“Empresyonist ressam” olarak nitelendirilen Hikmet Onat, 1882 yılında İstanbul’da doğmuştur. İlk resim eğitimini aldığı Heybeliada Mekteb-i Bahriye’den 1903 yılında mezun olmuştur. 1904 yılında ise İstanbul Sanayi-i Nefise Mektebi’ne girmiş burada da Osman Hamdi Bey ile Salvatore Valeri’den dersler almıştır. Bu isimler dışında çalıştığı bir diğer isim de Ali Sami Boyar’dır.
1910 yılında mezun olduktan sonra resim yarışmasına katılarak, dört yıl boyunca Paris Güzel Sanatlar Akademisi’nin Fernand Cormon Atölyesi’nde çalışmıştır. I. Dünya Savaşı nedeniyle ülkeye geri dönen Onat, Nişantaşı Sultanisi ve Güzel Sanatlar Akademisi’nde eğitim verirken 1922 yılında da Osmanlı Ressamlar Cemiyeti ve Güzel Sanatlar Cemiyeti’nde kurucu üye olarak yer almıştır. Galatasaray Lisesi’nde resim öğretmenliğinden sonra Warnia Zarzecki’nin izinden giderek atölye şefi olarak çalıştığı Sanayi-i Nefise Mektebi’nden 1949 yılında emekli olmuştur.
Bursa’ya Yurt Gezileri ve Sergileri kapsamında gönderilmiştir. Burada Bursa temalı resimleri ile ön plana çıkan Onat, 1973 ve 1974’te ise Resim ve Heykel Sergisi ödüllerine layık görülen görülmüştür. 1977 yılında ise İstanbul’da hayatını kaybetmeden önce ilk ve tek sergisini açmıştır.
Hikmet Onat’ın Sanatı
Hikmet Onat, Empresyonizm akımının Türkiye’deki önemli temsilcilerinden biridir ve Türk resim tarihinin büyük ustalarındandır. 1914 Çallı Kuşağı‘na mensup olan Onat, resim sanatının modernleşmesinde önemli katkılarda bulunmuş bir sanatçıdır. Natürmort ve portre eserleri vermesine rağmen, daha çok peyzaj ressamı olarak tanınır. Deniz subayı olmasının etkisiyle denizi büyük bir sevgiyle resmetmiş, durgun sahiller, kayıklar ve balıkçı tekneleri gibi unsurları ustalıkla kullanmıştır. Ayrıca İstanbul ve Boğaziçi’nin manzaralarını, ağaçlarını ve sahil köylerini büyük bir sevgiyle tasvir etmiştir. Onat’ın eserleri, izleyicilere estetik bir zevk sunmaktadır.
Hikmet Onat, kendisini “Boğaz’ın ressamı” olarak tanımlayarak doğa ile olan derin bağını vurgular. Onat, sanatında dış dünyayı yansıtan nesnel görünümler ve derinlik hissi yaratmaya odaklanır. Renklerin gerçeği daha iyi ifade ettiğine inanır; bu nedenle eserlerinde canlı renkler ve ışık oyunları kullanır. Onat; doğanın şiirini ararken, izleyicinin ruhuna hitap eden eserler üretmeye çalışır. Deniz ve doğa sevgisi, özellikle Boğaziçi’nin manzaralarına yansıdığı eserlerinde belirgindir. Sanatında insan figürü az yer alırken, doğanın güzelliklerini ön plana çıkarır. Onat; sanatını sadece estetik değil, aynı zamanda ahlaki bir sorumluluk olarak görmüş, insanların acılarını dindirmek için doğanın güzelliklerini resmetmiştir.
Hayatı boyunca açık hava ressamı olarak tanınan Onat, İstanbul’un farklı manzaralarını zengin renk paletiyle yansıtmış ve bu yönüyle Türk resim sanatına önemli katkılarda bulunmuştur. Bir İstanbul tutkunu olan sanatçı, Boğaziçi kıyılarından Empresyonist bir üslupla tuvale aktardığı İstanbul’dan manzara eserleriyle tanınmıştır. Sanatçının diğer bir önemli çalışması ise Topkapı Sarayı’nın farklı noktalarından yaptığı eserlerdir. Saray’ın kapalı olan bölümlerine dahi izinle girerek belgeci bir bakış açısıyla resmetmiştir.
Eserlerinde Kullandığı Temalar
Hikmet Onat, eserlerinde doğa manzaraları ve kırsal yaşamı betimleyerek Türk resim sanatında önemli bir dönüşümü temsil eder. Onat; peyzajlarda sadece görsel kopyalar değil, aynı zamanda mekânın ruhunu yansıtan duygusal anlatımlar ortaya koyar. Renk kullanımı; eserlerinde güçlü duygusal tepkiler yaratırken, mavi tonlar gökyüzünün derinliğini, yeşil tonlar doğanın canlılığını vurgular.
İstanbul’un denizle ilişkisi ve tarihî yapıları, Manzara ve Kuzguncuk’ta Kum Mooru, Irganda Köprüsü, Peyzaj, Manzara, Kurbağalı Dere, Barbaros’un Türbesi ve Cami gibi eserlerinde öne çıkar. Bu resimlerde Cezanne’ı andıran dingin ve kararlı fırça kullanımı ile parçalı leke düzeni dikkat çeker.
Sanatçının geniş ve dinamik fırça darbeleri, doğanın hareketini ve değişkenliğini yansıtarak eserlerine canlılık katar. Ayrıca geleneksel Türk yaşamını insan figürleri ile birlikte tasvir eden Onat, sosyal ve kültürel bir belgeleme işlevi de üstlenir. Bu yönüyle, sanatı yalnızca estetik bir tatmin değil, aynı zamanda toplumsal bir yorum ve eleştiri sunar. Sonuç olarak, Hikmet Onat’ın eserleri, Türk resim sanatının modernleşme sürecine katkı sağlamış ve derinlemesine bir kültürel keşif yolculuğu sunmuştur.
Hikmet Onat’ın Eserlerinde İstanbul
Hikmet Onat’ın eserlerinde İstanbul, renklerin ve ışığın büyüleyici oyunlarıyla hayat bulur. Sanatçı, Boğaz’ın derin mavi tonlarını ve dalgaların hareketini ustaca yansıtarak izleyiciyi şehrin atmosferine çeker. Onat, günlük yaşamdan sahneleri tuvaline aktarırken, İstanbul’un tarihi ve kültürel zenginliklerine de ışık tutar.
Kabataş İskelesinden Mavnalar
Eserde, Kabataş İskelesi detaylı bir şekilde gözler önüne serilmektedir. Hafif dalgalı deniz, şeffaf bir parlaklıkla betimlenirken; kayıklar perspektife uygun şekilde denize paralel dizilmiştir. Sol tarafta, iki kayığın devamlılığı hissedilirken, zıt konumda tekneler yer almaktadır. Mekân manzarası, ön plandan gökyüzüne doğru genişler ve tarihi binalar iskelenin arkasında yükselmektedir. Bu çalışma, İstanbul’un farklı bir görünümünü temsil etmektedir.
Beşiktaş’ta Akşam
1941 yılında yaptığı bu çalışmada Onat, deniz ile kıyıyı ikiye ayırmaktadır. Deniz, öne yaklaştıkça genişlerken Beşiktaş kıyısı daralmaktadır ve tarihi bir evle denizin birleştiği noktada buluşur. Çalışmanın sağ köşesinde kayık ve gemilerin belirsiz bir iskeleye yaklaşması, sıcak renklerin hâkim olduğu bir atmosfer yaratmaktadır.
Bebek Sahili
Onat, ön plana yerleştirdiği kayıkların arkasında yükselen Bebek Sahilinin tablonun bir ucundan diğerine uzandığını gösterir. Renk değerlerinin eşit dağıldığı çalışmada, denizin hafif dalgalı yüzeyinde sıcak ve soğuk renk dokunuşları parlaklık yaratmaktadır. Ayrıca, formun fırça darbeleriyle şekillendiği mekânda, Onat renk perspektifini ustalıkla kullanmaktadır.
Kaynakça
“Hikmet Onat Hayatı ve Eserleri”. İstanbul Sanatevi. Web. 22.03.2025.
“Hikmet Onat”. Kültür Portalı. Web. 22.03.2025.
“Hikmet Onat’ın Renkli Dünyası: Bir Sanat Devrimi”. Türel art. Web. 23.03.2025.
“Hikmet Onat”. Tablo net. “Web“. 23.03.2025.
Aslan, Murat. Hikmet Onat’ın Eserlerinde İstanbul. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı, 2018.
