Mitolojilerde acımasız, korkunç, hatta bazen iğrenç olarak tasvir edilen Hades, yeraltı dünyasının mutlak sahibidir. Görünmez olmasını sağlayan miğferi, yaşamı ve ölümü simgeleyen iki uçlu asası ve Cerberus adında üç başlı köpeği ile beraber anlatılan Hades; belki de en çok Persephone ile yaşadığı dillere destan aşk ile hikayelere konu olur.
Hades ve Ailesi
Hades, Zeus ve Poseidon’un kardeşi; Kronos ve Rheia’nın da ilk erkek çocuğuydu. Tıpkı diğer kardeşleri gibi doğumundan kısa bir süre sonra babası tarafından yutulan Hades, Zeus ve diğer kardeşleri tarafından kurtarıldı.
Titanlar Savaşı’ndan sonra aralarında mutlak gücü paylaşan üç kardeşten Zeus’a gökyüzü ve hava, Poseidon’a su ve okyanuslar, Hades’e ise ölülerin dünyası olan yeraltı dünyasının kontrolü verildi. Aslında Hades hiçbir zaman kötü bir tanrı olmamıştı; fakat yeraltı dünyasının kontrolünü ele aldıktan sonra zamanla bir karanlığın içerisine gömülmüş ve ailesinden de uzaklaşmıştı. Öyle ki yeraltı dünyasının işleri dışında ortalarda görünmeyen Hades, dünyada gezmez, gücüyle övünmez ve yaşayanlarla muhatap olmazdı.
Diğer tanrılarında olduğu Olimpos Dağı’nda düzenlenen şölenlere katılmayan Hades, yeraltı dünyasının görünmezliğinde yaşardı. Hatta bir gün Poseidon, ortalarda görünmeyen kardeşini sinirlendirmek istediği için yeri yardı. Yeraltı dünyasının açığa çıkmasıyla beraber Hades çok sinirlendi ve ölüler ordusunu da yanına alarak Atlantis’i yerle bir etti.
Hades ve Yeraltı Dünyası
Yeraltı dünyası, tanrı Hades tarafından yönetilir ve ölüler içindir. Bilinenin aksine Hades kötü ruhları cezalandırmaz; ölüleri de yargılamaz. Ölüleri yargılayanlar bu yeraltı dünyasında bulunan yargıçlardır. Tanrı Hermes, yeraltında akan nehir Styks’e kadar ruhlara eşlik eder. Nehrin kıyısına gelen ruhlar, Styks’te onları bekleyen Kharon isimli kayıkçıya rüşvet verir ve nehrin karşı kıyısına geçer. Rüşvet veremeyen ya da Hermes’in elinden kaçmayı başaran ruhlar ise yüzyıllarca bu nehrin kenarında dolanır durur.
Styks nehrinin karşı kıyısında, üç başlı olarak tasvir edilen köpek Cerberus ruhları beklemektedir. Hades’in yanından ayırmadığı köpeği Cerberus’un görevi yeraltına gelen ruhların yeraltı dünyasından çıkışını önlemek ve yaşayanların yeraltı dünyasına girişini engellemektir; bununla beraber zaman zaman yeraltı dünyasına girmiş ve yeryüzüne dönmüş olanlar da vardır. Cerberus’un yanına ulaşan ruhlar iyi olarak öldüyse Elysium’a, ne iyi ne kötü olarak öldüyse Asphodel’e, kötü olarak öldüyse Tartaros’a giderler. Bu üç yerden herhangi birine giden ruhlar, sonsuza dek orada kalırlar.
Mevsimlere Yön Veren Aşk: Hades ve Persephone
Persephone, tanrılar tanrısı Zeus ve bereket tanrıçası Demeter’in kızıdır. Asıl ismi Kore’dir; Persephone ismi ona Hades tarafından verilmiştir. Hades, nadiren yeryüzüne çıktığı bir gün dillere destan güzelliğe sahip olan Persephone’u çiçek toplarken görmüş ve o an ona aşık olmuştur. Yeryüzünde fazla görülmeyen ve kimseyle muhatap olmayan Hades, yanına köpeği Cerberus’u alarak savaş arabasına biner, Persephone tam bir nergis çiçeğini koparmak üzereyken ortaya çıkar ve onu yeraltı dünyasına kaçırır.
Kızı ortadan kaybolan Demeter, yeryüzünü karış karış gezerek aylarca kızını arar. Persephone’un kaçırılırken attığı çığlıkları duyan güneş tanrısı Helios, Demeter’e kızının yeraltı tanrısı Hades tarafından kaçırıldığının haberini verir. Hades’in Persephone’u yeraltı dünyasına kaçırdığını öğrenen Demeter, Zeus’tan kızını geri getirmesini ister; Persephone geri dönmediği sürece görevinin başına dönmeyi reddeder ve bunun sonucunda yeryüzünde büyük bir kıtlık baş gösterir.
Ölümlülerin kıtlık sebebiyle isyanları artmaya başlayınca Zeus, tanrıların elçisi Hermes’i Hades ile konuşması için yeraltı dünyasına göndermeyi kabul eder. Hermes ile konuşan Hades, Persephone’u bırakmayı kabul eder; fakat yeryüzüne çıktıktan sonra bir daha Persephone’a sahip olamayacağının da farkındadır. Bunun üzerine, yemesi için Persephone’a bir nar tanesi verir ve Persephone bu nar tanesini yer. Kurallara göre yeraltı dünyasından bir şey yiyen kimse artık yeryüzüne geri dönememektedir. Persephone artık yeraltı dünyasının tanrıçasıdır ve bu yüzden yeryüzüne dönmesi imkansızdır.
Hades ve Zeus’un yaptığı anlaşmaya göre; Persephone yılın sekiz ayını yeryüzünde, sekiz ayını ise yeraltı dünyasında geçirecektir. Persephone’un yeryüzüne çıkmasıyla beraber Demeter’in kederi son bulur ve yeryüzü tekrardan berekete kavuşur. Persephone’nin yeryüzünde olduğu zamanlar ilkbahar, yaz mevsimleri yaşanıyor ve bereket ölümlülerle beraber oluyordu; yeraltı dünyasına indiği dört aylık süreçte ise kış mevsimi yaşanıyordu. Persephone da zamanla Hades’e aşık oldu; yeryüzünde olduğu vakitlerde doğurganlık tanrıçası, yeraltında olduğu vakitlerde ise yeraltı tanrıçası olarak anıldı.
Hades’in Cezalandırdığı Ölümlüler
Hades, yeraltında verilen cezalara bizzat karışmasa bile cezalandırdığı iki ölümlü olmuştur. Bunlar Lidya kralı Tantolos ve Sisyphos’tur. Zeus’un güvenini kazanan ve sık sık Olimpos’ta gerçekleşen şenliklere de katılan Tantolos, tanrılara karşı büyük bir suç işler; cezasını Hades verir. Bu ceza sonucunda bir su içerisine konulan Tantolos, bazen çenesine kadar gelen sudan asla içemez ve dalları üzerine sarkan ağaçlardan da meyve yiyemez. Varlık içinde yokluğa mahkum edilmiştir.
Hades, Sisyphos’un ruhunu ise ağır ve büyük bir kayayı dağın tepesine taşımakla cezalandırır. Sisyphos’un bu kayayı dağın tepesine taşırken durup dinlenecek vakti bile bulunmamaz çünkü ne zaman zirveye ulaşsa taş yine aşağı yuvarlanır ve bu döngü durmaksızın devam eder. Sisyphos’un verilen ceza yüzünden yapabileceği başka hiçbir şey yoktur.
Kaynakça
- Mitoloji’ye Giriş. “Yeraltının Efendisi Hades, Hades’in Irmakları ve Cerberus“. Erişim tarihi: 17.02.2023.
- Şanlı, M.“Persephone&Hades”. Erişim tarihi: 17.02.2023.
- Koç, E.N.“Yeraltı Tanrıları”. Erişim tarihi: 17.02.2023.
- Can, Ş.“Klasik Yunan Mitolojisi”. Erişim Tarihi: 15.02.2023
- “Yeraltı Tanrısı Hades”. Erişim Tarihi: 15.02.2023
