Gündüz Vassaf’ın Mostari (Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü) kitabı İletişim Yayınları etiketiyle yeniden raflarda!
Gündüz Vassaf’ın Mostari (Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü) kitabı, ilk olarak 2013’te Yapı Kredi Yayınları tarafından basıldı. Tabii kitap yıllar içinde tükenerek, belli bir süre tedarik edilemiyordu. Bu tedarik sıkıntısı belki de kitabın bir nebze unutulmasına, Vassaf’ın diğer kitapları arasında kaybolmasına sebebiyet verdi.
Fakat Nisan ayı itibariyle Mostari’nin yeni baskısı İletişim Yayınları etiketiyle raflarda yerini aldı!
Gündüz Vassaf’ın 1946’da Amerika’da doğdu. Gençliğinde çok çalıştı. Akıl hastanesinde gardiyanlıktan, radyo spikerliğine kadar birçok iş yaptı. Liseyi İstanbul Robert Koleji‘nde tamamladıktan sonra futbol bursuyla George Washington Üniversitesi’nde psikoloji okudu. 1977’de Hacettepe Üniversitesi’nden psikoloji doktorasını aldı. Türkiye’nin ilk zekâ testini geliştirdi.
Uzun bir süre Ankara Üniversitesi Mediko-Sosyal Merkezinde psikolojik danışmanlık yaptı. Uluslararası Psikologlar Konseyi yönetim kurulunda American Psychological Association’ın Avrupa ve Ortadoğu koordinatörlüğünde görev aldı. 12 Eylül askeri darbesinden sonra öğretim üyeliği yaptığı Boğaziçi Üniversitesi’nden istifa etti.
O tarihten sonra Kassel, Marburg ve Bremen üniversitelerinde öğretim üyesi, Kanada McGill Üniversitesi Center for Developing Area Studies’de “konuk” akademisyen, Amsterdam’da Averroes Stichting’de klinik psikolog, Viyana’da Institute für Höhere Studium ve Avrupa Bilim Vakfı’nda da konuk araştırmacı olarak çalıştı. Ayrıca kendisi Türkiye Psikologlar Derneği’nin kurucu üyelerinden. Uluslararası Af Örgütü’nün İstanbul Şubesinde başkanlık yaptı. Çalışmalarını, ABD’de, doğduğu şehir olan Boston, Massachusetts’de sürdürmekte.
Psikoloji alanında yapmış olduğu zengin çalışmalar ve katkıları dışında tarihi farklı bakış açılarıyla ele aldığı çalışmalarıyla da bilinmekte. İnsan, tarih, sosyoloji, popüler kültür hakkında konuşan “Gerçek Orada Bir Yerde“ adlı programda Murat Belge veŞerif Mardin ile birlikte yer aldı.
Yaşamı boyunca okudu, yazdı, öğrendi ve öğrendiklerini anlattı. Haklı ünü kıtaları aştı
Ben, gönüllü köprü bekçisi,
Gece gündüz burada…
Mostari’nin ön okumasına buradan ulaşabilirsiniz.
Bosna’da yaşayan kuzeninin Mostar’daki evinde kalabileceğini söylemesiyle Vassaf’ın yolculuğu başlar. Tanımadığı ve tanınmadığı bir yerde olmak, yalnız kalmak ister. İlk gününü köprüye giderek geçirir.
Herkes gibi Mostar Köprüsü’ne ilk görüşte âşık olur. Akşama kadar köprünün önünde, cebinden çıkardığı küçük deftere yazar durur. Gördüklerini ve hissettiklerini kaydetmek ister. Köprüyle ilgili yazar, başka şeyler yazar. Orada kaldığı birkaç aylık süreç boyunca yazmaya devam eder. Anı olarak yazmaya başladığı gözlemleri “bir köprü bekçisinin günlüğü” haline gelir.
Ben Köprü’yü sahiplendim, o beni zapt etti. Bana neler yaşattıysa ben de dünyamı, duygularımı, düşünce ve hezeyanlarımı onunla paylaştım. Taa ki bir gün beni azat edene kadar.
Vassaf, Mostari kitabında Mostar Köprüsünden nasıl ilham aldığını şöyle anlattı:
“Mostar Köprüsünü ilk gördüğümde, “Burada ne yaşamaya acelem var ne de ölmeye…” dedim.
Most, köprü Mostari, köprü bekçisi demek. Osmanlı-Avustuya Macaristan İmparatorluğu sınırına yakın Mostar, bu tarihi ismini, köprü bekçisinden almış.
Sabah köprü başına vardığımda defterime bir şeyler yazdım. Akşam olmuş, yedi saat geçmiş, köprü üzerinde ayaktaydım. Ertesi gün uyanır uyanmaz köprünün yolunu tuttum. Köprü beni azad edene kadar aylarca böyle yaşadım.”
Kimse sormadı ne yaptığımı, ben düşündüm “Acaba benim için ne düşünüyorlardır?” diye. Bir gün, oradaki kahvedeki Leyla’ya sormuşlar, “Ne yapıyor?” diye. “O, köprüye âşık” demiş Leyla. Hissedilmiş, âşıktım çünkü köprüye, aşığım.
Vassaf, Elif Aktuğ ile olan röportajında köprülerden ve intihardan bahsetti. Onun için köprü bekçisi yalnızca dışarıdan bir gözlemci değil. Köprüyü ve köprüdekileri korumakla da yükümlü.
“– Boğaz Köprüsü’nün korkulukları yükseltilse daha az intihar olur demişsiniz kitapta!
Doğru, yükseltilmiş olsaydı; oraya atlamaya giden biri vazgeçebilirdi atlamaktan. Metin Kaçan ölmeyebilirdi köprüde. Orası intihar köprüsü, evinde intihar etmiyor, illa köprüye gidiyor.
– Ölmek istiyor!
O bizim sorumsuzluğumuz, korkuluğu yükseltmemek ve bekçi koymamak bizim hatamız.
– Köprü bekçisinin böyle bir görevi de var yani!
Bu kadar AVM’nin bekçisi var, güvenliği var ama köprüde yok! O kadar fakir bir ülke miyiz biz? Önlem alınamıyor öyle mi? Devriye gezen on bekçi olsa. Cana verilen değer acıklı bizim memlekette.
– Orası ölümle mi bağdaştı acaba?
Oradan atlamasa başka bir yerden atlayacak diye bir şey de yok! Londra’da vardı, bir köprü intihar için seçiliyordu. Haber oluyor, biri atlayıp ölüyor. Örnek teşkil ediyor. “Ben de yaparım” diye düşünüyor, gidip atlıyor. Bariyer yapmak mümkün; yapıldı ama intiharı düşünen kişi 200 metre ötedeki köprüden atlamadı. Yüksek yerden intihar çok ama mesela minareden atlamaz kimse. Bazı yerler seçiliyor ve engellemek kolay. En azından oradan intiharı engelleyebilirsiniz. Moda veya salgın hastalık gibi ‘o yerden’ intihar etmek.”
Vassaf’ın ele almış olduğu “Cehenneme Övgü, Cennetin Dibi, Kimliğimi Kaybettim Hükümsüzdür, Annem Belkıs” gibi bazı diğer eserlerinden de kısaca bahsetmeden olmaz.
Cehenneme Övgü (1992)
Bazı eleştirmenlerce “şeytanın avukatı” olarak anılan Vassaf, içimizde yaşattığımız “totaliter dünyalarımızı” yüzümüze vuruyor. Bu kitapta kendiyle hesaplaştığı gibi diğerlerini de kendileriyle hesaplaşmaları için kışkırtıyor.
Cennetin ve onu meşrulaştıranların tersine, cehennem, özgür ruhun meskenidir.
Cennetin Dibi (1997)
Cehenneme Övgü’de “bu dünyayı” ele aldıktan sonra, “cennetin dibine” doğru yola çıkıyor. Bizlere Freud’un kuramlarının hayata geçirildiği Amsterdam genelevlerinde dolaşabilmeyi, hükümet kiralayabilmeyi, Amerikan şirketi bile satın alabilmeyi, yeni yaşam biçimlerinin hayata geçirildiği özgür kolonilerde yaşayabilmeyi sunuyor. Gelecekte yolculuğa çıkarırken düş gücünün de sınırlarını zorluyor.
Ana Tanrıçaları yıkıp Tanrı’yı tek ve erkek yaptığımızdan bu yana tam iki bin yıldır, bir yandan günah çıkarıp bir yandan da namus kılığında dolaştırdığımız şehvetimiz adına, tarih öncesi taptığımız Tanrıçaları ayaklarımızın altına alıyoruz. Tanrıçalarımıza yaptığımız her kötülük şeytanın zaferi. Klitorisi kökünden sünnet edilen, vajinasının iç ve dış dudakları kesilip dikilen seksen milyon kadın var dünyamızda, seksen milyon! Zifaf gecesinde karısının dikilmiş vajinasını bıçakla kesen Gambiyalı şeytan kocayı, Hindistan’ın bir tek Salem eyaletinde son üç yılda sırf kız doğurdular diye çocuklarını öldüren yedi bin şeytan babayı kim cezalandıracak? Erkek Tanrımız mı?
Annem Belkıs (2000)
Öksüz bir Rumeli kızının Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırlarında başlayan hayatı bizleri bilinmeyen evlere misafir ediyor. Kendi annesinin hikayesi üzerinden Osmanlı, Cumhuriyet Türkiye’si ve ABD’de kadının toplumdaki yerine ayna tutuyor.
Afet Hanım.
Efendim Belkıs Hanım. İstediğiniz bir şey var mı?
Kendimi bulmak.
Kimliğimi Kaybettim, Hükümsüzdür! (2010)
Benliğimizin önüne koyduğumuz kimliklerimize daima sımsıkı sarılmışızdır. Yine bizi kendimizle hesaplaşmaya iten, çarpıcı sorularla kışkırtan bu kitapta konu şu: Üzerimize yapışmış kimliklerin esaretinden kurtulup “dünya vatandaşı” olabilmeyi becerebilecek miyiz?
Aitliklerimiz çoğalınca özgürlüklerimiz kısıtlanıyor. Aitliklerimizden arınınca özgürleşiyoruz.
