Mısır mitolojisi, Antik Mısır’ın dini inançlarına ve tanrılarına dayanan bir mitoloji sistemidir. Tapınaklar, tapınma ritüelleri ve dini festivaller; Mısır mitolojisi ve tanrılarına adanmıştır. Ayrıca ölüm ve ölümden sonraki yaşama dair inançlar da bu mitolojinin bir parçasıdır. Ölülerin ruhlarının korunması ve geçiş ritüelleri, Mısır mitolojisinin önemli unsurlarıdır. Arkeolojik buluntular, tapınaklar, heykeller ve yazılı belgeler, bu mitoloji hakkında daha fazla bilgi edinmemizi sağlamaktadır.
Isis’in Kimliği ve Tasvirine Dair
Isis, Antik Mısır mitolojisinde önemli tanrıçalardan biridir. Evlilik, doğurganlık, koruma, büyü, tıp, hikmet, aile ve annelik gibi birçok farklı alanla ilişkilendirilir. Mucizevi iyileştirme ve sihirde de büyük bir rol oynar. Güçlü bir büyücü ve bilge bir tanrıçadır. Efsanelerde, sihir ve büyü kullanarak hastaları iyileştirmiş, ölülerin ruhlarını korumuş ve koruyucu bir anne olarak ailesine destek olmuştur.
Isis genellikle insan şeklinde taht üzerinde otururken, bazen elinde Sistrum denilen eski bir vurmalı çalgı taşırken ya da kanatlı, kılıf şeklinde elbise giyinen zayıf bir kadın olarak tasvir edilir. Başının üzerinde bir çift boynuzun arasında güneş diski bulunan tacı ile de görülür.
Isis, Aset ya da Eset isimleri ile de anılmıştır. Taht anlamına gelen bu kelimler zamanla değişerek tahtın kraliçesi anlamına gelen Yunanca kökenli Isis halini almıştır.
Tanrıçanın büyücü ve şifa güçlerinin bulunması Mısır mitolojisinde bu denli önemli bir yer edinmesini sağlamıştır. Büyüyle insanları iyileştirdiği birçok hikaye bulunmaktadır. İyileştirme gücüne sahip güçlü bir büyücü olarak bilinse de son derece sadık bir eş ve koruyucu bir anne olan Isis, yaratıcı olan Güneş Tanrısı Ra‘nın soyundan gelen dokuz Mısır tanrısından biridir.
Isis’in Aile Soyu
Dedesi Shu, ışık ve hava tanrısıdır. Dünya, atmosfer ve gökyüzü arasında boşluk şeklinde tasvir edilir. Çocuklarından Nut ve Geb‘in birbirine olan aşkı konuşulmaya başlandığında, ensest ilişkiye karşı olan Shu, onların aşkıyla mücadele ederek onları ayırır. Geb’i aşağıda Nut’u ise yukarıda tutar bu yüzden insanlığın dünya ve gökyüzü arasında yaşamaya başladığı söylenmektedir. Geb dünya tanrısı, Nut ise gökyüzü tanrısıdır. Geb ve Nut’un dört ilahi çocuğu olur; Osiris, Isis, Seth ve Netfis.
Osiris kız kardeşi Isıs’e aşık olur ve sonunda evlenirler. Osiris ve Isis Mısır topraklarını yönetmiş, halkına refah ve zenginlik sağlamıştır. Bu dönemde halk kendilerini geliştirmiş; dokumacılık, tarım ve fırın işlerini öğrenmiştir. Mısır halkı yönetimden memnun olarak yaşarken bu başarıları kıskanan biri vardır: kaosun ve kötülüğün tanrısı Seth.
Isis’in, Güneş Tanrısı Ra’yı Zehirlemesi
Güneş Tanrısı Ra yaratıldığında babası ona gizli bir isim vermişti. Bu ismin içinde büyük bir kudret yatıyordu. Ne tanrılar ne de insanlar bunu öğrenmeye cüret edememişti. İsmi Ra’nın vücudunda saklıydı. Isis, oğlu için bu ismi bulmaya kararlıydı ve bir plan yaptı.
Güneş tanrısı Ra’nın sonsuz gücüne rağmen zayıflıkları vardı. Yaşlıydı ve salya akıtıyordu. Zeki bir tanrıça olan Isis, Ra’nın salyalarını topladı ve yeryüzünde toprakla karıştırarak bir yılan şekline getirdi. Sonra büyü gücünü kullanarak bu yılanı canlandırdı ve Ra’ın geçtiği yollara yerleştirdi. Ertesi gün Ra bir patikadan geçerken yılan ona saldırdı. Normalde bir yılan ısırığına karşı yenilmeyecek olan Ra, kendi özünden yapılmış zehire karşı koyamadı. Ağrı ve ateşler içerisinde acı çekerken Isis ona yaklaştı ve gerçek ismini söylemesini ancak bu şekilde onu iyileştireceğini söyledi. Güneş Tanrısı Ra cevap vermedi. Vücudunun her noktası titriyor, yüzündeki renk soluyor ve zehre karşı yenik düşüyordu.
Artık acıya dayanamayacağını anlayan Ra, herkesin bildiği isimlerini saymaya başladı ama gerçek ismini hiç söylemedi. Isis, Ra’nın kendi ismini söylemediğinin farkındaydı; onu yalnızca gerçek ismini verdiğinde iyileştirecekti. Acısı zaman geçtikçe yoğunlaşan Ra, onunla pazarlık yapmaya çalıştı; onu iyileştirmesi karşılığında, Isis’in henüz doğmamış oğluna gözlerini vereceğini söyledi. Verdiği söze sadık kalan Isis, Ra’yı bu ıstıraptan kurtarmak için büyü yaptı.
Osiris’in Yeniden Doğuşu
Kardeşi Osiris’i alt edip Mısır’a hükmetmek isteyen Seth bir plan yapar. Tanrılara özel bir tabut getirdiğini söyleyen Seth, bütün tanrıları sırayla tabuta sokar. Büyülü olan tabuta Osiris girdiğinde Seth tabutu kapatır ve Nil nehrine atar.
Isis, eşinin tabutunu her yerde arar ve sonunda Osiris’in cesedinin olduğu tabutu bulur. Seth’den korkan Isis, Osiris’in bedenini saklar ama korktuğu şey başına gelir. Seth, Osiris’in bedeni bulup 14 parçaya ayırır ve dünyanın (bazı kaynaklarda Mısır olarak geçer) farklı yerlerine bırakır.
Kendini eşinin parçalarını bulmaya adayan Isis, Osiris’in 13 parçasını bulur, son parça olan cinsel organını bulamaz. Büyü gücünü kullanarak Osiris’in bedenini birleştirir ve ona ruh üfler. Isis, Osiris’in özünü kullanarak hamile kalır ve Horus’u doğurur. Başka bir deyişle Isis hala bakiredir. Osiris, ölüler dünyasına hükmetmek üzere yeniden doğar. Bu olay, ölüm ve yeniden doğuşun sembolik bir temsilidir. Mısır mitolojisinde büyük bir öneme sahiptir. Isis’in oğlu Horus amcasıyla savaşarak onu yenmiş, dünyanın hükümdarı ve firavunların atası olmuştur. Isis, firavunun otoritesini güçlendiren ilahi bir Ana Tanrıça olarak kabul edilir.
İleri görüşlülüğü ile bilinen tanrıça, ölü insanları kanatlarıyla koruyan, göğe yükselten ve tekrar canlandıran (reenkarnasyon) bir sembol haline geldi. İnsanlara ölü bedenlerin nasıl çürümeyeceğini, iç organlarının nasıl çıkarıp mumyalanacağını öğretmişti.
Kaynakça
•Meehan, Evan. “Egyptian Goddess Isis”.mythopedia, 8.12.2022, https://mythopedia.com/topics/isis. Erişim Tarihi: 11.06.2023
•Pinch, Geraldine. Eski Mısır Tanrıları, Tanrıçaları ve Mitleri. Çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayıncılık, 2019.
