Yeni nesil, her yüzyılda olduğu gibi günümüzde de eleştirilerin odağındadır. Her geçen yıl yaşam şartlarının iyileşmesi ve teknolojinin gelişmesi çocukların gelişimlerinin önünde bir engelmiş gibi servis edilmektedir. Kötülemeye varan bu tür yaygın kanılar “helikopter ebeveynlik” kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Helikopter ebeveyn tutumlarına ilişkin eleştiriler son dönem öyle artmıştır ki yaygın kanıya göre araştırmalara konu olması gerekmektedir. Peki, helikopter ebeveynlik nedir? Bir gerçek mi yoksa şehir efsanesi midir? Konuyla ilgili araştırmalar ışığında, yeni nesil bir kavram olan helikopter ebeveynliğe yakından baktık.
Modern Çağda Gençlik Efsaneleri
Günümüz ebeveynleri, müsamahakar olmakla ve çocuklarını şımartmakla suçlanmaktadır. Eleştiriler, ebeveynlerin geçmişte kurdukları hayalleri gerçekleştirememelerinden dolayı çocukları üzerinde bir çeşit telafi yöntemi kullanmalarına kadar gitmektedir. Gençler, bu yetişme tarzının etkisiyle kendi hallerinden memnun narsistler olarak gösterilmekte ve kendilerini güvende hissetmelerine karşı ağır eleştiriler almaktadırlar. Popüler basın organlarının makalelerini incelemek de gerçeği efsaneden ayırmakta yardımcı olmamaktadır. Sapına Kadar Şımarık: Evi Neden Çocuklar Yönetiyor? (The New Yorker) veya Y Kuşağı: Ben Ben Ben Nesli (Time) benzeri makaleler bu yargıyı desteklemektedir. (Kohn, 2018)
“Biz Bugün Resim Yaptık!”
Helikopter ebeveynlik biçiminde, ebeveynlerin iletişim biçimlerine yönelik eleştirilerden biri de kullandıkları “biz dili”dir. Ebeveynlerin çocukları ile ilgili konuşurken çoğunlukla “Biz bugün resim yaptık‟, “Bugün okulda yıldız aldık” gibi çoğul öznelerin kullanılmasının çocuğun bireyselliği üzerinde olumsuz etkilere sebep olacağı öne sürülmüştür. (Kelly ve ark., 2017). Bu durumu, çocukların problem çözme becerilerinin yetersiz gelişiminden gelecekte girebilecekleri depresyona kadar götürmüş olan çalışmalar bulunmaktadır. (LeMoyne ve Buchanan, 2011).
Helikopter ebeveynliğin, kimlik gelişimi ve özgüven ile ilgili sorunlara (PadillaWalker ve Nelson, 2012) neden olduğu gibi bir dizi araştırma bulunmaktadır. Tüm bu araştırmalar ebeveynlerin çocuklara olan koşulsuz ilgi ve desteklerinin aksine aşırı kontrolcü iletişimlerine vurgu yapmaktadır. Zira narsist bireylerin, çocukluklarında ailelerinden ihtiyaçları olan saygıyı görmemeleri, ilgi ve desteği alamamaları nedeniyle bu hale geldiklerini iddia etmek daha doğru olacaktır.
Anneler Helikopter Ebeveyn mi?
Helikopter ebeveynlik, Türkiye’de yapılan bir araştırmada; yaşıtlarından bağımsız olarak çocukları kontrol etme ihtiyacı, onlara özerklik vermeme veya sınırlandırma, çocuklarını gerçekten sevmedikleri etkinlikleri yapmaya zorlamayı içerir. Aynı zamanda bu terim, çocuğu başkalarıyla sosyalleşmesinden mahrum etme, akademik sonuçları her şeyden önemli tutma, çocuklarının yaptıkları her şeyde haklı olduklarını düşünme eğilimi geliştirme ve okul öncesinden üniversiteye kadar her kademede öğretmen ve okul kurullarından sürekli olarak şikayette bulunma davranışlarıyla karakterize bir çocuk yetiştirme yaklaşımı olarak gösterilmiştir. Ayrıca bu çalışmaya göre, anneler babalara kıyasla daha fazla helikopter tutum sergilemektedirler. Türkiye’de annelerin üçte birinin, babaların ise yedide birinin helikopter ebeveyn tutuma sahip olduğu; tek çocuklu, büyük şehirlerde yaşayan ebeveynlerde helikopter tutumun daha fazla gözlendiği saptanmıştır. Diğer yandan helikopter ebeveyn tutumunun çocukların cinsiyetinden etkilenmediği kaydedilmiştir. (Yılmaz, 2020)
Evlilik Kaygısı ve Endişeli Çiftler
Literatürde ebeveyn davranışları ile evlilik üzerine yapılan çalışmalar da mevcuttur. Araştırmalar, özerkliği destekleyici aile tutumlarının, çocukta sanılanın aksine memnuniyet duygusunu artırdığını ortaya koymuştur. 18-29 yaş arası 442 katılımcıdan oluşan örneklemde katılımcılara, ebeveynlerin öğrencilerin seçecekleri bölüm için alacakları kararlardan çalışma programlarına kadar ailelerinin ne kadar söz sahibi olabilecekleri ile ilgili sorular yöneltilmiştir. Çalışmada ailelerin çocukların hayatı üzerinde önemli ölçüde söz sahibi oldukları durumlarda bireylerde evlilik kaygısının artabileceğini göstermiştir. Ayrıca daha fazla hayal kırıklığı endişesi, evlilik içinde de daha endişeli tutumlara neden olabilmektedir. Bu da ihtiyacı olan destek ve ilgiyi göremeyen ve özerkliğine saygı duyulmayan bir çocuğun aidiyet sorunları yaşamasına bağlanmıştır. (Tabanoğlu, 2022)
Nesilden Nesile Onay Endişesi
Dünya genelinde, helikopter ebeveynliğin yaygın olduğuna dair kanıtlar bulunmamakla birlikte araştırmalar, her beş veya altı ebeveynden yalnızca birinin çocuğunun yaşamına aşırı düzeyde karıştığını ortaya koymuştur. Bu anlamda, geleneksel bakış açısına sahip bireylerin rahatsız oldukları konunun, çoğunlukla çocuğa fikirlerini ifade etmekte özgürlük tanınması, kendi kararlarını alırken saygı gösterilmesi dolayısıyla mutlak itaat anlayışına dayalı bir iletişimin bulunmaması olduğunu söylemek mümkündür.
Çocuklara ihtiyaçları olan desteğin koşulsuz olarak verilmesine yönelik çalışmalar da insanlık tarihi kadar eskiye dayanmaktadır. Çocukların kişisel değerlerini ancak hak ederek elde edebilmesine ilişkin görüşler, çocukların duygusal işleyişini kesintiye uğratmakla kalmamaktadır. Kontrolcü bir ebeveynlik, bu kısır döngüyü yeni kuşaklara aktaracak, toplumsal onay ihtiyacı ve reddedilme korkusunu nesilden nesle taşıyacaktır.
Sonuç olarak her iki durumda da aşırı müsamahakarlık olarak tanımlanan helikopter ebeveynliğin yaygınlığına dair kanıtlar bulunmamaktadır. Aksine mutlu ve kendinden emin büyüyen çocukları, öğrenmekten ve gurur duyacakları işler yapmaktan alıkoymanın mümkün olmayacağını söylemek daha tutarlıdır.
Kaynakça
Kelly, L., R. L. Duran, and A. E. Miller-Ott. “Helicopter Parenting and Cell-phone Contact between Parents and Children in College.” Southern Communication Journal, vol. 82, no. 2, 2017, pp. 102-114.
Kohn, A. (2018) Şımarık Çocuk: Bir Şehir Efsanesi. Ankara: Görünmez Adam Yayıncılık.
Padilla-Walker, Laura M., and Larry J. Nelson. “Black Hawk Down?: Establishing Helicopter Parenting as a Distinct Construct from Other Forms of Parental Control during Emerging Adulthood.” Journal of Adolescence, vol. 35, no. 5, 2012, pp. 1177-1190.
Tabanoğlu, E. Helikopter Ebeveynlik ve Özerklik Destekleyici Ebeveynlik ile Evlilik Tutumu Arasındaki İlişkide Temel Psikolojik İhtiyaçların Karşılanmasının ve Engellenmesinin Aracı Rolü. Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı, Temmuz 2022.
Yılmaz, H. Türkiye’de Helikopter Ebeveynlik Eğilimi ve Helikopter Ebeveynlerin Demografik Özellikleri. Mayıs 2020.
Kapak görseli: today.com
