James Cook, Pasifik Okyanusu’yla bu bölgedeki birkaç adayı keşfeden bir İngiliz gezgin ve kaşiftir. Ayrıca Hawaii Adalarını keşfeden ilk Avrupalı olarak kabul edilmektedir.
27 Ekim 1728 tarihinde İngiltere’nin Yorkshire kentinde dünyaya gelen James Cook, beş çocuklu bir ailenin ikinci oğludur. Babası bir çiftlikte ustabaşı olarak çalışırken; çiftlik sahibi küçük James’in yetenekli ve sorgulayıcı zihninden etkilenerek 12 yaşına kadar tüm okul masraflarını karşılamıştır.
Cook, 16 yaşındayken küçük sahil kasabası olan Staithes’te bir dükkan sahibi olan William Sanderson’ın çırağı oldu ve burada yaklaşık 2 yıl çalıştı. Daha sonra Whitby limanında gemi sahibi ve denizci olan John Walker için denizci çırağı olarak çalışmıştır ve burada seyir becerilerini geliştirerek çalışmalarına devam etmiştir. 1750 yılında Cook’un Walker’lardaki çıraklığı sona ermiş ancak onlar için denizci olarak çalışmaya devam etmiştir. 1755’te Kraliyet Donanması’na usta bir denizci olarak katılmış ve gönüllü olarak Yedi Yıl Savaşları‘nda (1756-1763) görev almıştır. Bu savaşlarda nehirleri ve kıyı şeritlerini nasıl araştıracağını, haritalandıracağını ve astronomik bilgilerini geliştirmiştir.
İki yıl içinde donanmada yükselerek H.M.S. Pembroke‘a (Kraliyet Donanmasının 60 Silahlı Gemisi) atanan James Cook, 1758’in başlarında Nova Scotia’ya yelken açmıştır. 1758’in sonlarında Louisburg’un ele geçirilmesinin ardından Pembroke, doğru bir harita oluşturmak için St. Lawrence Nehri’ni araştırmak ve haritalamakla görevli keşif gezisinin bir parçası haline geldi; böylece İngiliz gemilerinin bölgede güvenli bir şekilde gezinmesinin önü açıldı.
1762 yılında İngiltere’ye dönen Kaptan Cook, Elizabeth Batts ile evlendi. Evlendiği dönemde Amiral Lord Colville, Deniz Kuvvetleri Komutanlığına Cook’un dehası ve kapasitesi hakkındaki görüşlerini bildirdi ve haritacılık için düşünülmesini önerdi. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bu görüşü dikkate aldı ve 1763’te James Cook’a Newfoundland’ın 6.000 millik kıyısını araştırması talimatı verildi.
Cook’un İlk Yolculuğu
1768 yılında James Cook, Admiralty (İngiliz Deniz Kuvvetleri Komutanlığı) ve Royal Society‘nin (Kraliyet Derneği-Akademisi) tarafından Tahiti’ye ortak bir keşif gezisine liderlik etmesi için seçildi. Royal Society dünyadan güneşe olan mesafeyi hesaplamak için bu geziyi onaylarken; Deniz Kuvvetleri ise bunu yeni topraklar ve ticaret fırsatları araştırmak için bir fırsat olarak onaylamıştı.
Kaptan Cook önderliğindeki Endeavour, Joseph Banks ile bir grup sanatçı ve bilim insanı da dahil olmak üzere 94 kişiyle Ağustos 1768’de Britanya’dan yola çıktı. Cook, Tahiti’de Venüs’ün geçişini gözlemledi ve ada kıyılarının haritasını çıkardı. Ayrıca Tahiti’den ayrıldıktan sonra Pasifik’te kara aramak için Deniz Kuvvetleri Komutanlığından gelen bir dizi gizli emri de yerine getirdi; sadece bir kısmı Avrupa’da bilinen Yeni Zelanda kıyılarını ve Avustralya’nın doğu kıyısının haritasını çıkarmıştır. Yeni Güney Galler olarak adlandırdığı doğu kıyısı üzerindeki iddiası ise Avustralya’nın ve Pasifik’in diğer bölgelerinin İngiliz kolonisine katılması adına atılan ilk adımını oluşturmuştur.
Cook’un İkinci Yolculuğu
1772’de Kaptan Cook, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından The Resolution ve Adventure gemilerinin komutasına getirilerek Avrupa’daki Terra Australis olarak bilinen Büyük Güney Kıtası’nı aramak için Pasifik’e geri gönderildi. Buranın Güney Kutbu’nu çevrelediğine ve kuzey yarımkürenin kara kütlelerinin ağırlığını dengelediğine inanılıyordu. Cook’un gemileri, Antarktika Çemberi‘ni geçen ilk gemilerdi ve En Uzak Güney için 49 yıl sürecek bir rekor kırdılar. Yolculuk sırasında Cook, Pasifik ve Atlantik’teki birkaç adanın ve ada grubunun daha önce Avrupa haritalarında doğru bir şekilde çizilmemiş olan konumlarının da haritasını çıkardı.
26 Mayıs 1773 tarihinde James Cook ve ekibi Yeni Zelanda’nın Dusky Körfezi’ne ulaştı. Kışı Ship Koyu’na demirleyerek ve iç kısımları keşfedip Maori yerlileriyle etkileşime girerek geçirdiler. Ekim 1773’te Yeni Zelanda’dan ayrılma zamanı geldiğinde iki gemi ayrıldı ve The Adventure İngiltere’ye döndü; Cook ise Pasifik’teki çeşitli adaları keşfetmeye devam etti. Pasifik’te yelken açtıktan sonra İngiltere’ye dönüş yolculuğuna başladı. Güney Amerika’nın ucunda seyahat ettiler ve Sandwich Islands’ı İngiltere’ye katmak için kısa bir süre orada kaldılar. Kaptan Cook, 30 Temmuz 1775 tarihinde İngiltere’ye döndü ve bulunacak bir Güney Kıtası olmadığını bildirdi.
Cook’un Üçüncü Ve Son Yolculuğu
12 Temmuz 1776’da Cook’a Kuzeybatı Pasajı’nı aramak için bir keşif gezisine liderlik etmesi için Resolution and Discovery gemileri verildi. Yolda çıkan bir fırtına onları Tazmanya’daki Adventure Koyu’nda durmaya zorladı ve Ship Koyu güzergahından devam ettiler. Birkaç hafta sonra Hawaii adalarına geldiklerinde ise önemli bir keşif yaptılar. Günümüz Kauai’sine indiler ve çevre ve dost canlısı yerlilerden etkilendiler; ancak Cook yine de Kuzeybatı Pasajı’nı keşfetmek istedi. Bu yüzden iki hafta sonra oradan ayrıldılar. Sonunda günümüz Vancouver Adası’na indiler ve burada yerli halkla etkileşim kurarak ticaret yaptılar. Geçit arayışına devam eden Cook, şu anda Alaska olan kıyı şeridi boyunca kuzeybatıya ve Prens William’a yelken açmak için sefer komuta etti.
9 Ağustos’ta Cook’un Cape Prince of Wales adını verdiği Alaska’nın en batı noktasına ulaştılar. Cook, buradan kalın bir buz duvarı tarafından durdurulana kadar Kuzey Kutup Dairesi’ne doğru yelken açtı; bu noktaya Buzlu Pelerin adını verdi. Cook ve adamları Alaska kıyılarına geri döndüler ve Hawaii Adaları’na tekrar ulaşana kadar güneye geri döndüler.
Kealakekua Koyu’na ilk indiğinde Cook ve ekibi öfkeli yerlilerle karşılaştılar. Cook kısa süre sonra Hawaii hükümdarı Kral Kaleiopu ile bir araya geldi. Dostça bir toplantının ardından büyük miktarda yiyecek alan ekip 4 Şubat 1779’da Kealakekua Körfezi’nden ayrıldılar. Ancak geminin bir fırtınada hasar görmesinin ardından geri dönmek zorunda kaldılar ve yerliler tarafından hoş karşılanmadılar. Gemi tamir edilirken mürettebat, yerlilerin malzemelerini ve araçlarını çaldıklarını fark etti. 14 Şubat’ta Cook, Şef Kaleiopu’yu rehin alarak hırsızlığı durdurmaya çalıştı. Ancak mürettebat ile yerli halk arasındaki çatışmalar çoktan başlamıştı. Cook, gemisine geri dönmeye çalışırken kıyı şeridinde saldırıya uğradı. Taş ve sopalarla dövüldü ve boynunun arkasından bıçaklandı. Kaptan James Cook kıyıda öldü ve diğer adamlar gemiye dönerken cesedi geride kaldı.
Birkaç günün ardından yerlilerle barış yapıldı ve Cook’un cesedinin parçaları 22 Şubat 1779’da kurtarılarak gömüldü. Ertesi gün kalan mürettebat İngiltere’ye dönmek için Hawaii’den ayrıldı. Gemiler Kuzeybatı Geçidi’ni bir kez daha aramaya çalıştıktan sonra 4 Ekim 1780’de İngiltere’ye ulaştı.
Miras
Kaptan James Cook, onu zamanının diğer tüm kaşiflerinden daha güneye götüren inanılmaz yolculuklarıyla tanınmıştır. Güney kıtasının var olduğunu kanıtlayamasa da birçok başarısı olmuştur. Yeni Zelanda’nın kıyı şeridini, Avustralya’ya dönüşecek olan doğu kıyı şeridini ve Pasifik’teki birkaç küçük adayı haritalayan ilk kişi oldu. Cook ayrıca Hawai Adaları ile karşılaşan ilk Avrupalılardan biriydi. Botany Bay hakkındaki raporları, İngiltere’nin 1787’de orada bir ceza kolonisi kurmasının önünü açtı. O, bugün hala zamanında Pasifik adalarının en doğru haritalarından bazılarını yaratmasıyla tanınmaktadır.
James Cook, güney denizlerinin uçsuz bucaksız ve tehlikeli bir bilinmeyen alan olmaktan çıkarak haritası çizilen davetkâr bir okyanusa dönüşmesine yardımcı olan bir kaşiftir.
Kaynakça
- Captain Cook’s third and last voyage to the Pacific Ocean: in the years 1776, 1777, 1778, 1779 and 1780, London:Printed for John Fielding and John Stockdale.
- Cook, James. The Voyages of Captain Cook, edited by Ernest Rhys. Hertfordshire: Wordsworth Editions Limited, 1999.
- Fossydke, James.“Captain James Cook”.Historic UK. 27 Şubat 2023 tarihinde erişildi.
- “James Cook”.The Mariners’ Museum and Park. 28 Şubat 2023 tarihinde erişidi.
- Green, Joseph.“Captain Cooked? The Terrible End of James Cook”.Historic Mysteries. 02 Mart 2023 tarihinde erişildi.
