Botter Apartmanı, İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde İstiklal Caddesi üzerinde bulunmaktadır. İsmi, İspanyolca’da ‘ev’ anlamına gelen ‘casa’ kelimesi ile kullanılan “Casa Botter” olarak da bilinmektedir. Eser, II. Abdülhamid tarafından 1901 yılında sarayın terzisi ve modacısı Hollanda uyruklu Jean Botter için 1901 yılında İtalyan mimar Raimondo D’Aronco’ya yaptırılmıştır.
Johannes Theodorus Botter kimdir?
Genellikle Jean Botter olarak anılan Johannes Theodorus Botter, 1845’te Hollanda’da doğmuştur. İstanbul’un üst düzey ailelerince tanınmakta olan Botter ailesinin sosyal ilişkileri de kuvvetlidir. Botter, saray halkı ve soylular için kıyafetler yapmış olup Sultan II. Abdülhamid’in baş terzisidir. Ayrıca, sultan tarafından görevlerini başarıyla yerine getiren vatandaşlara verilen madalyalardan almıştır: Liyakat Madalyası (hizmet madalyası) ve İkinci Derece Şevkat Nişanı (ikinci derece yardımseverlik madalyası). Ayrıca II. Abdülhamid, Botter için hem çalışma ofisi hem de konut olarak kullanılacak Botter Apartmanı‘nı yaptırmıştır. Dünya Savaşı’nın başlaması ile İstanbul’da modanın gücünü kaybetmesi üzerine Botter ailesi, apartmanı 1917 yılında Osmanlı vezirlerinden Nedim Paşa’nın oğlu Mahmut Nedim Bey’e satarak Paris’e taşınmıştır.
Mimar Raimondo D’Aronco kimdir?
Raimondo D’Aronco, 1857 yılında İtalya’da doğmuştur. Venedik Akademisi’nde mimarlık eğitimini tamamlamasının ardından katıldığı birçok yarışmada ödüller almıştır. 1893 yılında II. Abdülhamid’in gerçekleştirmek istediği Ulusal Osmanlı Sergisi projelerini hazırlamak üzere İstanbul’a davet edilmiştir. İstanbul’da ilk eserlerine yenilikçi ve tarihsel bir bakış açısıyla yaklaşmış ve Osmanlı-İslam sanatının unsurlarını kullanmıştır. 1900 yılından sonra zarif süslemelerin, bitkisel bezemelerin, organik hatların sık kullanıldığı sanat akımı Art Nouveau’ya yönelmiş olup eserlerinde de bu akımın etkileri görülmektedir.
1893-1909 yılları arasında İstanbul’da yaşayan mimar, akademide askeri mimarlık üzerine hocalık yapmış ve sarayın emriyle birçok proje hazırlamıştır. İstanbul’da Haydarpaşa Numune Hastanesi, Haydarpaşa Tıbbiye Mektebi, Huber Köşkü, II. Abdülhamid Çeşmesi, Şeyh Zafir Külliyesi, Laleli Çeşme, Mizzi Köşkü, Yıldız Sarayı’nda bulunan Küçük Mabeyn Köşkü, Yaveran Dairesi gibi birçok eserde imzası bulunan mimar Raimondo D’Aronco, 1894 İstanbul depreminde zarar gören yapıların onarımında da yer almıştır.
Botter Apartmanı’nın Mimarisi
İstanbul’un ilk modaevinin bulunduğu yapı, giriş kat modaevi, birinci kat atölye, diğer katlar ise konut olacak şekilde tasarlanmıştır. Bu şekilde hem konut hem ticari işlevin bir arada olması, Tanzimat Fermanı sonrasında yapılan kentsel yeniliklere dayanması açısından önemlidir. Süslemelerin, bitkisel bezemelerin ve organik hatların yoğunluğu açısından esere bakıldığında İstanbul’un ilk Art Nouveau mimarisinin hakim olduğu apartmandır.
Yapının üç cephesi sağır olarak tasarlanmış olup İstiklal Caddesi’ne bakan cephesinde yoğun bezemeler bulunmaktadır. Cephede yer alan pencereler, dört katta üçer tane olmak üzere ahşap ve demir parmaklıksız olup dikdörtgen formdadır.
Giriş Kat
Apartmanın giriş katı modaevi olarak kullanılmış olup cephenin sağ kısmında yer alan apartmanın giriş kapısı, çift kanatlı ve demir parmaklıklıdır. Kapının formu kıvrımlı olup alınlık kısmında yoğun gül bezemeleri bulunan mermer bulunmaktadır. Kapının her iki yanında bulunan dikdörtgen şeklindeki vazodan çıkan dallar ile gül bezemeleri bulunmaktadır. Cephenin yoğun süslemesi ile eserin Art Nouveau mimarisinin en güzel örneklerinden biri olduğu görülmektedir.
Birinci ve İkinci Kat
Birinci katta pencereler arasında kıvrımlı bitkisel bezemeler ve demir parmaklıklı balkon yer alırken birinci kat ile ikinci kat arasında yatay olarak tasarlanmış süslemeler, ikinci katta ise pencereler arasında bulunan çiçek desenli bezemeli plasterler bulunmaktadır.
Üçüncü ve Dördüncü Kat
Üçüncü katta pencereler arasında dördüncü katın denizliğinin altındaki yoğun bitkisel bezemelerin uzantıları ve yine üçüncü katın sağında ve solunda tebessüm eden yüzleriyle Demeter rölyefleri yer almaktadır. Dördüncü katta ise bitkisel bezemeler ile başında buğday başakları bulunan çelenklerin bulunduğu görülmektedir.
Beşinci ve Teras Kat
Beşinci katta ise orta kısımda çevresinde bitkisel bezemelerin bulunduğu demir parmaklıklı küçük bir balkon bulunmaktadır. Son olarak teras katta ferforje süsleme detayı ile terasın iki köşesinde bulunan bacada süslemelerin olduğu görülmektedir.
İç Mekan Detayları
Apartmanın birinci ve ikinci kat arasındaki pencereler ile yedinci kattaki oval pencere vitray olup İstanbul’un ilk asansörlü yapısı olan Pera Palas’tan sonra İstanbul’da asansörü bulunan ikinci yapı olmuştur.
Daire kapıları ahşap malzemeden yapılmış iki kanatlı ve daire motiflidir. Dairelerin zeminleri parke ile kaplanmış olup ikinci kat hariç her katta şömine bulunmaktadır. Salonlar, yemek odaları ve antrenin tavanları bitki bezemeli olup simetrik bir kompozisyon tasarlanmıştır.
Tanıdık Bir Sima
Bir dönem şair Ferit Edgü’yü ağırlamış olan Botter Apartmanı, şair tarafından hem ofis hem konut olarak kullanılmıştır. Ayrıca Edgü’nün kullandığı dairenin vitraylı kapısı da bitkisel kompozisyonla dikkat çekmekte olup Art Nouveau üslubunu yansıtmaktadır.
Botter Apartmanı‘nın restorasyonu 2022’de İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından başlatıldı ve 2023 yılında tamamlanarak Casa Botter Sanat ve Tasarım Merkezi olarak açıldı. Günümüzde giriş katı sergi, birinci katı ofis alanı ve kütüphane iken diğer katlarda gösterim merkezi, tasarım atölyeleri, konferans salonu, bilgi belge merkezi gibi alanlar yer almaktadır. İstanbul’un ilk modaevi olarak açılan ve ilk Art Nouveau üslubuyla yapılan eser, halka açık olup ücretsiz bir şekilde ziyaret edilebilir.
Kaynakça:
Çakin Güç, B. 2019. “19. Yüzyılda İnşa Edilmiş Olan, Beyoğlu Botter Apartmanı Mimari Tezyinatının İncelenip Tezhip ve Minyatür Sanatıyla Yorumlanması”. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. İstanbul.
Erarslan, A. 2024. “The Art Nouveaut Influence on the Residential Building of Raimondo D’Aronco”. Sciendo Riga Technical University. 20(1). 226-234.
İlkhan Söylemez, D. 2022. “Botter Apartmanının Gesamtkunstwerk Çerçevesinde İncelenmesi”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10(2). 719-739.
İşbilir, C. 2019. “European Trends in an Ottoman City: The Domestic Art Nouveau Buildings in Beyoğlu”. Koç Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi. İstanbul.
Parlak, B. 2010. “Air Pollution Effects on the Façade of The Botter Apartment in İstanbul”. Yüksek Lisans Tezi. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü. İzmir.
Taşel, Ş. 2020. “Beyoğlu’nda Art Nouveau Akımı Ve Markiz Pastanesi İç Mekânı Üzerine Bir Değerlendirme”. Sobider The Journal of Social Sciences. 7(45). 461-481.
Yiğitpaşa, Nadire Tuba. 2010. “XIX.Yüzyıl Beyoğlu Yapılarında Heykel ve Figürlü Kabartmalar”. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
“Botter Apartmanı”. Kültür Envanteri. 01.02.2025. Web. 28.02.2025
“Botter Apartmanı Kapılarını Açıyor”. ArtDog İstanbul. 17.12.2023. Web. 01.03.2025
“Casa Botter – Atatürk Kitaplığı”. İBB Atatürk Kitaplığı. Web. 28.02.2025
“Casa Botter’s Apartment”. Turkey Travel Planner. 25.07.2023. Web. 02.03.2025
