Barok sanatı 1500 ve 1600’lü yılların sanat akımıdır. İlk olarak İtalya’da doğan bu üslup daha sonra, İspanya, Avusturya, Polonya ve Güney Almanya’da uygulanmıştır. Barok her şeyin ötesinde çağın dini tansiyonunu yansıtmaktadır- özellikle Katolik kilisesinin dönemde yükselen Protestanlık hareketine karşı kendi ağırlığını yeniden ortaya koymak amacını taşır. Bu nedenle bu dönem eş anlamlı bir şekilde Katolik Karşı-Reform Sanatı olarak da anılmaktadır. Kilise, Protestan hareketine karşı ayakta kalabilmek için güçlü bir tarza ihtiyaç duymaktadır ve bu tam da Barok sanatına karşılık gelir; güçlü, dramatik, kuvvetli,bazen korkutucu ve sizi tamamen içine alan!
Barok dönemindeki öne çıkan sanatçılardan Gian Lorenzo Bernini, tıpkı Michelangelo gibi sıklıkla papalık adına Roma’da çalışmalarını sürdürmüştür. Ortaya çıkardığı mermerden nasıl insan etine benzer görüntüler yarattığını yansıtan başarılı heykelleri adına bir bilgi sahibi olmak adına Pluto and Proserpina adlı eserine bakalım.
Barok tarzında kuvvetli ışık kullanarak duyguyu ve hareketli anlatımı güçlendirmek, en önemli belirtilerindendir. 17. yüzyılda İtalya‟da güçlenen ve büyük eserler veren Barok, insanın kendisi ile doğa arasındaki ilişkilerin değişmeye başladığını gösteren ilk durum olmuştur.
Annible Carracci’nin (1560-1609), renkli ve canlı tabloları Barok tarzın İtalya’da yerleşmesine ve gelişmesine olanak sağlamıştır. Ama gerçek sıçrama, asıl adı Michelangelo Merisi olan ama kısaca doğduğu Milano yakınlarındaki Caravaggio (1571-1610) kasabasının adıyla anılan ve Barok üslubun babası sayılan ressam sayesinde olmuştur. Başı sürekli kanunlarla derde giren sanatçı hayatı macera filmlerini aratmayan ressamın bir dönem cezaevinde kalmış, bir dönem de kaçak olarak yaşamak zorunda kalmıştır. Caravaggio hakkında daha detaylı bilgi edinmek için bu yazımızı okuyabilirsiniz:
https://www.soylentidergi.com/caravaggio-kimdir/
Guido Reni, 1616-1680
“Aziz Petrus‟un Çarmıha Gerilmesi”nde görülebileceği gibi, Caravaggio’nun güçlü doğalcılık ve dramatik aydınlatma tarzının etkisinde kalmıştır.
Erken İtalyan Barok Resminin klasik idealizminin savunucusu Reni’nin cilalı stilinin çağdaşlarına etkisi büyüktür ve bu yönüyle çok sayıda öğrenci ve takipçiyi cezbetmiştir. Reni Caravaggio’dan yoğun biçimde esinlenmiştir.
Bu sanat eserindeki drama kelimelerden daha yüksek sesle konuşmaktadır. Eser ışık ve gölgenin kusursuz birlikteliğiyle, duygu yoğunluğunu yakalamayı başarmıştır. Reni Musa’yı karanlık bir peyzaj içerisine, sadece gövdeden yukarısı görülebilecek biçimde yerleştirmiştir. Musa, alnındaki kırışıklıkları ve sıradan haliyle günlük hayattan alıntılanmıştır. Musa’nın iki elinde On Emir’in yazılı olduğu kanun tabletleri bulunmaktadır. Musa Sina Dağı’ndan inerken halkını yaptıkları bir puta taparken görmüş ve bunun sonucunda öfkeden deliye dönmüştür. Reni, Musa’nın yüz ifadesiyle yaşamış olduğu öfkeyi ve bunun sonucunda, onun kanun tabletlerini kıracağını hissettirmektedir (Gülbudak, 2017).
Luca Giordano, 1634-1705
Giordano, 17. yüzyılda Napolitan sanatçılarının önde gelen isimlerindendi. Eserlerini tasarlama ve gerçekleştirme konusundaki hızının yanı sıra, çok yönlü bir beceriye sahip oluşu, diğer ressamların eserlerini gerçekçi biçimde kopyalayabilmesini sağladı. Bu özellikleri sebebiyle Şimşek (Fulmine) ve Proteus lakaplarıyla da anılmaya başladı. Çalışmaları 18. yüzyılda İtalyan sanatının gelişimini etkilemiştir. Sanatı özellikle Caravaggio olmak üzere Napolyon sanatından etkilenmişti.
Tarzı dinin ve mitolojik öznelerin dram ve acıma duygularını yansıtma konusunda oldukça başarılıdır, Apotheosis of the Medici, Florence gibi. Giordano’nun Napoli’nin yanında Roma, Venedik, Floransa, ve Madrid gibi birçok şehirde aktif bir sanat hayatı olmuştur.
Pietro da Cortona, 1596-1669
17. yüzyılın en büyük ustalarından biri de Cortona’ydı, hatta ismi kendisinden sonra yaşadığı şehre, Tuscany’e verildi. En önemli katkısı Katolikliğin Karşı-Reform sanat hareketine yöneliktir. Sanatçının patronu papalık ailelerinden olan Barberini ailesi için yaptığı ‘Allegory of Divine Providence and Barberini Power’ adlı tavan freskiydi. Bu açık gökyüzü efektli tavan çalışması salonda derinlik hissi veren sonsuzluğa uzanırmış gibi bir etkiye sahiptir.
Artemisia Gentileschi, 1593-1654
Orazio Gentileschi adlı sanatçının kızı olan Artemisia, 17. yüzyılın en ünlü kadın ressamlarındandır. Avrupa toplumunun en üst kademe isimleri için Roma, Venedik, Napoli ve London’da çalışmıştır.
Roma’da doğan Artemisia 5 çocuklu bir ailenin en büyük çocuğudur. Artemisia’nın sanatına izleri yansıyacak şekilde tatsız bir olay başından geçmiştir; babasının ressam arkadaşlarından biri tarafından tecavüze uğramıştır. Tassi adındaki bu ressam her ne kadar Roma’da suçlu bulunup sürgün hükmü verilse de cezası hiçbir zaman uygulamaya sokulmamıştır. Bunun yerine, mahkemenin devamında Artemisia evlendirilmiştir ve hemen arkasından Roma’yı terk ederek Floransa’ya yerleşmiştir. Yaşadığı bu sarsıcı olayın sanatına yansıdığı tahmin edilmektedir. Burada 5 çocuğa sahip olan ressam bağımsız sanatçı olarak işine devam etmiştir ve Sanat Akademisine üyeliği kabul edilen ilk kadın olmuştur.
Annibale Carracci, 1560-1609
Zamanının en hayran kalınası sanatçılarından olan Carracci aynı zamanda Barok tarzının en önemli yaratıcılarındandır ve İtalyan sanatının dönüşümüne büyük katkıları olmuştur. Kardeşi Agostino ve yeğeni Ludovico ile birlikte canlı modeller üzerinde, teorik çalışmaların yapıldığı bir atölye açmışlardır. Maniyerizm’in abartılı tarzını reddeden Carracci; Titian, Veronese, Correggio gibi Rönesansın büyük isimlerine dönüş yapmıştır. Carracci, klasik bir yaklaşım ile form ve renklerin sakin uyumunu benimsemiştir.
Maniyerizm; Yüksek Rönesans sanatı oran, denge ve ideal güzelliği vurgularken, Maniyerizm bu nitelikleri abartır, bu nedenle sıklıkla asimetrik ve doğal olmayan zariflikte yapıtlar çıkar ortaya.
Carracci 1580’ler boyunca Avrupa’daki en radikal ve yaratıcı eserleri çıkartır ortaya. Yalnızca doğadan esinlenmez sanatçı; aynı zamanda formdaki hareketi ve ışık etkisini yakalamak adına fırçasıyla İtalyan Barok tarzı için yepyeni bir tarz olan peyzaja yönelmiştir. Bu tarz resimlerde manzara ön plana çıkar. ”Two Children Teasing a Cat’’ adlı çalışması tür resmi tarihinde yepyeni bir döneme işaret eder. Carracci ailesi kendilerini büyük sanatsal geleneğin mirasçısı olarak görmüştür.
Tür resmi: Gündelik hayatın görünüşlerini sıradan insanın alışıldık aktivitelerini gerçekleştirirken tasvir etme anlamına gelir. Terim 18. yüzyıl Fransasında sanatçıların çiçekler, hayvanlar yada orta sınıf ailesinin hayatı gibi, tek bir resim tip üzerine uzmanlaşmalarına karşılık gelir. Bu türün sanatçıları pazar yerlerinden, ev içlerinden, meyhanelerden, partilerden ve sokaklardan insan manzaraları betimlediler. Bu tarzın devrimsel niteliği, on yıl kadar sonra Caravaggio’nun tarzını etkilemiş olması muhtemeldir.
Kaynakça:
www.nationalgallery.org.uk/artists/
www.courses.lumenlearning.com/zeliart102/chapter/baroque-art-in-italy/
www.nationalgallery.org.uk/artists/artemisia-gentileschi
en.wikipedia.org/wiki/Annibale_Carracci
Gülbudak, Ö. (2017). Rönesans, Maniyerizm ve Barok Resim Sanatında Hz. Musa Tasvirleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
