Antik dünyanın yedi harikasından biri olan Babil’in Asma Bahçeleri, kat kat terasların üzerinde ağaçlar ve egzotik bitki örtüsüyle dolu olarak tasvir edilmektedir. Irak‘ın Babil şehrine bağlı Hille yakınlarındaki antik Babil’de olduğu düşünülen ve eşsiz çiçeklerle bezeli olarak tasvir edilen bahçelerin MÖ 605-562 yılları arasında hüküm süren Yeni Babil İmparatorluğu‘nun kralı II. Nebukadnezar tarafından inşa ettirildiğine inanılmaktadır.
Dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilmesine rağmen Babil’in Asma Bahçeleri‘nden geriye hiçbir kalıntı bulunamamıştır. Aynı şekilde yazılı kaynaklarda da bahçelerin varlığı ve nerede olduğu konusunda kesin bir bilgi bulunmadığı öne sürülmektedir. Bazı araştırmacılar bahçelerin Etemenanki zigguratının basamaklarını süslediğini iddia etse de modern araştırmacılar tarafından zigguratla bağlantısının teknik olarak mümkün olmadığı açıklanmıştır (Acımaz). Bazı çalışmalar ise asma bahçelerinin Babil’de değil Süryani İmparatorluğu‘nun başkenti Ninova‘da olduğunu iddia etmektedir.
Her ne kadar bahçelerin varlığına dair kesinlik olmasa da günümüze kadar gelen anlatılar sayesinde Babil’in Asma Bahçeleri büyük bir ilgi ve merak konusu olmayı başarmıştır.
Antik Dünyanın Yedi Harikasından Biri
MÖ yaklaşık 225 yıllarında Yunan mühendis olan Philo, yedi temata olarak adlandırılan ölmeden önce görülmesi gereken yerler listesi hazırlamıştır. Bu listede bugün de bilinen antik dünyanın yedi harikası listelenmiştir. Bunlar: Gize Piramidi, Zeus Heykeli, Artemis Tapınağı, Halikarnas Mozolesi, Rodos Heykeli, İskenderiye Feneri ve Babil’in Asma Bahçeleri‘dir. Günümüzde bu harikalardan sadece Gize Piramidi varlığını sürdürebilmiş diğer beşinin ise bir zamanlar var olduğuna dair arkeolojik kalıntıları ve yazılı kanıtları bulunmaktadır. Öte yandan aralarından sadece Babil’in Asma Bahçeleri tamamen bir gizem hâlindedir. Bu nedenle, Mezopotamya çalışmaları için büyük bir merak konusu olmaya devam etmektedir.
Babil’in Asma Bahçeleri Nasıl Anlatılmaktadır?
Philo, Asma Bahçelerinin taş kolonlar üzerinde geniş palmiye kirişleriyle desteklenen bir alanda olduğunu yazmıştır. Bahçeler çeşitli palmiye çardaklarından oluşmakta ve bu çardakların üzerinden sarkan çiçek çeşitliliği bahçeleri eşsiz bir güzellikle donatmaktadır.
Philo’nun listesinden sonra bahçelerden bahseden çeşitli eserler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Babil’de yaşayan ve Marduk’un bir rahibi olan Berossus, Vespasian ve Yahudi tarihçi Josephus tarafından kaleme alınan yazılardır. Berossus’un anlatımı, bahçelerin en eski tasvirini oluşturmaktadır (Johns). Berossus, bahçeleri yeşilliği ve kokularıyla ünlü bitkiler ve ağaçlarla dolu teraslar olarak anlatmıştır.
Bahçeler hakkında yazan diğer araştırmacılar, antik coğrafyacı Strabon ve Quintus Curtius Rufus tarafından sunulmaktadır. Romalı bir tarihçi olan Rufus, MÖ 331’de Babil’i fetheden Makedon Kralı Büyük İskender’in Tarihleri ile ünlüdür.
MÖ 1. yüzyılda yaşayan Yunan tarihçi Diodorus, Tarih Kütüphanesi olarak bilinen eserinde bahçeleri muhteşem olarak nitelendirmiştir. Diodorus, bahçelerin kiriş sistemini ayrıntılı bir şekilde anlatmış ve bitkilerin tabakalar halinde kat kat olarak yükseldiğini yazmıştır. Asma Bahçeleri’nin büyük boyutu ve her türden ağaç ve bitkiyle süslü olmasının izleyen kişilere keyif verdiği belirtilmektedir. Ayrıca bu katlardaki bitkilerin nehirden aktarılan sular yardımıyla özel bir sistemle bakımının yapıldığı bilgisi verilmiştir (Acımaz).
Bazı tarihçiler ise Asma Bahçeler hakkındaki düşüncelerin İskender‘in tarihçilerinden biri olan Cleitarchus tarafından üretilen tarihe dayandığını belirtmektedir. Her halükarda Asma Bahçeleri hakkındaki yazılar genel itibariyle Yunan ve İskender‘in tarihçileri tarafından üretilmiş olup Helenistik bir mercekle şekillenmiştir (Johns). Bunun yanında Babil mühendisliğinin ve mimari ustalığının bir anıtı olarak görüldüğü söylenebilir.
Babil ve II. Nebukadnezar’ın Asma Bahçeleri
II. Nebukadnezar, Yeni Babil İmparatorluğu’nun ikinci kralı olarak antik zamanlarda uzun bir süre olarak bilinen 43 yıl hüküm sürmüştür. Saltanatı boyunca inşaat ve fetihleriyle ünlü olan kral, Babil’deki Yahudi halkının köleleştirilmesinden de sorumlu tutulmaktadır. Öte yandan saltanatı boyunca yaptığı fetihler sayesinde İştar Kapısı gibi günümüze kadar gelen anıtlar yaptırmıştır.
Çoğu dikkatini Babil şehrine veren kral, Marduk tanrısına adanmış olan Esagila ve Etemenanki zigguratı gibi tapınakların restore edilmesini sağlamıştır. Babil’in Asma Bahçeleri’nin Etemenanki zigguratından yükseldiği söylentiler arasındadır fakat kanıt bulunmamaktadır.
Bu dönemde inşaatların, saltanatı güçlendirmek ve atalara saygı için yapıldığı söylenmektedir. Öte yandan Babil’in Asma Bahçeleri’nin herhangi bir amaçtan ziyade zenginlerin rahatça oturabilecekleri ve keyif yapabilecekleri serin gölgelikler oluşturmak için yapıldığı iddialar arasındadır. II. Nebukadnezar’ın bahçeleri neden yaptırdığı konusunda en popüler anlatım ise Berossus’un aktardığı hikayededir.
Bir Aşk Hikayesi: II. Nebukadnezar ve Amytis
Berossus’a göre II. Nebukadnezar Babil’in Asma Bahçeleri’ni oluşturmasının nedeni geçmişe saygı veya itibarını göstermek için değil, bir sevgi jesti olarak görülmektedir. II. Nebukadnezar’ın eşine yapılan bu atıf, sadece Berossus’un yazılarında bulunmuştur. Hikayeye göre, Med İmparatorluğu‘nun kralı Astyages‘in kızı olan Amytis ile kral II. Nebukadnezar iki ülke arasındaki ittifakın güçlendirilmesi için evlenirler. Söylentiye göre, Babil’e gelen Amytis, memleketinin yeşil ve dağlık havasına özlem duyar. II. Nebukadnezar prensesin bu özlemini gidermek ve Babil’e alışmasını sağlamak için Asma Bahçeleri’ni inşa ettirir. Devasa boyuttaki bitkileri ve çeşitli çiçekleriyle Asma Bahçeleri”nin, Amytis’e memleketini hatırlattığı anlatılmaktadır. II. Nebukadnezar’ın Amytis’e olan sevgisi ve onun için yaptığı jest, antik çağlardan beri romantizm ve efsanelerle ilgilenen insanlar arasında popüler bir hikaye olmuştur.
Ninova’nın Asma Bahçeleri
Ortaya çıkan arkeolojik bulgular ve yazılar neticesinde bazı arkeolog ve tarihçiler Babil’in Asma Bahçelerinin antik Asur İmparatorluğu‘nun başkenti olan Ninova‘da olduğunu düşünmektedir. Ninova şehri günümüzde Irak‘ın kuzeyinde Musul yakınların bulunur.
Günümüz araştırmacıları tarafından, antik zamanlardaki tarihçilerin yazılarında Babil ve Asur’un birbirine karıştırıldığı düşünülmektedir. Bunun kanıtı olarak Diodorus’un bahsettiği av sahnesi örnek olarak gösterilir. Bu av sahnesi Ninova’da bulunan rölyefler sayesinde doğrulanmıştır, öte yandan Diodorus eserinde bu sahnenin Babil’de olduğunu yazmıştır. Bu gibi eski yazılardaki karışıklıklar Asma Bahçeleri’nin Ninova’da olabileceğini akıllara getirmiştir. Ayrıca rölyeflerde Ninova’da bulunan bahçeler ve bu bahçelere ait su kanallarının resmedildiği görülür.
Asurolog Stephanie Dalley, Asur İmparatoru Sanherib‘in saltanatına ait kronolojik kayıtların yazılı olduğu prizmayı incelemesiyle bu tezi öne sürmüştür. Dalley, bu kayıtlarda kralın yaptırdığı geniş bir abideyle övündüğünü ve Amanos Dağları‘nı andıran yüksek bir bahçe inşa ettirdiğini söylemektedir. Bu bahçelerde aromatik bitkilerin yetiştirildiği belirtilmiştir.
Sanherib’in prizması, kralın başarı hikayelerini anlatmakla birlikte Asur İmparatorluğu’nun mühendislik ve bahçe inşasındaki ilerlemesini de belirtmektedir. Sanherib’in torunu olan Asurbanipal dönemine ait bulunan bir rölyefte ise yamaç boyunca uzanan ağaçların ve bahçelerin tasvir edildiği ve yamacın tepesinde bir köşkün olduğu görülmektedir (Acımaz). Dönemin arşivlerinde sulama sistemlerinin mükemmelliğinden bahsedilmesi Babil’e atfedilen bahçelerin sulama sistemleriyle benzerlik göstermektedir.
Bütün bu keşifler sonucunda Asma Bahçelerinin Ninova’da olabileceği düşünülür. Bununla birlikte, Asma Bahçelerinin gerçekte nerede olduğuna dair net bir kanıt bulunmamaktadır ve konu hala tartışmalıdır.
Kaynaklar:
- Gillan, Joanna. ”Searching for the Hanging Gardens of Babylon”. Ancient Origins. 20 Ağustos 2023. Erişim Tarihi: 12.04.24
- Cartwright, Mark. “Babil’in Asma Bahçeleri.” tarafından çevrildi Emine Beyza Rüzgar. World History Encyclopedia. World History Encyclopedia, 27 Tem 2018. Erişim Tarihi: 12.04.24
- Acımaz, Özlem. ”Biri Hariç Antik Dünyanın 7 Harikasının Nerede Olduğunu Biliyoruz”. Arkeofili. 2 Ağustos 2020. Erişim Tarihi: 12.04.24
- Johns, Kieren. ”The Hanging Gardens of Babylon: History, Legends and More”. The Collector. 3 Ocak 2023. Erişim Tarihi 13.04.24
