İklim krizi, gün geçtikçe aciliyeti artan ciddi bir durumdur. Dünya genelinde yaşanan aşırı hava olayları, doğal afetlerin sayılarının artması ve ekosistem tahribatı, bu krizin her geçen gün daha kritik bir hale geldiğini gözler önüne sermektedir. İklim değişikliğinin aciliyetini geç fark eden insanlar, bu rahatsız edici yükten korumak için bazı savunma mekanizmaları geliştirmişlerdir. Bunlar; iklim inkarcılığı, iklimi rasyonelleştirme ve krizinden kaçma şeklinde gelişen psikolojik savunma mekanizmalarıdır.
İklim Krizi Nedir?
İklim krizi, doğal iklim değişikliğinin yanı sıra insan faaliyetlerinin yol açtığı geri döndürülemez zararlara ve acil bir duruma işaret eden bir kavramdır. İnsan faaliyetlerinin çeşitli türlerde ve farklı boyutlarda gelişim göstermesiyle iklim değişikliği artık bir kriz boyutuna varmıştır. Bu faaliyetlerin başında; fosil yakıt kullanımı, endüstriyel faaliyetler ve ormansızlaştırma gelir.
Günümüzde neredeyse her şey enerji kavramı çevresinde gelişmektedir. Devletler ve şirketler enerji ihtiyacının büyük bir kısmını fosil yakıtlardan sağlamaktadır. Fosil yakıtların tercih edilme sebebi, güvenilir bir şekilde kullanılabilen yoğun yakıtlar olmasıdır. Fakat bu yakıtların oluşum süreci uzun zaman aldığı için yenilenemeyen kaynaklardır. Bu fosil yakıtlar çoğunlukla endüstriyel faaliyetlerde kullanılmaktadır.
Fosil yakıtlar; madencilik, inşaat, imalat gibi alanlarda temel kullanıma sahiptir. Bu tür yakıtlar, maden alanını hazırlamak ve çıkarılan madenin işlenme süreci orman gibi doğal yaşama ev sahipliği yapan alanlara büyük zararlar vermektedir. Ancak ormansızlaştırmaya yol açan tek etken fosil yakıtlar değildir. Ormansızlaşmanın nedenleri arasında kentleşmeden doğan alan ihtiyacı ve tarım faaliyetleri gibi sebepler de vardır. Her sebep ve sonuç birbiri ile bir zincir halindedir. Bu sebep-sonuç zinciri zamanla dünyanın etrafını sarıp bizleri bir krize sürüklemiştir.
İklim Krizinde Güncel Problemler ve Etkileri
2025 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı yani COP30, Brezilya’nın Belem kentinde gerçekleşecek olan etkinliktir. Bu etkinlik için ulaşımı kolaylaştırmak nedeniyle Amazon’un ortasından geçen büyük bir otoban yapılmaktadır. Bölgede yaşayan hayvanları ve insanları şu anda etkileyen büyük bir süreç işlemektedir. Yapılacak olan hasatla geçinen aileler, hayvanların geçiş yolları ve orman ekosisteminin büyük bir kısmı zarar görmektedir. Buna karşın karar vericiler yolu olabildiğince sürdürebilir hale getireceklerini iddia etmektedirler.
İklim krizine ilişkin bilinçsiz girişimlere ülkemizden de örnek olarak kanalizasyon suyu ve fabrika atığı gibi maddelerin denize akıtılıp Marmara Denizi’ni kirletmesini verebiliriz. Güncel olarak Üsküdar’dan akan kanalizasyon suyu aylardır denizle birleştiği noktayı kahverengiye çevirmektedir.
Donald Trump’ın Beyaz Saray’a tekrar geri dönmesiyle iklim hedeflerini yok etmesi bir olmuştur. Paris İklim Anlaşması‘ndan çıkma sürecini başlatan Trump, fosil yakıt kullanımını arttırıp yeşil baskıdan kurtaracağını iddia edip 125’ten fazla çevre kuralını iptal etmiştir. Bu durum halkta büyük endişelere neden olmuştur.
Krize Karşı Savunma Mekanizmaları
Psikolojik savunma mekanizmalarını geliştirme sebebimiz kaygıdan ve buna bağlı olarak gelişen anksiyeteden kendimizi bilinç dışı olarak korumamızdır. İklim krizi, gündelik hayatımızda birçok problem oluşturmaktadır. Doğamız gereği kendimizi bu problemlerin stresinden korumak için iklim krizine karşı savunma mekanizmaları geliştiriyoruz.
İklim İnkarcılığı
İklim değişikliğine 1988 yılına kadar insanlar tarafından şüphe ile bakılırdı. Prof. James Hansen bu yılda yaptığı konuşmasından sonra artık bu durumun şüphe edilemeyecek kadar ciddi bir seviyeye ulaşmakta olduğunu ve işlerimize böyle devam edersek geri döndürülemez problemlerle karşılaşacağımızı belirten ilk açık sözlü bilim insanıdır. 2005 yılında Amerika’da yaşanan Katrina Kasırgası‘nın çevreye verdiği büyük hasarlar sonucu iklim değişikliğinin artık şüphe ile bakılamayacak ve inkar edilemeyecek kadar mühim bir sorun olduğu kabul edilmiştir. Peki bizler neden gözler önünde yaşanan bunca felakete rağmen iklim krizini inkar ediyoruz?
Alışkanlıklarımızı değiştirmenin zor olması, kısıtlanma hissi ya da davranışlarımızın çevreye zarar verici olduğunu kabul etmenin yükünden dolayı bu bariz durumu inkar edebiliyoruz. İklim krizini kabul etmek günlük hayatımıza çok fazla sorumluluk getirebilir. İnkar etmek bu sorumluluklardan kaçmanın en basit yoludur.
Krizi Rasyonelleştirme
İklimin krizinin getirdiği sorumluluklardan kaçmak için üretilen komplo teorilerine ya da konuyu başka noktalara bağlayarak mantıklı hale getirmek inkarcıları rahatlatan bir yöntemdir. İklim krizinin bir kurmaca, oyun ve kötü amaçlı bir plan için kullanıldığı ve o kadar da ciddi bir problem olmadığı yönünde iddialar bulunmaktadır. İnsanların komplo teorilerini mantıklı görmelerinin birçok sebebi vardır. İklim değişikliğini bariz bir şekilde görememekten doğan belirsizlik, onları bu yönde düşünmeye itebilir. Yeterli bilgiye sahip olmama da komplo teorilerini mantıklı gösterebilir.
Krizden Kaçmak
Bilinçli ya da bilinçsiz iklim krizinin problemlerinden kaçmayı tercih edebiliriz. “Ne yaparsam yapayım hiçbir şeyi düzeltemeyeceğim” ya da “Elbet tekrar iklim düzelir. Bu bir döngü, düzeltmemiz gereken bir problem yok” düşünceleriyle iklim krizinden psikolojik olarak kaçabiliriz. Ortada düzeltebilecek bir problem olmadığını düşünmek zihnimizi iklim kaygılarından koruyabilir.
İklim krizi, sadece çevresel bir problem değil, psikolojimizi etkileyen önemli bir küresel tehdittir. Krizi inkar etmeyi, krizden kaçmayı ya da krizi mantıklı bir hale getirmekten ziyade bu konuda güçlü bir bilinç oluşturup sorumluluklarımızı yerine getirirsek bazı problemleri değiştirecek güçte olabiliriz.
Kaynakça
Acar, Cansu. “[Dosya] İklim Inkarcılığı Türkiye’De: Kim Bu Insanlar, Neyi, Neden Inkar Ediyor? -1.” Yeşil Gazete, 15 Nov. 2023, Web.
İklim Krizi Inkarcılığı: İddialara Bilimin Yanıtı Ne? Web.
Shah, Simmone. “Here Are All of Trump’s Major Moves to Dismantle Climate Action.” TIME, 5 Mar. 2025, Web.
Üsküdar’da Denize Akan Kanalizasyon Suyu Çevreyi Kirletmeyi Sürdürüyor. Web.
