İyilik, iyi olma hâline katkı sunan, oldukça derin bir yerden insanın içine dokunan duygu, düşünce ve davranış biçimi. Dolayısıyla bizler için öyle özel bir yere sahip ki, iyilik alan memnun olurken bana kalırsa iyilik yapanın da içini bir o kadar sevgiyle güzelleştiren bir yerde dolayısıyla çocuklarımıza bu kavramın güzelliğini öğretmek de bir o kadar anlamlı. Bunu yapmanın en kolay ve etkili yolu da onlara rol-model olmaktan geçtiği gibi bu tür kitaplar okumak da oldukça interaktif bir yol. İyilik kavramını işlemek başka kavramları da irdeliyor çünkü öyle katmanlı bir yapısı var ki; yardımlaşmak, empati kurmak, hoşgörülü ve nazik olmak gibi insanın iyi olma hâlini besleyen durumlarla çevrelenmiş. O hâlde gelin; bu çeşitlilikleri bir arada barından, insanın içini sıcacık yapan iyilik, en iyi hangi çocuk kitaplarında anlatılmış, sizin için seçtiklerime bir bakalım.
1. İyilik – Alison Green
“Herkes iyilik yapabilir. Çok küçük ya da biraz utangaç olsalar bile. İyilik ve nezaket iyi hissettirir. Ayrıca güzel bir fikirdir. Çünkü herkes iyi ve kibar olursa Dünya da iyi bir yer olur.”
Axel Scheffler’in ön sözü ve otuz sekiz çizerin resimleriyle dolu, dilimize Meltem Aydın çevirisi ile kazandırılan bu çocuk kitabı, iyiliğe dair “dayanışma, dostluk, empati, sevgi” gibi alt temaları bir arada bulunduruyor.
Herkesin iyi ve nazik olduğu bir dünyayı hayal etmekle başlamanın bir adım olduğunu, gülümsemenin, üzgün birini dinlemenin, yalnız hisseden birine sarılmanın, korkmuş ya da üzülmüş birinin elini tutmanın kısaca onların yanında olmanın da iyilik yapmanın yollarından geçtiğini söylüyor. Sadece insanların değil hayvanların da iyi hissetmeye ihtiyacı vardır, zorlu doğa olaylarına maruz kalanlar için de yapılacaklar vardır, dünya üzerinde yaşayan tüm canlılara meraklı olmak gereklidir diye düşünerek çocuklara felsefenin kapılarını da açıyor.
Çizimleriyle de çocukların oldukça ilgisini çekecek bu çocuk kitabı; “iyilik için neler yapabiliriz, en son hangi iyiliği yaptık” gibi konuları da konuşmak için bir fırsat yaratıyor. Bir gün çocuğuma, iyilik kavramını örneklerle birlikte anlatan, rengarenk resimlerle dolu bir kitap okumak isterim derseniz bu kitap, o kitaptır diyebilirim.
2. Bavulumdaki Kırık Fincan – Chris Naylor-Ballesteros
“Rüzgarlı tepedeki evini sana getiremeyiz belki ama… Senin için yeni bir ev yapabiliriz diye düşündük. Umarız beğenirsin.”
Çok uzaklarda bir hayat kuran ya da kurmaya çalışan herkese ithaf edilen, özgün adı “The Suitcase” olan bu çocuk kitabı dilimize Melike Hendek çevirisi ile kazandırılmış. Alt temalarında ise hoşgörü, yardımlaşma gibi iyilik ögelerini hedefine alıyor.
Günlerden bir gün kasabaya bir yabancı geliyor ve bu yabancının elinde sıkı sıkıya sarıldığı bir bavulu var. Bu kasabada yaşayan horoz, tilki ve köpek yabancıya; bavulunun içinde ne olduğunu sordu. Yabancı ise bir fincan dedi ama herkes sadece bir fincan mı diye şaşırınca dahasını ekledi ve içerisinde masasının, sandalyesinin, evinin, hatta evinin bulunduğu o rüzgârlı tepenin de bavulunda olduğunu söyledi ve fazlasıyla yorgun olduğunu belirterek uykuya daldı. Bu sırada, “bize yalan söylüyor bavulunu açalım,” diyen tilkinin bavulu kırmasıyla yabancının bavulu o uyurken açıldı. İçerisinden bir adet kırık fincan ve masasında çay içerken gözüktüğü eski evine ait fotoğraf çıktı. Aslında yabancı bavulunda güzel anılarını ve umudu taşımaktaydı. O sırada uyuyan yabancı, rüyasında zorlu yolculuklar geçirse bile bavuluna sıkı sıkıya tutunuyordu. Uyandığında gözlerine inanamadı çünkü karşısında, önceki evi gibi önünde masa ve sandalye olan bir ev ve üzerinde tamir edilen fincanını gördü. Bavulunu açanlar “bavulunu kırdığımız için özür dileriz, rüzgârlı tepeyi belki sana getiremeyiz ama senin için bir ev yapabiliriz diye düşündük” dediler. Yabancı ise minnetle teşekkür etti ve tek eksik şeyi belirtti: O da fazladan üç fincan. Son sayfada ise anılarına ait olan o eski fotoğraf ile birlikte yeni arkadaşlarıyla çay içtiği yeni fotoğraf yer aldı.
Her ne kadar hikâye, hüzünlü bir giriş yapmış olsa da iyilik kavramının zıt unsurlarına da değinerek bunların ne büyük bir hazin yaratacağını; finalini insanların özeline saygı duymamız gerektiğinin altını çizerek yardımlaşmanın, iyiliğin nasıl yüreğimizi ferahlattığını gösteriyor. Birbirine zıt olan kavramları bir arada işleyen bu dokunaklı çocuk kitabını yetişkinlere dahi rahatlıkla önerebilirim.
3. Zuzu Çöplükte – Görkem Kantar Arsoy
“Dolunayın aydınlattığı gecede, yemyeşil çimenlerin üzerinde bol bol güldüler, eğlendiler, çöpten kurtuluşlarını kutladılar. Ateşböcekleri de katıldı partiye. yanıp sönen ışıklarıyla renk verdiler geceye.”
Görkem Kantar Arısoy‘un kaleme aldığı, Simeon Tennant’ın resimlediği “Her atık çöp müdür” sorusunu sorduran çocuk kitabı; arkadaşlık, yardımlaşma, sevgi gibi temalarla ilerliyor ve bunu yaparken de doğayı koruyarak doğaya da iyilik yapabileceğimizi gösteriyor. Tatminsizliğin ve tüketimin bu kadar hızlı olduğu bu çağda her çocuğun iyilik kavramını öğrenirken farklı kavramlarla yeni kazanımlar elde etmesi gerektiğini düşünüyorum. İşte dayanışma ve ötekinin duygusunu anlamayla dolu, geri dönüşümün önemini vurgulayarak iyiliğin hayatın her alanında var olabileceğini hatırlatan bir çocuk kitabı, “Zuzu Çöplükte“.
Bir gece Zuzu’nun kapısı çalındı gelenler Kedi Falga ve arkadaşlarıydı. Zuzu’dan çöp kamyonuna düşen kitaplarını kurtarmasını istediler. Zuzu hemen onlara yardım etmeye koyuldu ve çöp alanına giderek kitaplarını aramaya başladılar. O sırada cam şişeler, diğer kitaplar, kıyafetler “lütfen bizi de kurtarın, burada çok sıkılıyoruz, biz çöp değiliz” diye seslendiler. Zuzu onların da geri kazanımı için onlara yardımcı oldu. Böylece Zuzu, onları çöp olmaktan kurtardığı için mutlu olmuştu, onlar da tabii ki anlaşıldıkları ve değer gördükleri için. Kitabın sonunda ise iyiliğin neşeyle taçlandığı bir sahne ile baş başa kaldık.
Bu anlamlı kitap, çocuklarla felsefe yapmayı seven ebeveynlere; doğamızı korumanın kendimize ve diğer yaşayan tüm canlılara iyilik yapmanın bir yolu olduğunu konuşmak açısından fırsat yaratıyor.
4. Mavi Fil Bobo – Myriam Picard
“Hızla akan nehri geçmek gerek. Ama bu bazı arkadaşlar için tehlikeli! Seyirci kalamam ben. Çözüm bulmalıyım hemen!”
Yardıma ihtiyacı olanların yanında olmak, seyirci kalmamak, çözüm bulmak insanların yüreğine su serper adeta. Jerome Peyrat‘ın çizimi ve Nurgül Şenefe çevirisiyle okuduğumuz bu kitap özünde bir özgüven hikâyesi olsa da iyiliğin gücüyle ortaya çıkmış olmasıyla bu listede yer almayı hak ediyor. Bu sayede çoklu temalarla zengin içerilerle dolu bir hikâye görebiliyoruz.
Kendisini bir türlü beğenmeyen Mavi Fil Bobo, hep bir başkası olmayı hayal etti ama bir türlü hayaline ulaşamadı. Nasıl mümkündür bir filin tavşan, maymun ya da bir zebra olabilmesi? Bir gün bilge aslana danıştı bu durumu fakat aslan, “güzelce dinlen, dinlenmek iyi gelir, sonra bir daha düşün” diyerek Fil’i uğurladı. Fil eve giderken ormanda yangın çıktığını ve arkadaşlarına yardım etmesi gerektiğini düşündü. Güçlü gövdesiyle bir ağaç kütüğü devirdi, nehrin üstüne iterek köprü yaptı ondan. Hortumuyla nehirden su çekti ve elinden gelen her şeyi yapmaya çalıştı o hengamede. Arkadaşlarını kurtaran yardımsever file, bu sayede onu özel kılan, kendine özgü güçlü yönleri fark ettirildi. Böylece Bobo yardımseverliği sayesinde bir özelliğini keşfederek kendinden de memnun hâle evrilmişti. İyilik yapmak başkalarına fayda sağlarken Bobo’nun dünyasını da güzelleştiriyor. Hiçbir karşılık beklemeden Bobo’nun yaptığı bu iyilik ve cesur hali onda bir eksik parçayı tamamlıyor adeta.
5. Kavanozda Bir Yıldız – Sam Hay-Sarah Massini
“Küçük kardeşim çok üzgündü. Çünkü biricik hazinesini kaybetmişti. Fakat sonra… gökyüzünde yıldızların yazdığı bir yazı belirdi: ‘Teşekkür ederim arkadaşım’ …hazinesini kaybetmediğini anladı. Aslında bir arkadaş kazanmıştı.”
Özgün adı “Star in the Jar” olan çevirisi Ülker Yıldırımcan‘a ait olan bu kitap, bencil olmaktansa diğerinin duygusunu anlayarak ona yardım etme üzerine kurulu sıcacık bir arkadaşlık hikâyesi.
Küçük bir çocuk bir gün bir yıldız buldu ve böyle mükemmel bir şeyin bir sahibi olmalı diye düşündü. Bu yüzden yıldızın sahibini aradı fakat bulamadığı için “benim hazinem olabilir,” dedi ve ona özenle baktı fakat yıldızı bir gece üzgün gördü. Gökyüzünde ise bir mesaj vardı: “Kayıp küçük bir yıldız.” Bu mesajı gören küçük çocuk, her şeyi anladı ve ablasının yardımıyla türlü yollar deneyerek en sonunda küçük yıldızı gökyüzüne ulaştırabildiler fakat ondan ayrı kaldığı için arkadaşsız kaldım diye üzülen küçük çocuk, o gece gökyüzünde bir mesaj gördü: “Teşekkür ederim arkadaşım”. Her gece uyurken ona göz kırpacak bir arkadaş kazanmıştı aslında küçük çocuk.
Bu tatlı çocuk kitabı, karşımızdakinin duygusunu anlama ve ona yardımcı olma konusunda iyilik kavramını kalbimizi ısıtarak gösteriyor. Bazen de böyle olur. Karşımızdakinin duygusunu anlayıp ona yardımcı olmak bizde bir özleme sebep olacak olsa bile eylem iyiliğe dairdir ve birini mutlu etmek kendimizi de mutlu etmektir. Bizi insan yapan değerlerdendir.
Bu kitaplar, her ne kadar çocuk kitapları olsa da resimli kitap okumayı seven yetişkinler için de bir seçki. Okuması oldukça keyifli ve manevi açıdan oldukça besleyici olması sebebi ile hediye olarak da alınabilecek, bu sayede bir başkasının yüreğini ısıtmaya vesile olabilecek nitelikte. İyilik yapmak ve iyilik almak, her ikisi de nasıl okşuyor kalplerimizi.
Kaynakça:
Green, Alison. İyilik. İstanbul: İşbankası Kültür Yayınları, 2020.
Ballesteros, Chris Naylor. Bavulumdaki Kırık Fincan. İstanbul: Domingo Çocuk, 2022.
Arsoy, Görkem Kantar. Zuzu Çöplükte. İstanbul: Yapıkredi Yayınları, 2022.
Picard, Myriam. Mavi Fil Bobo. İstanbul: Arpa Kitap, 2020.
Hay, Sam ve Massini, Sarah. Kavanozda Bir Yıldız. İstanbul: İşbankası Kültür Yayınları, 2022.
