Hakkında Ne Biliyoruz: Hastings Muharebesi

1066 yılı İngiltere için; din, sosyoloji, edebiyat, kültür ve dil alanlarında bir dönüm noktasıdır. Hastings’i anlamak için bu dönemin İngiltere’sini iyi anlamak gerekir çünkü İngiltere, Norman işgaline kadar siyasi bakımdan çok çeşitli ve karışık bir düzene sahipti.

Pek çok kültürün, dinin ve dilin tesir ettiği bu bereketli ülke, tek bir savaşla öylece değişmedi. Bu karmaşık düzen hakkında bilgi edindikten sonra savaşın önemini daha da iyi kavramak adına savaşın tarafları olan İngiltere kralı II. Harold ve Norman Dükü II. William‘ı (sonradan Fatih ünvanıyla İngiltere tahtına çıkacaktı) tanımakta yarar var.

Tarihte Britanya

İngiltere ve Britanya Adaları, tarih boyunca pek çok kez büyük göç almış; saldırı ve istilaya uğramıştır. Her gelen millet, kendinden önce yaşayan milletin dilini değiştirmek yerine o dili kendisininki ile harmanlamış ve günümüz İngilizcesinin oluşmasını sağlamıştır.

Kayıtlara geçen ilk yerliler, Briton olarak adlandırılır. Britonların kim olduğu bilgisi kaynaktan kaynağa çeşitlilik gösterse de genel kabul onların Kelt kökenli oldukları şeklindedir. Adaya Britonlar, ardından Romalılar gelmiştir. Romalılar, kendilerine ait pagan dininden sonra bu bölgeye Hristiyanlığı da getirdiler ve Roma İmparatorluğu’nun ikiye bölünüşü ardından -6. yüzyılın sonu, 7. yüzyılın başı- çeşitli misyonerlik faaliyetleriyle Kent Kralı Æthelberht‘in vaftiziyle birlikte Hristiyanlık İngiltere’ye tanıtıldı.

Britanya, Keltler ve Romalılardan sonra Anglus, Sakson ve Jüt kökenli bir Cermen halkına ev sahipliği yapmıştır. Savaşçı bir kültüre sahip olarak kabile düzeninde yaşayan bu halk, İskandinav paganizmine benzer bir pagan inanca sahipti. Adada, sonradan Eski İngilizce (Old English) olarak adlandırılacak olan dili konuştular ve Wotan (İskandinav paganizmindeki Odin) başta olmak üzere birçok farklı tanrıya taptılar. Bu üç milletin oluşturduğu topluluk daha sonraları Anglosakson olarak adlandırıldı ve Kent Krallığı’yla birlikte, 1066 öncesi İngiltere’sinde; Northumbria, Mercia, Essex, Doğu Anglia, Wessex ve Sussex isminde krallıklar kurarak yaşamlarını sürdürdüler.

Æthelberht’in vaftizi, bahsedilen krallıkları da zamanla Hristiyanlaştırdı. Fakat Britanya ve Britanya Adalarına daha sonraları Viking akınlarıyla birlikte İskandinavlar hâkim oldu. Güney Britanya’da Danimarka kökenliler, Kuzey Britanya ve küçük adalarda ise Norveç kökenli Vikingler egemenlik sürdü. Paganizm tekrar bu topraklarda dirildi fakat etkisi çok uzun sürmedi; yeni gelen toplumlar da Hristiyanlaştılar.

İskandinav kökenli kralların İngiltere’de hüküm sürmeleri her anlamda çok etkili oldu. Pagan dinlerini empoze etmektense kendileri Hristiyan oldular. Fakat İngiltere’de, özellikle Danimarkalıların yönetimi tarihe Büyük Knut ve Çatalsakal Sweyn gibi isimlerle kazındı. 1066’daki Hastings Savaşı öncesinde İngiltere’nin siyasi, sosyolojik, dini ve edebi kimliğindeki çeşitliliklerin son halkası Danimarka kökenli İngiltere krallarıydı.

1066’da yine bir İskandinav kökenli dük olan II. William bu çeşitliliği kilise, saray ve yönetim adına teke indirmeye ve yepyeni bir çağ başlatmaya geliyordu. Normandiya Dükü William’ın ait olduğu hanedanlık, ismi Rollo olarak Latinize edilmiş Hrolfr (kendisi bir Viking idi) tarafından kurulmuştur. Rollo, Vikinglerin Chartres Kuşatması sırasında Fransa’ya gelmişti. Kendisine, kuşatmayı sonlandırması için III. Charles tarafından Normandiya topraklarının dükü ünvanı vaat edildi. Bu teklifi kabul eden Rollo, III. Charles’ın kızı Gisela ile evlenerek Hristiyan oldu ve böylece II. William’ın mensubu olduğu hanedanlığı kurdu.

Hastings Muharebesi Neden ve Nasıl Başladı?

Savaşın başlamasındaki ana sebep, tahta İngiltere Kralı Edward’dan (Edward the Confessor) sonra kimin çıkacağı sorusuydu. Bazı tarihçilere göre, Edward ölüm döşeğindeyken tahtın varisi olarak Normandiya Dükü William‘ı seçmişti. Tahtta meşruiyeti olduğunu düşünen William ise, Edward’ın ölümünden sonra tahtı altı ay boyunca işgal eden Harold Godwinson‘dan hakkını almak için bu sefere çıkmıştı.

1066 yılının yaz ayında, Normandiya dükü II. William İngiltere seferi için hazırlanmaya başladı. 1000 adet gemi, 8000 asker ve 5000 at ile Dives Nehri kıyılarındaki dağ eteklerinde konuşlandı. Bu savaş William için o kadar kişisel bir hâl almıştı ki başarılı olmak için Flaman, Breton ve Frank derebeylerinden aldığı desteğin yanı sıra dönemin papasının da duasını almıştı.

İngiltere tahtına gözünü diken tek kişi Normandiya Dükü William değildi; Norveç Kralı III. Harald da tahtın sahibi olmak istiyordu. Bu isteğini, kendi ordusunu hazırlayıp İngiltere’ye sefer düzenleyerek taçlandırmak istemişti. Başarılı olamadıysa da başardığı bir şey vardı: Norveç Kralı Harald Sigurdsson (sonradan Hardrada lakabı verilmiştir) tahta çıkmak isteyerek Harold’un kral olmasını istemediğini beyan etmişti ve düzenlediği akın sayesinde Harold krallığını devam ettiremedi.

Norveçli III. Harald’ın orduları, Normandiyalı William’dan önce İngiltere’ye ulaştı; Stamford Köprüsü‘nde İngiltere Kralı Harold Godwinson’ın ordusuyla kıyasıya savaştı. Bu savaşın galibi, ordusunda çift başlı baltaları çok etkin kullanan birlikler sayesinde İngiltere Kralı Harold Godwinson oldu.

Norveç ve İngiltere Kralları savaşırken William’ın orduları İngiltere’nin güney kıyılarına ulaşmış, Stamford Köprüsü’ne doğru yola çıkmışlardı. III. Harald’ı mağlup eden son Anglosakson Kralı Harold Godwinson’ın orduları köprünün güneyine hücum ettiler fakat Normandiya Dükü William’ın ordularının, yorgun düşen İngilizleri mağlup etmemesi işten bile değildi. Savaşta, İngiltere Kralı Harold gözünden bir okla vurularak öldürüldü. Ardından Normandiya Dükü ordusu eşliğinde Londra’ya yürüdü ve Katoliklerce İsa’nın doğumu olarak kabul edilen 25 Aralık 1066’da taç giydi. Böylece Normandiya’nın II. William’ı iken, İngiltere’nin I. William’ı oldu ve neredeyse 500 yıldır süre gelen Anglosakson hâkimiyetine, hayatın her alanına tesir edecek yepyeni bir dönemi başlatarak son verdi.

Savaş Sonrasında İngiltere

I. William’ın egemenliği, tüm İngiltere tarafından hemen kabul görmedi. İşgalden yaklaşık 5-10 yıl kadar sonra, ülkenin kuzeyinde isyanlar patlak verdi ve William bunlarla mücadele etmek zorunda kaldı. Bu süreçte I. William isyanlarla başa çıkabilmek adına, tepesi düzlenmiş toprak yığını şeklinde inşa edilen Normandiya usulü kaleler yaptırdı.

William’ın İngiltere’de yaptığı değişikliklerden biri ise Kontları İngilizlerden değil, Normandiyalılardan seçmesi oldu. Yöneten sınıf artık Anglosakson kültüründen yetişenler yerine daha çok Kıta Avrupası ve Fransa kültüründen gelen Normandiyalılara geçmişti. Bu siyasi değişim, arkasından ekonomik de bir değişimi tetikledi ve İngiltere’de feodalizmin yükselmesine neden oldu.

Siyasi ve ekonomik anlamda hissedilen Fransa etkisi, dini anlamda da hissedilecekti. İngiltere’deki kilise yeniden yapılandırıldı. Latincenin etkisi artırıldı. Halkın dili ile kilise ve saray dili arasındaki uçurum giderek açıldı. Bu, daha sonra -Rönesans hareketiyle birlikte- yıkılması gereken bir tabu geline gelecekti.

Kilise, saray ve halk arasındaki dilin değişmesi, edebiyata da yansıdı. Zamanla, halihâzırda konuşulan dil olan Eski İngilizceden (Old English) Orta İngilizceye (Middle English) geçildi ve dilde sadeleşmeler gözlemlendi. Artikeller basitleşmiş, çekimler daha kolay hale gelmişti. Günümüzde, İngilizcedeki çoğu sıfatın Fransızcadan geçmesinin nedeni olarak, 1066’da gerçekleşen Hastings Savaşı kabul edilebilir.

Bayeux İşlemesi’ne Dair

Tarihte İngiltere için bu kadar önemli olan bir savaşı elbette yazılan kroniklerden ve dolayısıyla kitaplardan öğreniyoruz. Fakat bu savaş hakkındaki bilgiler, geçmişten günümüze bir bez parçasıyla da seyahat ediyor.

Büyük ölçüde, Bayeux İşlemesi (Bayeux Tapestry) olarak bilinen ve bir kumaş üzerine işlenmiş bu eser sayesinde Hastings Savaşı hakkında bilgi sahibi olabiliyoruz. Tapestry, İngilizcede esasen kanaviçe anlamına geliyor fakat Bayeux İşlemesi yünlü bir kumaş üzerine işlenmiştir. Kim tarafından ne zaman yaptırıldığına dair birçok farklı teori vardır. Genel kabul gören görüşlerden ilki, işlemeyi William döneminde yaşamış bir rahip ve aynı zamanda William’ın üvey kardeşi olan Bayeuxlu Odo‘nun yaptırdığıdır. İkinci görüş ise işlemeyi William’ın eşi Kraliçe Matilda ve yardımcılarının yaptığıdır.

Hastings Savaşı, Viking Dönemi’ni bitiren savaş olmakla beraber, İngiltere’nin ve İngiliz toplumunun hayatında bir dönüm noktasıdır. Bu, yalnızca kralların değil aynı zamanda kültürlerin de çarpışmasıdır. Savaş alanında kullanılan baltalardan, giyilen kıyafetlere ve konuşulan dillere kadar bu savaş, İngiltere’yi sarmış ve değiştirmiş, günümüz İngiltere’sinin oluşumunda çok büyük bir rol oynamıştır. Bu savaşın bir fetih mi yoksa işgal mi olduğu konusu ise sizlerin bakış açısına kalıyor.

Kaynakça

• “Museum in Normandy.” Bayeux Museum, 7 Aralık. 2023, www.bayeuxmuseum.com/en/ . Web Erişim Tarihi: 27.01.2024
• National Geographic Society. “Norman Conquest.” Education, National Geography, 19 Ekim. 2023, education.nationalgeographic.org/resource/norman-conquest/ . Web Erişim Tarihi: 27.01.2024
• “What Happened at the Battle of Hastings.” English Heritage, English-Heritage.org, www.english-heritage.org.uk/visit/places/1066-battle-of-hastings-abbey-and-battlefield/history-and-stories/what-happened-battle-hastings/ .  Web Erişim Tarihi: 27.01.2024.
• “Norman Conquest.” Edited by The Editors of Encyclopaedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, inc., 24 Kasım. 2023, www.britannica.com/event/Norman-Conquest. Web Erişim Tarihi: 27.01.2024
• “Battle of Hastings.” Edited by The Editors of Encyclopaedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, inc., 3 Aralık. 2023, www.britannica.com/event/Battle-of-Hastings. Web Erişim Tarihi: 27.01.2024