Gezegenimizin karşı karşıya kaldığı en büyük tehdit, pek çok kişinin hemfikir olduğu gibi, İklim Krizi’dir. Harekete geçilmediği taktirde geri dönüşü olmayan bir yola girilebilir ve yaşam alanımız korkunç bir tehlikeyle karşı karşıya kalabilir. Bunun olmaması, gerekli önlemlerin alınabilmesi için 15 yaşında bir genç kızın tek başına yükselttiği sesi dünyanın dört bir yanındaki gençler duyarak ayağa kalktılar. Gezegenin gelecek sahipleri onun yok olmaması için “Biz de buradayız.” diyerek seslerini duyurmakta kararlılar. İklim değişikliğine karşı acil eylem planı talep ederek kurdukları Fridays for Future isimli hareketin nasıl ortaya çıktığını inceliyoruz.
İklim Krizi
Gezegenimizin karşı karşıya kaldığı en büyük tehlikede ekstrem hava olayları ve iklim değişikliğini kapsayan, temelinde atmosfer değişikliklerinin yattığı iklim krizi, uzun dönemsel iklim modellerindeki sapmalar olarak tanımlanır. Bildiğimiz doğal yollardan değişen hava koşullarından farklı olup, genelde birkaç on yıl veya daha uzun zaman dilimi boyunca gerçekleşir. Görülen bu ekstrem olaylar hava koşullarının daha sıcak, daha yağışlı veya daha kuru hale gelmesine sebep olur. Rekor kıran seller, şiddetli fırtınalar, ölümcül sıcaklar gibi sayısız şekilde kendini göstererek her canlı için farklı koşullarda yaşansa da bu deneyim sıklıkla yaşanmaktadır.
İklim Krizi genel bağlamda Sanayi Devrimi ile başlayan artan sera gazı emisyonları ile ilişkilendirilen; gezegenin genelinde ciddi çevresel, ekonomik ve sosyal etkiler doğuran bir sorundur.
Fosil yakıtlarının (petrol, kömür ve doğalgaz) yakılması, ormansızlaşma ve endüstriyel faaliyetler, hayvancılık ve yoğun tarım uygulamaları gibi insan kaynaklı etkenler iklim krizine yol açmaktadırlar. Şehirleşme, sanayi, tarım, barajlar, yollar, kültürel ve turistik donatılar gibi yapılaşmaların çevre ve arazi yapısını değiştirmesi, yeryüzünün iklimini de değiştirmiştir. Bu değişimler aynı zamanda atmosferdeki gazların da miktarında değişimlere neden olmuştur. İnsan faaliyetleri nedeniyle meydana gelen gaz salınımları atmosferdeki karbondioksit ve metan gibi sera gazlarının konsantrasyonunu arttırarak gezegenimizin ısınmasına katkıda bulunur. Sera gazlarının miktarında yaşanan artışlar sera etkisinin güçlenmesine neden olmuştur.
İklim krizi yalnızca çevreyi değil; ekonomi, sağlık, tarım ve güvenlik gibi birçok yaşam alanını doğrudan etkileyen çok boyutlu bir tehdittir. İlkim krizine karşı mücadele acil ve kolektif bir sorumluluktur. Bilim insanlarının sıklıkla yaptıkları uyarılara göre, küresel sıcaklık artışı 1.5oC’u aşarsa geri dönüşü olmayan zincirleme etkiler meydana gelebilir.
Atmosferdeki sera gazı yoğunluğunu azaltmak, yenilenebilir enerji kaynaklarını tercih etmek, karbon ayak izlerini küçültmek ve sürdürülebilir tüketim alışkanlıkları geliştirmek bu krizi yavaşlatmak için en etkili adımlar arasında yer alır.
Bir Cuma Gününden Küresel Direnişe: Fridays for Future Hareketi Nedir?
Fridays for Future (Gelecek için Cumalar), iklim değişikliğine karşı acil eylem planı talep eden küresel bir gençlik hareketidir. Hareket 125’ten fazla ülkeye yayılarak milyonlarca genci harekete geçirmiştir. Bu hareket aynı zamanda bilim topluluğu tarafından desteklenmiş olup iklim değişikliğini küresel bir kriz olarak ele almayı amaçlamaktadır.
Her şey 2018 yılının Ağustos ayında İsveçli 15 yaşındaki Greta Thunberg isimli öğrencinin iklim krizi ile ilgili yapılan bütün eylemlerin yetersiz olduğunu protesto etmek üzere, okula gitmeyerek ‘İklim için Okul Grevi’ yazılı pankartıyla İsveç Parlamentosu önünde üç gün boyunca oturma eylemi yapmasıyla başladı. Greta Thunberg’in tek başına başlattığı eylem, sosyal ağlar ve kurucularının ilham verici kapasitesi sayesinde, hareket adına açılan hashtagler ile (#FridaysForFuture) dünyanın her yerinden binlerce insanı harekete geçirerek bugün bildiğimiz küresel hareket haline gelmiştir.
Fridays for Future Hareketinin en önemli özelliği iklim değişikliğinin uzun vadedeki sonuçlarından en çok zarar görecek olan gençlerden oluşmasıdır. Gençler gezegenimizin gelecekteki mirasçıları olarak seslerini yükseltmeyi ve acil önlem planı talep etmeyi en önemli görevleri olarak görmektedirler.
Fridays for Future, sadece ara sıra yapılan bir protesto olarak değil; yapı olarak sürekli hükümetlere baskı uygulamak amacıyla her cuma gösteri yapacak şekilde tasarlanmıştır.
2019 yılının Mayıs ayında bir milyondan fazla insan küresel grevin ikinci gününe katılarak hareket sayesine medyanın ve dünya liderlerinin dikkatini çekmeyi başarmıştır.
Fridays for Future Hareketi, 2019 yılının Eylül ayında zirveye ulaşmıştır. Hareket, Eylül ayında biri BM İklim Zirvesi ile New York’ta; diğeri ise 27 Eylül grevi olmak üzere milyonlarca insanı bir araya getirmiş, harekete verilen desteğin en önemli zirvelerini oluşturmuştur.
Fridays for Future Hareketi özellikle Avrupa ve Amerika’da yayılmıştır ancak 125’ten fazla ülke ve 1600 şehre de yayılmayı başararak önemli bir varlığa ulaşmıştır. Bu da iklim değişikliğinin tek bir ülkenin sorunu değil, küresel bir tehdit olduğunu kanıtlamıştır.
Tarihsel Çerçevede İklim Krizi
Tarihe baktığımızda iklim değişikliği ile ilgili süreç her ne kadar 2000’li yıllarda gündeme gelmiş olsa da bilimsel olarak tanımlanması ve açıklanması 19.yüzyıla kadar dayanmaktadır. Bunlardan birinin İsveçli Bilim insanı Svante Arrhenius’un yaptığı keşifler olduğu ileri sürülmektedir. Bu konu hakkındaki bilinçli tartışmalar ise kamusal alanda 1980’lerin sonunda ve 1990’ların başlarında, küreselleşme tartışmalarıyla ivme kazanmıştır.
İklim hareketlerinin ortaya çıkışı dört dönemde ele alınmaktadır: İlk dönem, tam anlamıyla toplumsal bir hareket haline gelmeden önce sadece önemli aktivizm hareketlerinin gerçekleştirildiği 1980 ile 2000 yılları arasında; ikinci dönem, iklim hareketinin kurumsal aktörleri tarafından 2000 – 2009 yıllarında gündemlerinin en üst sırasına yerleştiğinde ortaya çıkmmıştır. Üçüncü dönem, “Yeniden Biçimleme” adıyla ele alınmakta olup 2009 ile 2017 yıllarını kapsamaktadır.
Dördüncü dönem yani son dönem ise “Yeni Dalga” denilen 2018’den günümüze kadar devam eden iklim hareketleridir. Bu yeni dalganın en önemli aşaması Greta Thunberg ve grevleridir. 2018’in en önemli gelişmesi olan İsveçli 15 yaşındaki iklim aktivisti Thunberg’in okulda olmak yerine parlamento gününde başlattığı oturma eylemi, 2019 yılında Greta’nın Times dergisinde Yılın İnsanı seçilmesine önayak olmuştur.
Gelecek İçin Yeşeren Umutlar
Fridays for Future, nesillerin belirleyici sorunu olarak görülen bu konuda seslerinin duyulması için savaş veren milyonlarca tutkulu aktiviste ev sahipliği yapıyor. Hareketle birlikte dünyanın dört bir yanındaki öğrenciler her ay, politikacıların iklim değişikliğinin gerçekliğini ve ciddiyetini kabul edip bu konuda daha fazla adım atmaları talebiyle sokaklara çıkıyor. Yapılan bu düzenli yürüyüşler, yüzden fazla ülkede bir milyondan fazla genci kendine çekiyor.
Fridays for Future Hareketi, artan sıcaklıkların en kötü etkilerinden kaçınmak için fırsat penceresinin kapandığı bir dönemde, iklim değişikliğiyle ilgili küresel tartışmayı canlandırmıştır. İklim kriziyle birlikte, küresel emisyonlar rekor seviyelere ulaşıyor ve zirveye ulaşma belirtisi gösteriyor. Deniz seviyeleri yükseliyor, mercan resifleri ölüyor ve aşırı hava olayları dünya genelinde daha yaygın ve daha yıkıcı hale geliyor.
Fridays for Future hareketi üyelerinin sergilediği tutku ve enerji, dünya liderlerinin 12 yıl içerisinde karbon emisyonlarını azaltmak ve küresel ortalama sıcaklık artışını 2oC’nin oldukça altında, hatta son bilimsel verilerin öngördüğü gibi sanayi öncesi seviyelerin 1,5oC üzerinde tutmak için harekete geçmeye ikna edebileceği umudunu veriyor.
Küresel İklim Krizinin Geleceği Hakkında Öngörüler
İklim krizinin tarihi çok eski zamanlara dayanıyor olsa bile krize insan etkisi Sanayi Devrimi ile birlikte başlamıştır. Sanayileşme hız kazanmış, yüksek enerji talepleri meydana gelmiş ve beraberinde de atmosfere bırakılan zararlı gazların artmasına neden olmuştur. Bu zararlı gazlar sıcaklığı arttırarak, iklim değişikliğini küresel bir tehdit olarak insanlığın karşısına çıkarmıştır.
Atmosfere zehirli gazların bırakılmasında en önemli etki, şehirleşmenin de artmasıyla yeryüzü yüzey sıcaklığının artma eğilimi göstermesidir. Karbondioksit, metan ve azot oksit gibi zehirli gazlar sera gazlarını oluşturur. Bilimsel tahminler 2090 – 2099 dönemi yüzey sıcaklığının ortalama 1.8 – 4Co artacağını öngörerek, 20.yüzyılda gözlenen en büyük ısınma oranı olarak nitelendirilir.
İklim değişikliği ile birlikte ekolojik sistemin bozulmasının yanı sıra, sosyo – ekonomik problemlerinde ortaya çıkması beklenmektedir. Günümüzde de deniz seviyesinde, su kaynaklarında, orman ve bitki örtüsü üzerinde birtakım etkiler gözlemlenmeye başlamıştır. Bu durumun deniz seviyesi yükselmeleri, sel ve taşkınlara, sahil kesimlerinde toprak kaybı artışlarına sebep olacağı düşünülmektedir. Tatlı ve tuzlu suyun karışmasıyla, kıyı bölgelerdeki ekosistemin de zarar görmesi iklim krizinin olası etkileri arasında yer alır.
Buzulların erimesi ve deniz seviyelerindeki yükselme alçak kıyı şeritleri ve küçük adalar için tehdit oluşturmaktadır. Bölgesel yağış sistemlerinin kayması tarımsal alanların dağılmasına neden olarak bir başka sosyo–ekonomik soruna sebep olabilir.
Beklenen tehlikeler arasında ekonomik sorunlarda yer almaktadır. Azalan su kaynakları enerji sıkıntısı yaratırken; kış aylarındaki ortalama sıcaklık artışları ve yaz aylarındaki yükselen sıcaklıkların serinleme ihtiyacıyla enerji tüketimini arttıracağı tahminler arasındadır. Pek çok ülkede kıtlığın baş göstermesi ve bulaşıcı hastalıkların dünya genelinde artması da beklenen sorunlar arasındadır.
Tarım ve orman ürünlerinde de bir takım üretim ve çeşitlilik sorunlarının meydana gelmesi de öngörülmektedir. Sıcaklık artışları ve atmosferde yükselen karbondioksit seviyesi nedeniyle belirli bölgelerde yetişen ürünlerin coğrafi konumunun değişmesi ve ekonomik sıkıntılara neden olacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca orman yangınları ve böcek istilalarının da bazı bölgelerde artacağı düşünülür.
Kriz, doğal kaynakların yanı sıra ülkelerin can damarlarından olan turizm sektörünü de tehlikeye sokmaktadır. İklimin değişmesiyle destinasyonların ve konseptlerin değişmeye başlaması; mevcut turizm merkezlerinin cazibesini kaybetme riskiyle karşı karşıya bırakmıştır. Uygun iklimsel ve doğal şartlara ihtiyaç duyan sektör, kriz nedeniyle bazı yerlerde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır.
Fridays for Future Hareketinin Etkileri
Genç bir kızın henüz 15 yaşındayken büyük bir farkındalıkla başlattığı bu hareket, genç neslin üzerindeki etkisini gözle görülür bir biçimde fark ediyoruz. Yeni nesli yani diğer bir deyişle Z kuşağının güçlü farkındalığı sayesinde Greta Thunbeg’in sesi dünya çapındaki gençlere hızla yayılmıştır. Fridays for Future Hareketi dünya üzerinde gördüğümüz ilk aktivist hareketi değildir şüphesiz ancak en çok konuşlan hareket olmayı başarmıştır.
Genç neslin yüksek farkındalığı, araştırmacı merakı, yüksek bilinci, gezegenimizi daha iyi bir yer olması için aktif rol almaları bu hareketi şüphesiz diğer aktivizm hareketlerinden ayırır. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli raporu ve bilim insanlarının uyarılarını doğrudan referans alması da Fridays for Future Hareketini diğer aktivist hareketlerden ayıran bir unsurdur. Bilimi arkasına alarak “bilim söylüyor, siz dinlemiyorsunuz” mesajını kamuoyuna vermeyi başarmıştır.
Politik çerçevede bazı siyasilerce Fridays for Future Hareketinin resmi yüzü olan Greta Thunberg, ciddiye alınmayarak alay konusu haline getirilmeye çalışılmış olsa da genel olarak siyaset üzerinde yadsınamaz bir etki bırakmayı başarmıştır. Hareket küresel ölçekte büyük bir farkındalık yaratmıştır ancak politika yapım sürecine ve somut olarak yasal düzenlemelere yansıması beklenenden yavaş bir hızla gerçekleşmiştir. Bazı politik kesimlerce duygusal ve yüzeysel bir tepki olarak görülerek uzun vadede zayıf bırakılmış olsa da, Thunberg sayesinde liderler zaman içerisinde “iklim krizi var mı?” sorusunu sorarak tartışmak yerine “ne kadar hızla harekete geçmeliyiz” sorusu üzerinde tartışmaya başlamışlardır. Bu durum hareketin siyasiler üzerinde yarattığı hesap verme baskısını ve iklim krizi konusundaki hassasiyetin ciddi boyutlarda ele alınmasına yardımcı olmuştur.
Fridays for Future Hareketi, iklim krizinin yalnızca çevresel değil, aynı zamanda adalet, eşitlik ve gelecek nesillerin yaşam hakkı değerleriyle de ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Bu yalnızca bir protesto değil aynı zamanda iklim bilincinin gelecek kuşaklar aracılığıyla kurumsallaşmasının sembolüdür.
Fridays for Future Hareketinin gelecekteki etkisi, hareketin taleplerinin politik sistemlerde ne ölçüde karşılık bulacağına ve bireysel farkındalığın kolektif dönüşüme nasıl evrileceğine bağlı olarak şekillenecektir.
Kaynakça
Karameşe, Özlem. “İklim Krizi ve Etkileri: Neler Yapılabilir?”. enocta. 13.05.2024. Web. Erişim Tarihi: 07.10.2025
“Gelecek için Cumalar: İklim Değişikliğine Karşı Küresel Bir Mücadele”. renovablesverdes. Web. Erişim Tarihi: 07.10.2025
“İklim Krizi Nedir? Neden Gerçek Bir Tehdit ve Neler Yapabiliriz?”. lindosnaturals. Web. Erişim Tarihi: 07.10.2025
Durmuş, Bektaş, Sevil. “İklim Aktivizmi Üzerine Nitel Bir Araştırma: ‘Fridays For Future Hareket’ ”. Beykoz Akademi Dergisi. 09.01.2024, Erişim Tarihi: 08.10.2025
“Fridays For Future Movement – Inspiration and Action”. unep. Web. Erişim Tarihi: 09.10.2025
Şanlı, Bahar – Bayrakdar, Seda – İncekara, Beyhan. “Küresel İklim Değişikliğinin Etkileri ve Bu Etkileri Önlemeye Yönelik Uluslararası Girişimler”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2017, Erişim Tarihi: 11.10.2025
Öne Çıkarılan Görsel: bianet.org
