İngiltere ve İskoçya arasındaki savaşlar bağımsızlık isteği, toprak ve güç kavgası, din ve kültürel farklılıklar, siyasi nedenler yüzünden yapılmıştır ve birçok kez İngilizlerin üstünlüğüyle sonuçlanmıştır.
Son olarak İskoçya, 1707’de İngiltere Birleşik Krallığı‘nın kurulmasından sonra İngiltere’nin yönetimi altına girmiştir. Bu birleşme İskoçya’nın ekonomik, siyasi ve askeri açıdan güçlü bir İngiliz devletiyle birleşmesine olanak tanımıştır.
Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı (1296 – 1328)
Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı, İngiliz ve İskoç güçlerinin arasındaki ilk savaştır. İskoçya Kralı III. Alexander‘ın 1286’daki ölümünden sonra İskoç tahtı boş kalmış, İskoç soyluları da iç savaş korkusuyla İngiltere Kralı I. Edward‘ı hakem olarak İskoçya’ya davet etmişlerdir. Edward, İskoçların kendisini Paramount Lordu olarak tanımasını istemiştir. Tahta Alexander’ın kızı ile evli olan bu yüzden tahtta en çok hakkı olan John Balliol‘u geçirmiştir.
30 Kasım 1292’de Edward, İskoçya’nın feodal efendisi olarak resmen kabul edilmiş, aynı zamanda İskoç Kralı Balliol‘un otoritesinin kaynağı olarak örtülü bir şekilde tanınması anlamına gelmiştir; ancak aralarındaki ilişki kısa süre sonra bozulmuştur. Edward, 1296 yılında İskoçya’yı fethetmeye ülkenin en önemli limanlarından biri olan Berwick‘i ele geçirip halkı katlederek başlamıştır. Sonraki hedefi Dunbar‘ı ele geçirmek olmuştur. İskoçya’nın doğusundaki en önemli kaleleri fethederek, kiliseleri yıkıp yağmalayarak ülkeyi ateş ve savaş yoluyla boyunduruğu altına almıştır. Bu sırada Andrew Moray ve William Wallace, ilk önemli İskoç vatanseverleri olarak ortaya çıkmışlardır.
Stirling Köprüsü Muharebesi (1297)
İskoçya Bağımsızlık Savaşı içerisinde 11 Eylül 1297 tarihinde Forth Nehri üzerindeki Stirling Köprüsü‘nde William Wallace ve Andrew Moray komutasındaki İskoç askerlerinin İngilizlere karşı galip geldiği muharebedir. İki ordu, köprünün iki tarafında karşılaşmıştır.
Köprü sadece iki adamın geçmesine izin verecek kadar dar olan köprüde Wallace, İngiliz ordusu geçene kadar birliklerine ilerleme emrini vermemiştir. William Wallace, İngiliz süvarilerini genellikle kargılardan oluşan kompakt bir birlik grubu olan İskoç Schiltrons ile savuşturmuştur; İngilizler çamurlu arazi ve kısıtlı giriş nedeniyle kötü bir şekilde engellenmişlerdi. Muharebede binlerce kişi hayatını kaybetmiştir.
Stirling Köprüsü Muharebesi, İskoç Bağımsızlık Savaşı’nda bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve William Wallace’ı ulusal bir kahraman olarak ölümsüzleştirmiştir.
Falkirk Muharebesi (1298)
22 Temmuz 1298’de gerçekleşen İskoçya’nın özgürlük savaşı niteliğini taşıyan ilk savaşıdır. Stirling zaferinden sonra saldırıya geçen I. Edward önderliğindeki İngiliz ordusu, William Wallace önderliğindeki İskoç ordusunu mağlup etmiştir.
Norfolk, Hereford ve Lincoln İngiliz ordusunun sol kesimini komuta etmiştir. Sağ kesimi ise Durham Başpiskoposu Anthony Bek yönetirken; Kral I. Edward öncü kuvvetlerin hemen arkasında ve merkez ordunun başında bulunmuştur. İskoç ordusu ile ilk karşılaşan Norfolk ve ona bağlı birlikler ilk hücumu gerçekleştirmişlerdir. Ancak İskoç birliklerin bir bataklığın arkasında olması saldırıyı başarısız hale getirmiştir. Bu durumda İngilizlerin saldırılarını bataklık çevresinden dolaşarak gerçekleştirmeleri gerekmiştir.
Sağ tarafı komuta eden Anthony Bek‘in ordusunun, geç pozisyon alması ve merkez kuvvetlere bağlı süvarilerin sabırsız davranmaları ordunun düzenini tamamen bozmuştur. Sir John Stewart, kardeşi ve onlara bağlı uzun menzilli okçu birlikleri durumu fırsat bilerek İngiliz birliklerine ağır zarar vermiştir.
İngiliz süvarilerinin sayıca üstünlüğü saldırıyı etkiliyordu. Kral I. Edward’ın uzun menzilli okçuları öne çıkarması İskoç birliklerinin zayiatlar vermesine neden olmuştur; ama İngiliz birliklerinin ordu düzeni bozulunca, İskoç orduları hücuma geçmiştir. Sol kısımda hazır bekleyen zırhlı süvari birlikleri Kral I. Edward’ın emri ile harekete geçmişlerdir. Böylece İngiliz birlikleri İskoç ordusunun etrafını sararak savaşı kazanmıştır. Kral I. Edward’ın İskoçlara karşı kazandığı ilk zaferi olmuştur. Bu savaşla birlikte William Wallace vatan haini ilan edilerek, tutuklanıp idam edilmiştir.
Bannockburn Muharebesi (23 – 24 Haziran 1314)
Robert Bruce komutasındaki İskoç kuvvetleri, 1314 yılında, 1304 yılından beri İngiltere egemenliğindeki Stirling Kalesi’ni kuşatmışlardır. İngiltere Kralı II. Edward bu duruma karşı çok iyi silahlanmış bir ordu kurmuş sonrasında kuzeye doğru ilerlemiştir. Bruce, askerlerini Stirling yakınlarındaki Bannocburn‘daki bir tepeye konumlandırmıştır. Ordusunu iki kanada ayıran Bruce, sol kanadı sık bir ormana sağ kanadı ise bir ırmağın kıvrımına uzatmıştır. Kanatlar iki bin fitlik bir cephe oluşturmuşlardır. İngilizler yalnızca tepeye tırmanmamış, bir de bataklık geçmek zorunda kalmışlardır.
İskoç oklarının ve İngiliz ordusunun üzerine yağmasıyla, saldırı emrini veren İngilizlerin ağır zırhlı şövalyeleri bataklığa batmıştır. Hem bataklıkla hem de üzerlerine yağan oklardan korunmaya çalışan İngilizler, geri çekilmeye başlamışlardır. Bunun üzerine İngiltere kralı paniğe kapılıp askerleriyle birlikte kaçmıştır. İskoçlar savaşın ardından bağımsızlıklarını ilan etmişler ama İngilizler bunu tanımamışlardır.
İngiltere Kralı II. Edward’ın ölümünün ardından yerine gelen oğlu III. Edward, iki ülke arasında huzuru sağlamıştır. Robert Bruce, Edinburgh – Northampton Barış Anlaşması‘nı imzalamış ve anlaşmanın bir parçası olarak oğlunu III. Edward’ın yeğeniyle evlendirmiştir. Nihayet, ilk bağımsızlık savaşı sona ermiştir. İskoçya artık bağımsızdır ve Robert Bruce kral olarak kabul edilmiştir.
Flodden Savaşı (9 Eylül 1513)
İngilizlerin İskoçlara karşı kazandığı savaş, Northumberland şehrinin Braxton yakınlarında gerçekleşmiştir. İskoçlar, 1295 yılında Fransa ile Aul İttifakı’nı kurmuşlardır ancak bu ittifak felaketlere yol açmıştır.
IV. James Fransız müttefikini desteklemek amacıyla 22 Ağustos 1513’te İngiltere’yi işgal etmiştir. Buna karşılık olarak İngiltere Kralı VIII. Henry Fransa’ya savaş açmıştır. İskoçya Kralı IV. James, Henry’nin dikkatini dağıtmak için Henry’e savaş açarak dikkatini Fransa’dan başka yöne çevirmek için güneye yönelmiştir.
Surrey Kontu Thomas Howard, acilen İngiliz ordusunu toplamış ve İskoçlarla buluşmak için kuzeye yönelmiştir. İki ordu Northhumbria – Flodden’da buluşmuş ve aralarındaki en büyük savaş olan Flodden Savaşı gerçekleşmiştir.
İskoç ordusu savaş için bir tepeye çıkmıştır. Kont Howard ise cesurca bir hamle ile ordusunu İskoçların arkasına hareket ettirerek onları pozisyonlarını tersine çevirmeye zorlamıştır. Surrey, hareketini uzun menzilli topçu bombardımanı ve okçuların oklarıyla karşılamıştır. İskoç askerleri de tepeden aşağı hücum etmişler ve yakın mesafede dövüşmüşlerdir. Savaş sonunda İngilizler İskoçları kademeli olarak geri püskürtmüşlerdir. IV. James ve önde gelen soylular da dahil olmak üzere yaklaşık on bin İskoç ölmüştür.
İngiliz İç Savaşları (1642 – 1651)
-Birinci İngiliz İç Savaşı (1642 – 1646)
-İkinci İngiliz İç Savaşı (Şubat – Ağustos 1648)
-Üçüncü İngiliz İç Savaşı (1650 – 1651)
Kralcılar ve parlamenterler arasında şiddetli çatışmalar yaşanmıştır. Savaşın nedenleri arasında kralın verdiği kanlı hükümler ve aşırı güç kullanımı, parlamentoyla ters düşülmesi, parlamentonun kralın yetkilerini kısıtlamak istemesi ve kıtadaki soyluların aşırı zenginleşmesi ve güçlenmesi yer almaktadır.
Kraliyet taraftarları ilk önce Kral I. Charles’ı (1625 – 1649) ardından oğlu Kral II. Charles’ı desteklemişlerdir. Nihai galip olan parlamenterler, İngiliz Reformu’nu tersine çevirmek için monarşinin anayasal yetkilerini azaltmak, Katolik esinli komplo olarak gördükleri şeyi engellemek istemişlerdir. Parlamentonun Oliver Cromwell gibi üstün kaynaklara, profesyonel savaş gücüne sahip isimleri ülkeye “Yeni Model Ordu” adını verdikleri cumhuriyet rejimini getirmek istememişlerdir.
Bu çatışmalar, İngiltere, İrlanda ve İskoçya’da üç bölümden oluşan bir iç savaş çıkartmış ve Kral yanlıları bu savaşları kaybetmiştir. Savaşlar sonucunda Kral Charles idam edilmiş, monarşi kaldırılıp yerine cumhuriyet rejimi gelmiş ve Oliver Cromwell İngiltere’nin Lord Protector‘u ilan edilmiştir.
Dunbar Muharebesi (3 Eylül 1650)
İngiltere İç Savaşı‘nın üçüncü aşamasının ana çatışması, Eylül 1650’deki Dunbar Savaşı’dır. Oliver Cromwell cumhuriyet rejimini İngiltere ve İrlanda’dan sonra İskoçya’ya götürmek için İrlanda’dan İskoçya’ya geri dönmüştür. Sınırın hemen yanındaki Dunbar’ı tedarik üssü olarak kullanmıştır.
Cromwell birkaç kez Edinburgh’a saldırmaya çalışsa bile başarılı olamamış ve İskoçlar Dunbar’a çekilirken onları takip etmiştir. İskoç birliklerinin zayıf konumları onu tuzağa düşüp felakete uğratmadan ağır süvarilerini kullanıp zafer etkisi yaratabilecekti. Savaşta üç bin İskoç ölmüş, yaklaşık altı bin İskoç esir alınmıştır. 1650 yılının Noel arifesinde Edinburgh ele geçirilmiştir. Geriye kalan İskoç ordusu da 1651 Eylül’ünde yapılan Worcester Savaşı‘nda yenilmiştir. Böylece İngiliz İç Savaşları sona ermiş, II. Charles Fransa’ya kaçmış ve Oliver Cromwell sonunda İngiltere’de Lord Protector olmuştur.
Prestonpans Muharebesi (1745)
Prestonpans Savaşı, 21 Eylül 1745 tarihinde gerçekleşmiştir. Jacobite İsyanları (Kral James yanlısı) olarak bilinen savaşların en sonuncusudur. III. James’in genç oğlu Charles Edward Stuart, Fransa ve İngiltere’nin savaşta olmasını fırsat bilerek İskoçya‘ya gitmiş ve klanlardan bir ordu toparlayarak Londra üzerine yürüyüşe başlamıştır.
Savaş çok kısa sürede sonuçlanmış ve İngilizler yenilgiye uğramışlardır. 1689 – 1746 yılları arasındaki Jacobite İsyan hareketinin en ciddi sonuçlarından biri bu savaşta alınmıştır. İskoçlar bu zaferle moral bulmuşlardır. Bu savaşın mağlubu İngilizler olsa bile en çok kaybı İskoç ve İrlandalılar vermiştir. İki ülke hem isyanlar hem de savaş sırasında binlerce insan kaybetmiştir.
Culloden Muharebesi (1746)
16 Nisan 1746 yılında İskoç ve İngilizler arasında yapılan Jacobite İsyanını sonlandırıp tarih sahnesinden silen savaştır. (Jacobite kelimesi Kral James’in Latincesidir. Jacobiteler de onun taraftarları anlamına gelmektedir.)
Culloden Savaşı, İngiliz – İskoç savaşı olarak bilinse de doğrusu Katolik İskoçlar ve İngilizler arasında gerçekleştiği şeklindedir. Savaşta yer alan İskoçlar nüfusun azınlığını oluşturan Katoliklerdir. Protestan İskoçlar bu safta yer almamışlardır.
İngiltere Kralı James 1689’da tahttan indirilmiş ve taraftarları yeniden tahta geçmesi için isyanlar çıkarmışlardır. Siyasi hareket olarak başlayan bu isyanlar her seferinde bastırılmıştır. İsyanlar Kral James’in ölümünden sonrada devam etmiştir. Yerine geçen oğlu James Francis Edward, III. James olarak İspanya ve Fransa tarafından tanınmıştır.
III. James 1708 – 1715 – 1719 tarihlerinde üç kez başarısızlıkla sonuçlanan isyanlar çıkarmıştır ve bu başarısızlıklarının ardından Roma’ya gitmiştir. III. James’in ölümü ardından isyanları yerine gelen oğlu Charles Edward Stuart devam ettirmiştir.
Fransa – İngiltere savaşını fırsat bilen Prens Charles 1745 yılında İskoçya’ya gelerek son hamlesini yapıp isyanlar çıkarmıştır. Birkaç küçük zafer kazanmış olsa da 16 Nisan 1746 yılında Culloden Moor‘da büyük bir yenilgiye uğramış ve ordusu tamamen yok edilmiştir. Kendisi de bu yenilgiden sonra Roma’ya kaçmış ve hayatını orada geçirmiştir.
Kaynakça
- Göktürk, Ayberk. “Birinci İskoç Bağımsızlık Savaşı: Robert Bruce I. Edward’a Karşı”. Ungo. 25 Mart 2023. https://ungo.com.tr/2023/03/birinci-iskoc-bagimsizlik-savasi/. Erişim: 15.05.2023
- Adams, Simon. “Battle of Flodden”. Britannica. https://www.britannica.com/event/Battle-of-Flodden. Erişim: 23.05.2023
- “İngiliz İç Savaşları”. Hayatın İçi. 28 Haziran 2022. https://www.hayatinici.com/yazidetay?yazi_sef=ingiliz-ic-savaslari&id=1396. Erişim: 24.05.2023
- “Prestonpans Savaşı ne zaman, nerede ve kimler arasında yapılmıştır?”. SendeÖğren. 2 Eylül 2022. https://sende-ogren.com/d/387-prestonpans-savasi-ne-zaman-nerede-ve-kimler-arasinda-yapilmistir. Erişim: 22.05.2023
- “Jacobite İsyanları (1689 – 1746)”. Telegraph. 11 Kasım 2020. https://telegra.ph/Jacobite-İsyanları-11-11#:~:text=Jacobite%20İsyanları%2C%201688%20darbesi%20ile,tahtına%20oturtmak%20amacıyla%20çıkan%20isyanlardır. Erişim: 22.05.2023
- “Culloden Savaşı Tarihi ve Önemi – Culloden Savaşı Tarafları, Nedenleri ve Sonuçları Kısaca Bilgi”. Hürriyet. 3 Mayıs 2021. https://www.hurriyet.com.tr/egitim/culloden-savasi-tarihi-ve-onemi-culloden-savasi-taraflari-nedenleri-ve-sonuclari-kisaca-bilgi-41802218. Erişim: 23.05.2023
