Heliogabalus’un Gülleri, güzelliğin gül yapraklarının fazlalığı ile şiddete dönüşümünü sahneler. İlk görüşte baharı simgeleyen bir şölen gibi görünen bu sahne, aslında cinayetin gül yaprakları maskesine bürünmüş temsilidir. Güzelliğin bazen nefes kesici olabileceği deyimi bu tabloda hayat bulmuştur. Zarafetin ölümle nasıl bir arada olabileceğini gösteren ressam Sir Lawrence Alma–Tadema, bu tablosunda bir efsaneden yola çıkmış ve Roma imparatoru olan Heliogabalus‘un aşırıya düşkünlüğünü Antik Roma ve Viktorya dönemi estetiğini harmanlayarak tasvir etmiştir.
Lawrence Alma-Tadema: Arkeolojik Romantizmin Ustası
Resme olan yeteneği küçük yaşlarda keşfedilen Tadema, Anvers (Antwerp) Güzel Sanatlar Akademisi’nde eğitim görmüştür. Burada, ünlü tarih ressamlardan biri olan Baron Hendrik Leys’den dersler almıştır. Onun sayesinde tarihsel sahne kurmanın inceliklerini öğrenmiş ve hocasının etkisini eserlerinde yansıtmıştır. Kendisi, antik mimarinin, mozaiklerin, sütunların ve fresklerin günlük yaşamla kurduğu ilişkileri detaylandırarak resmetmiştir. Döneminin arkeolojik ressamı olarak anılır. Böylece sanatında arkeoloji ve romantizm ideolojisini birleştirerek Viktorya dönemi sanat camiasının önde gelen isimlerinden biri olmuştur. Eserlerinde genellikle Roma villalarına, mermer yapılara ve mimari elemanlara, hamamlara ve kadın figürlerine yer vermiştir. Kullandığı malzemeleri (özellikle mermeri, kumaşları ve metali) ilgi çekici teknikle ve ustalıkla eserlerine işler. Tablolarında sahnelerini sıklıkla sıcak ve açık pastel tonlarda kurgular. Ton geçişlerini oldukça yumuşak tutar.
Mitolojik Arka Plan
Efsaneye göre Roma imparatoru Heliogabalus, düzenlediği eğlencelerde misafirlerine karşı bazı acımasız şakalar yapar. Kendisi, tarihe çılgın lüks düşkünlüğü ve zalimliği ile geçmiştir. Bu tabloda da Tadema, verdiği bir ziyafette tavandan misafirlerinin üzerine güller yağdırışını resmeder. Antik metinlerde menekşe veya leylak yaprakları olarak bahsedilen çiçekleri ressam, güllere dönüştürmüştür. Fakat bu sürpriz kısa sürede bir kargaşaya dönüşür ve misafirlerin çoğu güllerin altında boğularak ölür. Resmedilen güller sembolik bir ölüm havası taşır.
Heliogabalus’un Gülleri Kompozisyon Çözümlemesi
Tadema, bu epik anı mermer sütunlu bir terasta, uzak dağlara ve denizlere açılan bir arka planla resmeder. Resmin üst kotunda seçkinler yer alır. Kendileri, arkalarında nefesli bir çalgı çalan müzisyen eşliğinde, uzanarak önlerindeki masalardan yemeklerini yerler. Alt kotta ise güllerin boğucu pembesi eşliğinde konuklar bulunmaktadır. Konuklar, yere düşmüş, nefes almaya çalışan ve elleriyle yüzlerini korumaya çalışan bir hâlde resmedilmişlerdir. Güllerin yoğunluğundan bazı insanlar sadece kısmen olarak görünmektedir. Kompozisyon bu şekilde iki kota bölünmüş durumdadır: üstte olayı bir çeşit eğlence gibi izleyen seçkinler; altta karmaşanın içinde mücadele eden misafirler, yani alt tabaka. Bu iki kısmın keskin ayırımı hiyerarşik düzene bir göndermedir.
Ziyafet, Roma’daki güç gösterilerinin genel havasını yansıtır. Bu da Roma İmparatorluğunun ahlaki ve kültürel çöküşüne işaret eder. Klasik dönemde güzelliği temsil eden şey (gül), bir çeşit cezaya ve ölüme dönüşmüştür. Bu da aşırı güzelliğin boğuculuğu fikrini izleyicide uyandırır. Tabloda bu yüzden büyük bir ironi yer almaktadır. Resmedilen şey, adeta zarafet içinde işlenen bir cinayettir ve bu da izleyicide rahatsız edici bir his uyandırır.
Tablodaki Figürlerin Temsilleri
Seçkinlerin içinde bazı kadın figürler bulunur. Konum olarak üstte bulunmuyor olsaydılar bile, yüzlerindeki her şeyden habersiz tebessümle boğulan insanları izlemelerinden seçkinlerin arasında yer aldıklarını söyleyebilirdik. Bu kadın figürler güzelliğin ve saflığın nasıl yozlaşabileceğinin birer temsilidir. Boğulan insanlara aldırmadan gülümsemeleri onları da bu cinayete suç ortağı yapar.
Tablonun en alt kısmında resmedilen boğulan insanlar, hazzın ve gösterişin kurbanları olurlar. Yozlaşan bir güç sebebiyle lüks içinde yok olurlar. Güllerle birlikte temsil edilmeleri, görünürde güzel olanın nasıl bir tür ölüm aracına dönüştüğünün en açıklayıcı hâlidir. Aynı zamanda zevkin tehlikeli bir noktaya ulaştığının da gösterildiği yerdir.
Güzelliğin Ölümle Dansı: Alma-Tadema’nın Esere Yaklaşımı
Antik dünyaya takıntılı olan ressam, Roma ve Yunan mitolojisini eserlerinde bilimsel bir doğrulukla işlemeye çalışmıştır. Bu tabloda da Roma dönemi mermeri ve sütunları büyük bir detay ve mükemmellikle resmedilmiştir. Güller ve mozaik de aynı detaycılıkla verilmiştir. Fakat aynı zamanda eser, büyük bir ahlaki eleştiri de taşır. Eser, sanatın ve güzelliğin delice ve aşırı bir bakış açısıyla nasıl ölümün sembolü olabileceğini anlatmaya çalışır. Mermerin soğukluğu ve güllerin sıcaklığı arasındaki tezatlık, bu ahlaki eleştiriye bir sembol oluşturur gibidir. Görünürdeki şölen, gerçekte bir katliama işaret eder.
Eserin Etkisi ve Eleştiriler
Tablo, yapıldığı dönemde hem etkileyici hem de rahatsız edici bulundu. Tam da ressamın istediği gibi izleyiciyi büyük bir tezatlıkla baş başa bıraktı. Birçok eleştirmen bu tabloyu “güzelliğin içindeki ahlaki çürüme” olarak adlandırdı. Günümüzde ise eser, şiddetin nasıl güzellikle birlikte resmedilebileceğini anlatan bir örnek olarak verilmektedir. Sanat tarihinde sıklıkla yer alan tezatlık tartışmalarına öncülük eden eserlerden biri olmuştur.
Güzelliğin İçindeki Çürüme
Heliogabalus’un Gülleri, güzelliğin sınırsız bir güç ve ahlaki anlayıştan yoksun bakış açısıyla karşılaştığında nasıl yok edici bir hâl alabileceğini gösteren bir eserdir. Bu tabloda ressam, sadece mitolojik bir hikâyeyi tablosuna taşımaz, dönem insanlarının ihtişama ve güce olan kör bağlılıklarını da sorgular. İnsan ruhunun karanlık tarafıyla seyirciyi baş başa bırakır. Fakat bu karanlık taraf öyle estetik şekilde sunulur ki, göz kamaştıracak kadar aydınlık ve yumuşak bir trajedi izleriz.
Kaynakça:
Bakay, Mehmet Ali, “The Roses of Heliogabalus (Heliogabalus’un Gülleri) – Lawrence Alma-Tadema, 1888.” Filomythos | Felsefe, Mitoloji ve Sanatla Düşünen Bir Dünya. Web. Erişim Tarihi: 04.11.2025
“The Roses of Heliogabalus.” Wannart, 2020. Web. Erişim Tarihi: 04.11.2025
Stephilius. “A Sweet-Scented Demise – the Roses of Heliogabalus, by Lawrence Alma-Tadema, 1888.” Blogspot.com, 2017. Web. Erişim Tarihi: 06.11.2025
DailyArt. “Heliogabalus’un Gülleri by Lawrence Alma-Tadema via DailyArt Mobile App.” Getdailyart.com, 2017. Web. Erişim Tarihi: 06.11.2025
