poupelet`in Hayvan Figürleri
Jane Poupelet`in sanatına karşı ilk ilgiyi toplatan çiftlik hayvanı figürleri genellikle kil ve bronz kaplamayla karşımıza çıkar. Daha küçük bir çocukken yapmaya başladığı hayvan figürlerinde Jane, sade ve geometrik şemaları kullanmayı tercih etmiştir. Olabildiğince doğal bir görselliği tercih eden Poupelet için hayvanların anatomik yapısı ve doğal duruşları, çizim ve modellemede önemli bir detayı oluşturur. Bu teknikle işlenen illüstrasyon ve heykellerden, “Young Donkey” ve “Rabbit with One Ear Raised” en çok bilinenlerdendir.
Poupelet`in Nü Kadın Figürleri
Jane Poupalet`in nü kadın figürleri, geleneksel sanatta kullanılan kadın modellemelerinden oldukça farklı izler taşır. Modellerinde doğal bir anatomide, korsesiz bedenleri tercih eden Poupelet`in çalışmaları; Akdeniz seyahatinde karşılaştığı geometrik heykel biçimleriyle, döneminin çağdaş tekniğinin bir karmasını oluşturur. Bu ilhamlar, Jane Poupelet`in kadın heykellerindeki güçlü anatomik yapıyı ve buna karşın heykellerin sahip olduğu doğal ve yumuşak görünümü açıklar. Jane`in kadın figürleri, yüzyıllar boyu erkekler tarafından biçimlendirilmiş kadın bedenlerine karşı bir alternatif sunması açısından önemlidir. “Woman at Her Toilet“, “Seated Woman” onun en bilinen kadın heykelleridir.
20.yy Sanatında Kadın İmgesi ve Kadın Sanatçılar
Antik Yunan, Rönesans ve modern sanata kadar görsel sanatların her döneminde yer bulan kadın imgesi temel birkaç prensibe dayalıdır. Bu dönemlerin bazen şehvetli ve baştan çıkarıcı, bazen kırılgan ve naif olan kadın temsilleri çok değişmeyerek günümüze kadar gelmiş; sanatta kadın hep edilgen kılınmıştır. Kadınları konu alan eserlerde, eseri yapan sanatçı erkek olduğu gibi eserlerin takipçisi de çoğunlukla erkekler olmuştur. Bu durum özellikle görsel sanatlarda, eril bakış açısına sahip abartılı bir erotizm ve çıplaklıkla doldurulmuş kadın temsillerinin var olmasına yol açmıştır. 20.yy`ın sanatında ve kültürel yaşamında meydana gelen köklü değişiklikler ve bir şekilde eğitim alabilmiş olan kadınlar, bu durumu az da olsa tersine çevirebilecek imkânı yakalayabilmişlerdir.
Bu dönemde eser veren Frida Kahlo, Kathe Kollwitz gibi ressamların eserlerinde; kadınları alışıldık algılarından çok farklı biçimde, farklı uğraşlar ve duygu durumları içinde görürüz. Nihayet kadınlara özgü arzular, beklentiler ve hayal kırıklıkları; yine kadınlar tarafından resmedilebilme olanağı bulmuştur. Görsel sanatlar ve edebiyatta başlayan bu temsil, gücünü dönemin toplumsal yapısındaki değişim ihtiyacından almış; bu dönemde kadınlar kendilerinden mahrum edilen temel hakları ve kamusal görünürlüklerini geri kazanma uğrasına girebilmişlerdir.
Henüz yavaş yavaş kadın sanatçıların var olabildiği bir dönemde kariyerine başlayan ve birçok kadın sanatçının aksine sadece sanatıyla geçimini sürdürmeyi ve yaşamı sırasında ün kazanmayı başarabilen Jane Poupelet`ten geriye, kilden yapılmış heykelleri ve sonraki kadın sanatçılar için Fransız sanat yaşamında açtığı yol kalmıştır.
Kaynakça
- Aydın Kader, Karakelle Ayşegül. Modern Sanat Sürecinde Kadın İmgesinin Resimsel ve Toplumsal Açıdan İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 12 (66), 2019.
- Berger John. Görme Biçimleri. İstanbul: Metis Yayınları, 2022.
- Lepoitlevin Anna. Jane Poupelet. Aware Woman Artist, Fransızcadan çeviri Timothy Stround. Erişim tarihi: 11.07.2024 Jane Poupelet – Archives of Women Artists, Research and Exhibitions (awarewomenartists.com)
- Heguraphal Maria. Jane Poupelet: The Female Sculptor who Helped Disfugured War Veterans. Daily Art Magazin, 2023. Erişim tarihi: 12.07.2024 Jane Poupelet: The Sculptor Involved in WWI | DailyArt Magazine
- Ergül Ali Murat. Yüzlerini Kaybetmiş Askerlere Maske Yapan Heykeltıraş. Sanat Atak, 2016. Erişim tarihi: 12.07.2024 Yüzlerini kaybetmiş askerlere maske yapan heykeltıraş – SANATATAK
