İklim değişikliği, uzun yıllardır tüm insanların sorunu olarak bilinir. Ancak iklim değişikliğinin sebep oldugu sorunlar insanları aynı düzeyde etkilemez. Bu eşitsizlik, iklim adaleti kavramı ile açıklanmaktadır.
İklim Adaleti Kavramı
İklim değişikliği olaylarında payı en az olanları ve bu değişikliğin olumsuz sonuçlarından en çok etkilenenleri kapsayan adaletsizlik, iklim adaleti kavramı ile tanımlanır. Bu değişikliğin olumsuz etkilerinin, toplumlar arasında eşit dağılmadığı vurgulanmaktadır. Sorumlulukları ve etkileri farklı olan ülkelerde; coğrafi, ekonomik ve sosyal faktörler nedeni ile savunmasız hale gelen bazı grupları oluşturan insan topluluklarının bu değişiklikler karşısında en fazla zarar gördüğü bilinmektedir.
İklim Değişikliği ile İklim Adaletsizliği İlişkisi
İklim değişikliklerinden kaynaklı meydana gelen risklerin insanlar üzerine etkisinin eşit olarak dağılmadığı ve toplumların bu olumsuzluklardan zarar gördüğü, İklim Değişikliği Paneli tarafından raporlanmış, Sentez Raporu’nda (2014) belirtilmiştir. Ülkelerin iklim değişikliğindeki sorumlulukları aynı olmadığı gibi onlar üzerindeki olumsuz etkileri de aynı değildir. Özellikle fiziki ve ekonomik anlamda ülkelerin konumlarına göre bu olumsuz etkiler farklılık göstermektedir. İklim adaletinin önemi tamda burada ortaya çıkar ve toplumlar arasındaki farklardan dolayı eşitlik ve adalet kavramları kaçınılmaz kılınır. Sonuçta, iklim değişikliklerinin geldiği son nokta ile beraber olağan bu durum yerini iklim adaletsizliğine bırakır.
Toplumsal olarak bölünmüş adaletsizlikler, dünyada zarar görme konusunda farklılık olarak gösterilmektedir. İnsan temelli bu sorundan doğan adaletsizlik ciddi bir problem olarak karşımıza çıkar. Bu problemden uzaklaşmanın başlıca yolu Dünyayı tehdit eden aşırı üretim modelleri ve süreçleridir. Problem kökeninde iklim sorunu kaynağının nereden olduğunun çözülmesi ilk adımlar arasındadır.
İklim Adaletsizliği Neden Oluşur?
İklim adaletsizliği, iklim değişikliğinin etkilerinin ülkeler ve toplumlar arasında eşitsiz bir biçimde dağılmasını ifade eder. İklim adaletsizliğinin temel sebebi; iklim değişikliği yaşanmasına en az sebep olanların en fazla sebep olanlarına göre daha fazla ve olumsuz şekilde etkilenecek olmasıdır. Bireyler arasındaki bu farklı etkilenme durumu iklim sisteminin farklı coğrafyalarda farklılık göstermesi ile birinci boyutu oluşturur. Dünyanın neresinde olursak olalım bireyin içinde bulunduğu toplumun eşitlik olmayan yapısından etkilenmesi ise diğer bir boyutu oluşturmaktadır. İnanç, ırk, toplumsal cinsiyet gibi kavramlara dayatılan baskılar ile bunlar altında ezilen bireyler, iklim krizi karşısında daha savunmasız hale gelir. İklim değişikliği ile ekonomik ve çevresel maliyet alanlarındaki eşitsizlikler vurgulanarak iklim adaleti söyleminin güçlenmesine katkı sağlıyor.
İklim Değişikliği ve Toplum Üzerindeki Etkisi
İklim, insanın neredeyse tüm dünyasını çevreleyen bir bütün olarak da tanımlanabilmektedir. Toplumları oluşturan insanların hepsi iklim sisteminin bir parçasıdır. Küresel iklim değişikliği sorunlarından en çok etkilenen varlık olarak kabul edilen insanlar, aynı zamanda küresel iklim değişikliğinin insan kaynaklı olan etkisine en az katkısı olanlardır. Doğaya zarar verici kimyasallardan olan karbondioksit ve sera gazı gibi maddelerden gelen zararı gören de insanlardır. Bunlar aslında toplumsal bir çelişki olarak da kabul edilir ve iklim ile adalet konusunun ilişkisi de burada başlar.
İklim değişikliği sorunları, doğal afetlerin artışına da sebebiyet vererek bireylerin fiziksel ve psikolojik sağlıkları üzerinde ciddi etkiler oluşturmaktadır. Tsunami, sel ve toprak kayması gibi olaylar, ani yaralanma ve ölümlere yol açarken; travma sonrası stres bozukluğu (TSBB), depresyon gibi psikolojik sorunlara da yol açmaktadır. Özellikle, çocuklar için büyük tehdit yaratan bu sorun, onların travma yaşamalarını da tetiklemektedir. İklim değişikliği ile birlikte oluşan bir diğer sorun ise su ve vektör kaynaklı oluşan hastalıkların yayılma riskinin artırması ve sıcak hava dalgaları ile de ölüm oranlarının yükselmesidir.
Kaynakça
- “İklim Adaleti Nedir?”. Polenekoloji. Web. 30.09.2024
- “İklim Adaleti Kavramına Dair”. Akademikkaynak. Web. 30.09.2024
- “İklim Değişikliği, İnsan ve Sosyal Adalet”. Kemalarikan. Web. 30.09.2024
- Cankardaş, S. ve Sofuoğlu, Z. “İklim Değişikliği ve Birey Üzerindeki Etkilerinin Gözden Geçirilmesi”. Nesne 9.19(2021): 141-142
Kapak görseli: Help Zone
