Çeşitli mitolojik anlatılarda yer alan Harmonia, insanları birleştiren ve barışı sağlayan bir güç olarak görülür. Harmonia uyum ve denge anlamına gelir, Yunan mitolojisinde çift soylu olduğu söylenir.
Harmonia; bir efsaneye göre Afrodit ve Ares‘in kızı olarak Thebai Krallığı‘nda doğmuştur. Bir diğerine göre ise Dardanos soyundan gelmektedir, Zeus ve Elektra‘nın kızıdır. Bu iki efsanenin ortak noktası ise Harmonia’nın uzlaşma ve uyumu temsil etmesi; aynı zamanda da Kadmos‘un eşi olmasıdır. Çoğu kaynakta Thebai Krallığı ile bağlantılı anlatılan Harmonia’nın Kadmos ile olan birleşiminden doğan çocukları da anlatılmaktadır. Harmonia’nın etkisini anlamak için özellikle bakılabilecek Thebai Efsanesi’nde, uyum ve dengenin sağlanmaya çalışıldığı ancak bir türlü başarılı olunamadığı görülmektedir.
Thebai Efsanesi
Harmonia’nın eşi Kadmos‘un hikâyesi babası Agenor’un emri ile başlar. Zeus, boğa kılığına girer ve Suriye kralı Agenor’un kızı Europa’yı kaçırır. Agenor’un oğulları Kadmos, Phoeniks, Kiliks ve Thasos ile eşi Telephassa’ya kızını bulmadan geri dönmeme emri vererek onları yola gönderir. Bu uzun yolculuk esnasında Kadmos’un kardeşlerinden her biri yol üzerinde bir kent kurar, Kadmos ve annesi ise geri kalır. Trakya’ya geldiklerinde Telephassa ölür ve Kadmos Delphoi kâhinlerinden kız kardeşini bulamayacağını öğrenir. Kadmos, çıktığı yolculukta başıboş bir göçebeye dönüşmüştür ve bu durum kent düzenliliğine karşıttır. Bir ineğin peşine takılmalı, ineğin yatıp da kalkmadığı bir yerde yeni bir şehir kurarak orada kök salmalıdır.
Kâhinlerin kendisine söylediklerini yaparak ineğin durduğu yerde şehir kurmak isteyen Kadmos, bir gelenek engeliyle karşılaşır. Gelenekler gereği, tam bu noktada Athena‘ya bir kurban sunması gerekmektedir fakat tören için suya ihtiyaç vardır. Kadmos su almak için Ares Kaynağı adı verilen pınara gider, burada pınarı koruyan ejderha ile karşı karşıya gelir. Başta ejderhayla savaşmaları için kendi adamlarını gönderir ancak bu adamların tamamı ejderha tarafından öldürülür. Bunun üzerine Kadmos pınara kendi başına gider ve ejderhayı öldürür; ancak yeni bir şehir kurmak bu kadar da kolay olmayacaktır.
Athena, Kadmos’a ejderhanın dişlerinin toprağa gömülmesi gerektiğini söyler. Kadmos söyleneni yapar ve gömdüğü dişlerden Spartoi adı verilen yetmiş savaşçı ortaya çıkar. Bu savaşçılardan korkan Kadmos aralarına taş atmaya başlayarak onları şaşırtır. Kafası karışan Spartoiler birbirlerine saldırırlar, geriye yalnızca beş tanesi kalır. Kadmos’un soyu ve Spartoiler arasında yaşananlar, bir uyum mücadelesini temsil etmektedir. Ancak bu uyum bir türlü yakalanamayacaktır.
Kadmos’un öldürdüğü ejderhanın, Ares’in oğlu ve Spartoilerin izini taşıdıkları görülmektedir. Geriye kalan beş Spartoi’nin isimleri Ares ile olan bağlantılarını gösterir. Bunlar: Khthonios (Azman), Oudaios (Topraksı), Peloros (Gece Gibi), Hyperenor (Karanlık), Ekhion (Savaşçı). Bu soy ile Kadmos’un soyu Thebai’de birlikte yaşayacaktır. Kadmos uysallığı, Spartoiler ise şiddeti temsil etmektedir. Bu efsane, iki soy arasındaki çatışmaları ve uyum çabasını anlatmaktadır (Arıcı, 79-80).
Harmonia ve Kadmos Evleniyor
Kadmos’un, Ares’in oğlu olan ejderhayı öldürmesi üzerine çok kızan Ares; onu yedi yol boyunca hizmetinde çalıştırır. Bu yedi yılın ardından Ares ve Kadmos barışır. Eski Yunan‘da düşmanların ateşkes ederek barışması için bir yol olarak görülen kız verme anlayışı ile Ares, kızı Harmonia‘yı Kadmos’a verir.
Harmonia kelime olarak uyum anlamına gelmesinin yanı sıra, Tanrı ile insan arasındaki uyumu da simgelemektedir. Aynı zamanda Afrodit ve Ares‘in çocuğu olması açısından da önemlidir. Ares savaş ve çatışmanın; Afrodit ise sevgi, aşk ve birleşmenin temsilidir. Bu iki zıtlıktan uyum yani Harmonia oluşmaktadır (Arıcı, 81).
Harmonia, efsaneye göre yasak aşk sonucu doğmuştur. Afrodit’in kocası Hephaistos’u aldatması sonucu Ares’le ilişkiye girmesi Harmonia’nın temsil ettiği uyumun başından itibaren sorunlu bir uyum olduğunu göstermektedir. Ayrıca Harmonia‘nın yaşadıkları da birleşme ve uyumun, bir ayrılık ve çatışmayla sonlanacağını göstermektedir (Arıcı, 81).
Harmonia’nın yaşamındaki ilk çatışma düğününde görülür. Düğüne bütün tanrı ve tanrıçalar katılır, ona çeşitli özellikte büyüleyici hediyeler verirler. Hephaistos‘un verdiği sihirli güçteki kolye ise Harmonia ve Thebai’ye felakatler getirecektir.
Harmonia ve Kadmos’un Felaketlere Sürüklenen Çocukları
Harmonia ve Kadmos’un beş çocuğu olur: Semele, İno, Autonoe, Agave ve Polydoros. Her çocuğun kaderi kendine özel olmakla birlikte, hepsinin yaşamı Kadmos ve Harmonia’nın başına gelen uğursuzluktan etkilenmektedir. Semele, Zeus’tan hamile kalarak Dionysos’u doğurur fakat Zeus’un ışığından yanarak can verir. Agave, bir Bakha sırasında oğlunu tanımaz ve onu öldürür. Autonoe, oğlu Aktaion’u geyiğe dönüştürülüp kendi köpekleri tarafından parçalanması sonucu kaybeder. Selen’in ölümü ardından Dionysos’a süt anneliği yapan İno, Hera’nın lanetine uğrar: Kocasının gayrimeşru çocuğuna baktığı için Hera ona bir çılgınlık nöbeti verir ve İno, bu nöbet sırasında kendi çocuğunu öldürür. Sonrasındaysa kendini çocuğuyla birlikte denize atar.
Kadmos, bu olanlardan sonra Harmonia‘yı da alarak kenti terk eder. Ejderhayı öldürmesinden dolayı bunları yaşadığını düşünen Kadmos, “Tanrılar bir yılanı bu kadar seviyorsa beni de bir yılana dönüştürseler” diye düşünür ve dileği gerçekleşir. Harmonia da kocasının kaderini paylaşmak ister; bunun üzerine o da yılana dönüşür. Kadmos bir ejderhayı (yılanı) öldürürek medeniyet kurmuştur fakat hikâyenin sonunda kendisi ve karısı yılana dönüşür. Bu durumda yabani olanın medeni olanla çatışmasının ilki lehine sonuçlandığı yorumu yapılmaktadır. Harmonia ise en başından uyumu ve uzlaşıyı temsil etmesine rağmen çarpık birleşmeden oluştuğu için sonu yılana dönüşmektir (Arıcı, 82).
Her ne kadar sonu yılana dönüşmek olsa da Harmonia, Yunan efsanelerinde temsil ettiği değerleriyle tanınmaktadır. Barış, uyum, uzlaşma ve düzen gibi kavramlar Harmonia’nın karakterinde merkezi bir rol oynar.
Harmonia, birçok yerde zarif bir şekilde giyinmiş ve çiçeklerle süslenmiş bir şekilde tasvir edilir. Bu, Harmonia’nın doğayla ve insanlarla bütünleştiğini ve onları uyum içinde bir araya getirdiğini simgeler. Bazı tasvirlerde, üzerinde demir zincirli bir kemer olan bir kadın olarak gösterilir. Bu zincirler, insanları bir araya getiren ve onları uzlaşma yoluna yönlendiren gücünü sembolize eder.
Savaş tanrısı Ares ve aşk tanrıçası Afrodit’in çocuğu olarak Harmonia, savaşı ve aşkı sembolize etmektedir. Dolayısıyla zıtlıkları bütünleştiren bir anlamı vardır. Karşıtlıkların uyumu veya zıtlıkların birliğini ifade etmektedir.
Kaynakça
- ERHAT, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993
- VERNANT, Jean-Pierre. Eski Yunan’da Söylen ve Toplum. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1996
- Arıcı, Oğuz. “Thebai Söyleninde Uyum(Harmony) ve Ölçü (Sophrosyne) Düşüncesi”. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi. 2004, Sayı: 5, 71-80 <https://dergipark.org.tr/tr/pub/teddergi/issue/18489/194636> Erişim: 15.08.23
