Adını sürekli duyduğumuz, az çok fikrimizin olduğu ya da filmlerde gördüğümüz Pera Palas‘ın mimarisini hiç dikkatle incelediniz mi? Bu yazıda Pera Palas’ın hem Osmanlı hem de Avrupa mimarisini yansıtan ihtişamlı mimarisini ele alacağız. O zaman hadi başlayalım!
Pera Palas’ın Mimarı Alexandre Vallaury Kimdir?
1850 doğumlu Alexandre Vallaury, İstanbul kökenli Levanten bir mimardır. Orta öğrenimini Saint Joseph’te yaptığı tahmin edilir. Mimarlık eğitimini ise Paris’te dönemin en iyi mimarlık eğitimi veren Paris Güzel Sanatlar Yüksekokulu’nda alır. 1875 yılında Roma Büyük Ödülü’nü alır. 1880 yılında eğitimi bittikten sonra İstanbul’a döner. Ressam olduğu zamanlarda Osman Hamdi Bey ile arkadaş olur ve Osman Hamdi Bey tarafından “Mimar-i Şehir” olarak anılır. 19. yüzyılın da efsanevi mimarlarından biri haline geldi ve 1882’den itibaren de ilk eserlerini vermeye başlar. Vallaury’nin mimarı olduğu ilk bina ise Güzel Sanatlar Akademisidir. Bu akademi Gülhane Parkı’nda yer alır. A.Vallaury, bu akademide öğretmenlik de yapar. Hadi gelin Vallaury’nin 19. yüzyıla damgasını vuran şaheserlerinden biri olan Pera Palas’a göz atalım!
Pera Palas’ın Tarihçesi
Hikâye, Avrupa’dan Doğu’ya seyahat etme arzusu bulunan varlıklı kesime ve bu kesimin seyahatlerindeki yüksek beklentilere dayanır. Orient Express (Doğu Ekspresi)’in 1888 Paris-İstanbul seferine başlamasıyla Avrupa üst sınıfın İstanbul’da konaklaması için batılı ve yüksek standartta otel ihtiyacı doğar. Bu ihtiyacı karşılamak için Pera Palas Oteli yapılır. Pera Palas, 1892’de tasarlanıp inşa edilmeye başlar ve 1895’te kapılarını açar. Vallaury, otelin tasarımında Osmanlı, Neoklasik ve Art Nouveau mimari stilleri bir araya getirir. Pera Palas, Türkiye’de Avrupa standartlarındaki ilk otel olma özelliğini taşır.
Pera Palas’ın Mimari Yapısı
Binanın dış cephesi, Neoklasik bir zarafeti yansıtırken iç mekan tasarımlarında Art Nouveau’nun kıvrımlı ve dekoratif detayları yer alır. İstanbul’un ilk elektrikli asansörünün ahşap kabini Art Nouveau stilinde yapılır. Özgün biçimiyle günümüze ulaşan bu meşhur asansör, otelin sembolü hâline gelir. Asansörde görülen bitkisel figürler Art Nouveau etkilidir.
İç mekanlarda yer alan çini detaylar ve zarif işlemeler, Osmanlı estetiğini yansıtır ve otelin İstanbul’a özgü kimliğini güçlendirir. Pera Palas, İstanbul’daki birçok ilke de imza atar. O dönemde bir devrim kabul edilen elektrikli asansör, Pera Palas’ın en dikkat çekici özelliklerinden biridir. Bu özellik, İstanbul’da modernliğin bir göstergesidir. Pera Palas, dönemin şartlarında lüks olarak kabul edilen sıcak su ve merkezi ısıtma sistemine de sahiptir. Ayrıca otel, elektrik enerjisiyle aydınlatılan ilk binalardan biridir.
46×28 metrelik dikdörtgen zemin üzerine kurulmuş yapı, iki katı bodrumlu, dokuz katlıdır. Eğimli arazi üzerine inşa edilen binanın yer üstünde farklı sayıda katı, doğu ve kuzey cephesi yedi katı ve batı cephesinin yerden 9 katı, güney cephesinin ise yerden sekiz katı vardır. Otel, 146 odaya sahiptir. Giriş, lobi, resepsiyon, kafe, bar, balo salonu ve restoranlar ile zemin kat ortak alandır. Bodrum katları servis ve teknik kurulumlar içindir. Altı kat, odaları ve takımları, dolaşım alanlarını ve hizmet mekanlarını kapsar. Geniş mermer merdivenle çevrili, dekore edilmiş demir bölmeli asansör, zemin katındaki odalara ulaşımı sağlar. Yapı farklı dönemlerde temperlenir. 1972’de Kuzey cephesine, otopark ve su deposu olarak işlev görmesi için bodrum katlarının önüne beton veranda eklenir.
Bina, köşeleri zeminden çatıya kadar düz kesilmiş taşlarla ayarlanmış tek büyük bir bloktur. Cepheler zemin kat, üçüncü ve dördüncü katlarda pervazlarla dörde ayrıldı ve yerleşimleri birbirinden farklıdır. Tüm cepheler merkezi eksene göre simetrik düzenlenir. Binanın giriş saçağı, camlarla kaplı demir yapılı geniş bir çadırdır. Birinci ve ikinci katlara kadar devam eden pilasterler arasında, dökme demir korkuluklarla dönüşümlü olarak açık ve kapalı balkonlar inşa edilir. Üçüncü katta alternatif olarak odalarda çift lonik sütunlarla çerçevelenmiş balkonlar vardır. Beşinci kattaki cephe, aralarında kayraklar bulunan yuvarlak şekilli pencerelerle sona erer.
Binanın yapı çerçevesini oluşturan çelik kirişler, alana bağlı olarak farklı şekil ve boyutlarda kullanılır ve otelin yapı sistemidir. Bazı durumlarda iki çelik kanat, üst ve alt plakalarla arka arkaya C bölümleri oluşturur ve diğer sütunlarda, inşa edilmiş kutu bölümü veya plakalardan H bölümü yerleştirilirken iki çelik kanal arasına, bir buçuk sıra tuğla kullanılır.
Pera Palas’ın İç Kısmı
Otelin girişi iki bölümden oluşur. Girişin ilk bölümünün sol aksından kullanıcılar resepsiyon bölümüne geçebilir. Otele gelen konuklar girişte yer alan resepsiyonda giriş-çıkış işlemlerini yaparlar. Yaptıktan sonra giriş kısmı karşısında bulunan küçük merdiven ile giriş kısmının ikinci bölümüne geçiş yapabilirler ve devamındaki kapıdan geçerek Orient Express Bar‘a veya hediyelik eşya mağazasına ulaşabilirler.
Otelin giriş katında “Kubbeli Salon” bölümü yer alır. Otelin diğer mekanlarının Kubbeli Salon’a göre biçimlendirilmesi ve konumlandırılmasıyla salon, otelin kalbidir. Salonun dört cephesinden farklı mekanlara geçiş vardır. Doğusundaki kapıdan giriş kısmına, batısından Pera Salonuna, güneyinden asansörün bulunduğu merdivene, kuzeyinden ise Kütüphaneli Salon’a geçiş yapılmaktadır. Otelin diğer kısmında yer alanlar ise “Pera Salonu”, “Aynalı Salon” ve “Paşa Salonu”dur. Mekan içerisinde yer alan bu salonlar; çeşitli organizasyon, davet, konferans ve toplantı gibi etkinliklere hizmet edebilecek şekildedir.
Mimari yapının yanı sıra ufak bir bilgi geçmek istiyorum. Pera Palas, aynı zamanda Mustafa Kemal Atatürk‘ü ağırlamış bir oteldir. Mustafa Kemal Atatürk, 1917 yılından itibaren otelde birçok defa konaklar ve üst düzey misafirlerini ağırlar. Atatürk’ün odası 101 numaralı odadır ve bu oda şu anda bir müze durumundadır. Atatürk’ün cephe dönüşlerinde ülke için önemli kararlar aldığı ve misafirlerini ağırladığı 101 numaralı oda doğumunun yüzüncü yılında müze haline getirilir. 101 numaralı oda, Atatürk’ün en sevdiği renkler olan gün doğumu rengi ve şafak pembesiyle yenilenir. Aynı dönemde oda, ona ait eşyalarla zenginleştirilir.
Kaynakça
“Pera Palace Hotel”. Perapalace.com. Web. 03.09.2025.
“Pera Palace Hotel, Bir Tarih ve Zarafet İkonu”. Accessland.live. Web. 03.09.2025
“Türkiye’de Modernleşme Sürecinde Kent Otelleri” Yüksek Lisans Tezi. Core.ac.uk. Web. 03.09.2025
“Tarihe Tanıklık Etmiş Bir Yapı: Pera Palas”. Dacistanbul.com. Web. 04.09.2025
Öne Çıkarılmış Görsel: hotels.com
