Alfred Adler kişilik kuramları çalışmalarında anılan önemli figürler arasında yer almaktadır. Adler, kişiliğin gelişimini toplumsal yaşam ile bir bütün olarak düşünür ve bu düşüncesi ile çağdaş çalışma arkadaşlarından ayrılır. Adler’i öne çıkaran bir diğer önemli nokta ise kişiliği toplumsal ilişiklerin bir sonucu olarak değil, bireyin kendisini geliştirme sorumluluğu olarak değerlendirmesidir. Gelin birlikte Alfred Adler ve bireysel psikoloji başlığını yakından inceleyelim!Alfred Adler kişilik kuramları çalışmalarında anılan önemli figürler arasında yer almaktadır. Adler, kişiliğin gelişimini toplumsal yaşam ile bir bütün olarak düşünür ve bu düşüncesi ile çağdaş çalışma arkadaşlarından ayrılır. Adler’i öne çıkaran bir diğer önemli nokta ise kişiliği toplumsal ilişiklerin bir sonucu olarak değil, bireyin kendisini geliştirme sorumluluğu olarak değerlendirmesidir. Gelin birlikte Alfred Adler ve bireysel psikoloji başlığını yakından inceleyelim!
Alfred Adler Kimdir?
Alfred Adler, 7 Şubat 1870 yılında Viyana’da doğdu. Orta sınıf bir ailenin üçüncü çocuğu olan Adler, zor bir çocukluk dönemi geçirmiştir. Çocukluğunun ilk beş yılında yaşadığı raşitizm ve zatürre çocukluğunu ve kişiliğini etkilemiş, ileride yapacağı çalışmaların öncüsü olmuştur. Yaşadığı sağlık sorunlarının psikolojik etkisini üzerinden uzun süre atamamış ve hastalıklara karşı verdiği mücadele hayata bakış açısını şekillendirmiştir.
Bireysel psikoloji, alanında yaptığı çalışmalara baktığımızda Adler kişiliğin bütüncül olarak ele alındığı zaman anlaşılabileceğini savunur. Ayrıca Adler, kişilik oluşumunda kalıtımın (soyaçekim) etkisini tamamen reddetmemekle birlikte katılımın sadece bir yapı taşı olduğunu iddia eder. Kalıtımsal faktörlerin üzerine eklenen çevresel faktörler (ekonomik durum, aile ilişkileri, yetiştirilme şekli) de kişiliği etkilemektedir. Adler, kişiliğe bütüncül yaklaşmanın kalıtımsal faktörler ile çevresel faktörleri birlikte değerlendirerek mümkün olduğunu belirtmiştir.
Bireysel Psikolojinin Temelini Oluşturan Temel Kavramlar
Adlerian psikoloji ya da bireysel psikoloji bireyin hedefleri doğrultusunda yerine getirmesi gereken davranışları keşfetmesinde, hatalı davranışların fark edilip düzeltmede ve bireyin sosyal çevresine uyum sağlamasını sağlayarak topluma kazandırılmasına yardımcı olmayı amaçlayan bir kuramdır.
Alfred Adler, bireysel psikoloji kuramını beş temel kavram üzerine şekillendirmiştir. Bu kavramları sosyal ilgi, yaşam stili, aşağılık ve üstünlük kompleksi, kurgusal üstünlük hedefi ve yaratıcı benlik, doğum sırası ve kardeş ilişkileri olarak isimlendirilmiştir.
Sosyal İlgi
Bireysel psikoloji kuramının en önemli kavramlarından biri olan sosyal ilgi; toplumsal duygu, sosyal duygu olarak da ifade edilmektedir. Doğuştan gelen sosyal ilgi topluma katkıda bulunmak ve tüm insanları değerli görmekle ilgilidir. Sosyal ilgi düzeyi yüksek bireyler çevresindeki insanlara ve canlılara karşı bağlılık hisseder. Sosyal ilgi düzeyi geliştikçe birey sağlıklı bir ruh haline bürünür ve sorunlar ile baş etme kabiliyetleri yükselir.
Yaşam Stili
Yaşam stili bireyin dünyayı algılaması, benlik algısı ve belirlediği yaşam stratejisini içeren benliğin tümüdür. Her birey çocukluluğundan itibaren çeşitli sorunlar ile karşılaşmaktadır. Bireyler karşına çıkan bu sorunlar ile mücadele etmek için kendine özgü bir yaşam stili geliştirmektedir. Yaşam stili, bireyin kendisi ve çevresindeki hakkındaki bilgilerin düzenlenmiş halidir. Bu bilgiler, bireyin hayattaki amaçları doğrultusunda düzenlenir. Adler, bireyin yaşamının kendi elinde olduğunu ve yüzden insan sürekli bir değişim ve gelişim içerisinde olduğunu belirtir. Bireyin geçmişi ile şekillenen yaşam stili, gelecekte bireyin göstermesi beklenen davranışlar hakkında bilgi vermektedir.
Aşağılık ve Üstünlük Kompleksi
Aşağılık duygusu, bireyin doğduğu andan itibaren var olan ve bireyin bir ihtiyacını karşılamaya gücü olmadığı durumlarda ortaya çıkan pozitif yönde güdüleyici bir duygu olarak tanımlanmıştır. Sağlıklı bireylerin hayatlarındaki öncelikli hedefi bu eksikleri tespit ederek mükemmele ulaşmaktadır. Aşağılık duygusu normal ölçüde sağlıklı bir kişilik yapısının göstergesidir. Bireyler aşağılık duygusu ile eksikliklerinin fark ederek çalışmalarına yön vermelerini sağlanmaktadır. Adler’e göre insan olmak aşağılık duygusu ile başlamaktadır. Bu duygu bireyin yaratıcı ve enerjik olmasını sağlar.
Aşağılık ve üstünlük duyguları birbirinin tamamlayıcısı ve dengeleyicisi olarak sağlıklı bir bireyde yer edinir. Bazı bireyler içerisinde bulunduğu aşağılık duygusundan kurtulmak gerekli motivasyona sahip değildir. Bu durumdaki bireyler aşağılık duygusu içerisinde saplanıp kalmıştır. Sağlıklı bireydeki aşağılık duygusu giderilemezse patolojik bir durum olarak komplekse dönüşebilir. Adler, aşağılık kompleksine neden olan üç temel nedenden bahsetmektedir. Bunlar; kusurlu organlar ile dünyaya gelenler, ailesi tarafından şımartılmış bireyler ve ailesi tarafından ihmal edilen bireylerdir.
Kurgusal Üstünlük Hedefi ve Yaratıcı Benlik
Genetik, çevre koşulları ve ekonomik şartlar bireyin her durumda önemli olan kazanımlarıdır. Adler, bireyin zihninde kendine ait öznel bir dünyayı algılamaktadır. Bireysel psikoloji kuramında bireyin hayata bakış açısı “yaşam stili” olarak tanımlanırken insanın yaratma gücüne “yaratıcı benlik” denir. İnsan doğası gereği kendisine hedefler koyan ve bu hedefler için çaba gösteren bir canlıdır. Bireysel psikolojide bireyin kendisine hedefler koyarak bu hedeflere ulaşma çabasına “kurgusal finalizm” denilir.
Doğum Sırası ve Kardeş İlişkileri
Adler, aile tutumunun ve aile içerisindeki doğum sırasına dikkat çeken ilk kuramcıdır. Bireyler aynı aile içerisinde doğup büyüse de konumlarının farklı olduğuna değinmiştir. Bireylerin doğum sıralarına göre birbirinden farklı kişiliğe ve psikolojik yapıya sahip olduğunu savunmaktadır. Aynı ortamda yetişen bireyler arasında her zaman güç savaşı, rekabet, başarı elde çabaları gibi davranışların bireylerin ilerideki yaşlarında davranışlarına yansıyacağını belirtmiştir. Adler, doğum sırasını tek çocuk, birinci çocuk, ikinci çocuk ve en küçük çocuk şeklinde başlıklara ayırmıştır.
Tek çocuk: Ailedeki tüm ilgiyi toplama potansiyeline sahip bireylerdir. İlerideki yaşantılarında birilerine karşı bağımlılık duygusu geliştirebilirler. Aşırı ilgi nedeniyle şişirilmiş bir benlik ve yoğun üstünlük duygusuna sahip olabilirler. Narsisizme eğilimli bireylerdir. Okulda veya sosyal çevreye uyum sağlama da zorluklar yaşayabilirler.
İlk çocuk: Tüm ilgi ikinci çocuk dünyaya gelene kadar bireyin üzerindedir. İkinci çocuk dünyaya geldiğinde birey üç yaşından büyükse, kardeşini kabullenmesi kolay olur. Kendi yaşam stilini oluşturan birey kardeşini kolaylıkla kabullenir. Üç yaşından küçükse kardeşini kabullenmekte zorlanır. İlk çocuklar anormal kişilik geliştirmeye yatkın oldukları kadar liderlik özellikleri de gelişmiştir
İkinci Çocuk: İkinci Çocuk Dünyaya Geldiğinde Kendisini Bir Rekabetin İçerisinde Bulur. İlk çocuğun kendisini rakip olarak görmesi nedeniyle mücadele ortamında büyür. Aile ilgisi üzerinde başlayan rekabet ileriki dönemlerde kendisini göstermese de kendisini göstermektedir. Bu yüzden genelde ikinci çocuklar hırslı ve mükemmeliyetçidir.
En Küçük Çocuk: Ailedeki konumu hiçbir zaman değişmez. Ailenin diğer bireyleri tarafından küçük olduğu için dışlanabilir ve aşağılık kompleksi gelişebilir. İleri ki yaşantılarında yanlış kararlar alarak, hedeflerine ulaşmada birilerine ihtiyaç duyar. Otorite karşısında zayıf ve güçsüz oldukları için ileri yaşantılarında isyankâr bireyler olabileceği üzerine durmuştur.
Alfred Adler’in fikirleri günümüzde psikolojinin temelini oluşturan kuramlar arasındadır. Adler’in kendi yaşantısından da esinlenerek temellendirdiği bireysel psikoloji kuramı ise birçok alanla ilişkilendirilerek hedef odaklı bir kuramdır.
Kaynakça
Ayaş, S. & Hatipoğlu Sümer, Z. (2021). Bireysel Psikoloji (Adler Yaklaşımı) Temelli Bağımlılık Önleme Çalışmaları: Okullarda Sosyal İlgi Uygulamalarının Önemi. Okul Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 4 (2),1-22.
Altıntaş, E. (1992). “Alfred Adler ve bireysel psikolojisi”. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 49-57.
Eker, S. (2012). Alfred Adler’in Kişilik Kuramı’nın Demokrasi Düşüncesi Açısından Önemi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (22), 157-180.
Bireysel Psikoloji Nedir? Alfred Adler Kimdir?. Edebiyatkulisi.
edebiyatkulisi.com/2022/03/15/alfred-adler-kimdir-bireysel-psikoloji-nedir/
Kapak görseli: pinterest.com
