Barbie bebek dendiğinde bir çoğumuzun zihninde uzun boylu, ince belli ve sarı uzun saçlı bir silüet canlanır. Barbie yalnızca oyuncak bir bebek değil; nesiller boyunca güzellik algısı, toplumsal beklentiler ve kadın kimliğini şekillendiren bir figür haline geldi. 66 yıllık ömründe döneme damga vuran farklı meslek, saç, makyaj trendlerine uygun değişimler yaşamış olsa da beden ölçüleri hep aynı kaldı. Barbie’nin hikayesi ve öncülük ettiği güzellik standartlarına yakından bir bakış sunacağım.
1950’lerin Feminist İkonu Lilli, Barbie’ye Nasıl Dönüştü?
Barbie, Mattel tarafından satın alınmadan önce Bild gazetesinin çizgi roman karakteri olarak doğmuştu. 1950’lerin modern kızını temsil eden Bild Lilli, dönemin kadın temsillerine meydan okuyan, bağımsız, moda tutkunu, flörtöz ve kendi arzularını dile getiren özellikleriyle ön plana çıkartılmıştı. “Bir kadının sessiz olması mı? Ancak rujunu sürüyorsa mümkündür.” gibi toplumsal eleştiri taşıyan replikleriyle de feminist mizahın temsilleri arasındaydı. Bild Lilli yetişkinler arasında popülerliğini sürdürüyordu. 1955 yılında bebek olarak üretilmeye başlamasının ardından barlarda ve tütün mağazalarında satışı planlanarak yetişkinleri hedef almıştı. Fakat beklenmeyen bir şey oldu. Bild Lilli çocuklar arasında popülerleşmeye başladı ve böylece bir dönüşümün ilk adımı atıldı. Yıl 1959’a geldiğinde bebeğin haklarını alan Mattel, Lilli bebeğinin üretimini durdurdu. Barbie ise 1959 yılında siyah-beyaz çizgili mayosu ve sarı saçları ile kız çocuklarını hedef alarak üretmeye başlandı.
Tartışmalı Slumber Party Koleksiyonu
1965 yılında Slumber Party Barbie koleksiyonunda Barbie, yanında 50 kiloya sabitlenmiş bir tartı ve “Nasıl Kilo Verilir?“ başlıklı bir diyet kitabı aksesuarı ile beraber satılmaya başladı. Kitabın tek açıklaması ise “Don’t Eat (Yeme)” kelimesiydi. Üretilmeye başladığı süreden itibaren pek çok eleştiriye maruz kaldı. Sarışın, mavi gözlü ve pembe dudaklı bir standardı doğuran Barbie, bu adımıyla kadınlık ideallerine yeni bir kalıp daha getirdi. Güzellik kavramı, ince ve zayıf olmak kriterleriyle aynı sayfalarda yer aldı. Özellikle kız çocuklarında güzellik ideallerini içselleştirme, benlik algısı gibi kavramlarla dokundu. Eleştirilere maruz kalan Mattel ancak 1980 yılına gelindiğinde paketteki aksesuarları kaldırdı.
Barbie Beden Politikası: İmkansız Güzellik
Galia Slayen adında bir öğrenci, 2011 yılında Barbie bebeği gerçek insan boyutlarına uyarlayıp bir maket hazırlayarak Barbie’nin sunduğu ideal beden standartlarına bir eleştiri getirdi. Barbie, gerçek insan boyutlarına uyarlandığında boyu 1.75 santim, bel çevresi 45 santim, boynu çok ince ve kafasını taşıyamayacak kadar zayıf, kolları ve bacakları orantısız boyutlarda uzun ve zayıf bir biçimde karşılık buluyor. 45 santim bel birçok organın sığamayacağı kadar zayıf ve beden hayatta kalması mümkün olmayan bir boyutta. Bu oranlara sahip bir kadının ayakta durması, regl olması ve iç organların fonksiyonlarını sürdürmesinin mümkün olmadığını söyleyebiliriz. Barbie bebeklerin yıllarca tek bir vücut tipi üzerine bir temsil oluşturması beden algıları üzerine yoruma açık bir yerde konumlanıyor.
Galia Slayen, getirdiği eleştirilerin ardından “Bedenimi Barbie ile kıyaslarken gerçekliğimi kaybetmek çok kolay.” açıklamasında bulunmuş. Çocuklar ve genç yetişkinler gerçekçi olmayan vücut ölçülerine maruz kalarak bu kalıplaşmış beden ölçülerinden psikolojik ve fiziksel olarak etkilenen grup arasında yer alıyor. Anoreksiya nervoza, bulimia nervoza, beden algı bozukluğu toplumun güzellik baskılarının psikopatolojik sonuçları arasında yer alıyor. Yapılan çalışmalar, Barbie ile oynayan küçük kız çocuklarının kendi bedenlerinden daha az memnun olduklarını ve daha zayıf olma isteği taşıdıklarını gösteriyor. Sıfır beden bir bebekle büyüyen gençlik, sosyal medyanın filtreli yaşamı ile de destekleniyor. Mükemmel ve ideal olmak belirli kalıplarda sunularak bedeni adeta bir fabrikasyon üretimi haline getiriyor. Bunun sonucunda ise genç nesil tekrar eleştirilerin karşısında konumlandırılıyor.
Barbie’nin Güçlü Kadın Temsiline Beden Sınırı
1970 yılına gelindiğinde Barbie’nin imajı daha sağlıklı gösterilebilmek için çeşitli meslek gruplarında yer alan bebekler üretilmeye başlandı. Barbie, başkan, astronot, doktor gibi 200’den fazla pek çok meslek grubunda rol alıyordu. Değişmeyen tek şey ise Barbie’nin beden ölçüleriydi.
1997 yılında Mattel ilk tekerlekli sandalyeli bebeği çıkarttı fakat bu pek uzun sürmedi. Bebeği Barbie’nin aksesuarlarına uygun hale getiremediler ve bu da eleştiri almalarına neden oldu. Tekerlekli sandalye Barbie’nin Rüya Evine ve arabasına sığmıyordu. Aynı zamanda bebeğin saçları tekerlekli sandalyeye sıkışıyordu. 1998 yılında bebeğin vücut ölçüleri dönemin güzellik standartlarını daha da yansıtan bir konumda yer aldı. “Really Rad Barbie” Barbie’nin daha havalı olması motivasyonuna dayandırılarak daha düz saçlar, daha sıkı bir gülümseme, daha küçük kalça ve göğüs ve daha geniş bir bel formuna adapte edildi. Böylelikle Barbie bebek standartları daha da kalıplaşarak gelişmeye devam etti. Aldığı onca eleştiriye rağmen dönemin en popüler simgeleri arasında yer aldı.
Barbie Devrimi
Barbie’nin daha gerçekçi vücut ölçülerine kavuşması ise 2016 yılına yani yakın bir geleceğe dayanıyor. Bu dönüşüm oldukça ses getiren bir hareketti. Mattel, 7 farklı ten rengi ve tall (uzun), petite (minyon), curvy (kıvrımlı) ve orijinal olmak üzere dört farklı vücut şeklini, 24 farklı saç ve 22 farklı göz rengini “Fashionistas” serisi beraberinde duyurdu. Bu kampanyanın ardından medya Barbie’nin yeni vücut tiplerine odaklandı. Yıllardır düşen satışlara meydan okuyan firma hedefinde başarılı olmuş görünüyor ki yeni koleksiyon satışları %7 artışa geçti. Barbie’nin ayakları equinus pozisyonunda, topuklu ayakkabı için her zaman hazır bir biçimde üretiliyordu. Çeşitlenen meslek grubunun beraberinde ayakları yere basan Barbie’ler üretilmeye başlandı. Şu an ise equinus pozisyonunda üretim oranı yalnızca yüzde kırk. 2017 haziran ayında ise farklı vücut tipleri ve ırklarıyla Ken bebek çeşitlilik göstermeye başladı. Daha uzun, daha kısa ve zayıf sayılmayacak bir bedene kavuşan Barbie medyaya Barbie Devrimi olarak yansıdı. Elbette bu dönüşüm yeterli kapsayıcılıkta değildi. 2023 yılında Barbie, Greta Gerwing yönetmenliğinde tekrar yükselişe geçti. Barbie hayatımıza mükemmel olmayan bir filmle dahil olup tekrar mükemmel bebeğin konuşulmasını sağladı. Özellikle her an topuklu ayakkabı giyinmeye hazır bir ayak pozisyonunda bekleyen Barbie’nin bir gün ayaklarının yere basmasının filmde mide bulandırıcı bulunması “Barbie mükemmel.” düşüncesini kırmayı amaçladı. Barbie her ne kadar kalıplarını yumuşatma adımlarında bulunsa da pek çok çocuğun ve genç yetişkinin hayatında izler bıraktı.
Yeni Dünya ve Barbiecore
Yeni medya hayatımıza pek çok getirisiyle dahil oldu. Hayatlarımızı hızla şekillendiren sosyal medya ve popüler kültür Barbie akımına da eşlik etti. Barbiecore yeni dünyanın rengine büründü ve elbette rengi kendisi belirledi. Yıllar boyu farklı formlarda güzellik standartlarına yaptığı yönlendirmeler bu kez sosyal medyada feminist bir yönden hayat buldu. Böylelikle eleştirilen Barbie sembolü toplumsal cinsiyet esnekliği ile yeniden anlamlandırıldı.
Yalnızca bir oyuncak olarak nitelendirilen Barbie, milyonlarca çocuğa nasıl görünmesi gerektiğini fısıldadı. Her birey benzersizdir ve kimse bir başkasının bedeni üzerinde söz söyleme hakkına sahip değildir.
Kaynakça
Öne çıkarılan görsel: Scientific American
Andrei, Mihai. “Barbie’s Feet Have Something to Say About Modern Womenhood.” ZME Science, 15 Mayıs 2025. Web. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025
“Barbie Değişiyor.” Manifold. 8 Eylül 2016. Web. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025
Finn, Natalie. “Will New Body Types Save Barbie? The Evolution of What Used to Be the World’s Favorite Doll.” E! News, 28 Ocak 2016. Web. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025
Finn, Natalie. “The Dark Side of Barbie: It’s Not All Pretty in Pink, Critics Say.” New York Post, 20 Temmuz 2023. Web. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025
Lewis, Dan. “Barbie’s Diet Plan.” Now I Now, 20 Haziran 2012. Web. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025
Lovell, Kera. “Girls Are Equal Too: Education, Body Politics, and the Making of Teenage Feminism.” Gender Issues, vol.33, no.2,2016, pp. 71-95
Williams, Cylie, et al. “Flat out Fabulous: How Barbie’s Foot Posture and Occupations Have Changed Over the Decades, and the Lessons We Can Learn.” PLOS ONE, vol.20, no.5, 2025
Rogers, Mary F. “The Politics of Barbie’s Curvy New Body: Marketing Fashionistas Line.” The Routledge Companion to Gender and Marketing, edited by Pauline Maclaran, at al., Springer, 2021, pp. 237-251.
Treene, Alayna. “Barbie Throught the Years.” Axios, 15 Aralık 2017. Web. Erişim tarihi: 22 Haziran 2025
