Güller Savaşı (Wars of the Roses); Çift Gül Savaşı olarak da bilinen, İngiliz tarihinde 1455-1485 yılları arasında gerçekleşmiş bir iç savaştır. Bu adın verilmesinin sebebi, savaşa neden olan York Hanedanı armasının beyaz gül, Lancaster Hanedanı armasının ise kırmızı gül olmasıdır.
Güller Savaşı’nın aslında birçok nedeni vardı. Çatışma devam ettikçe yeni taraflar ve etkenler oluşmaya devam etmişti. Muhtemelen ilk neden, 1399 yılında Henry Bolingbroke‘un tahtı zorla ele geçirerek kendisini IV. Henry olarak İngiltere kralı ilan etmesi (1399-1413) ve kendinden önceki taht sahibi II. Richard‘ı (1377-1399) öldürmesidir. IV. Henry ilk Lancaster kökenli kral olmuştur. Babası Gauntlu John ise yalnızca Lancaster’ın düküydü. Kralın katli, şok etkisi yaratsa da başarısız bir politik strateji değildi. Her iki hanedanın da tahtta hak iddia etmesi en temel nedendi (Cartwright, 2020).
Hem York Hanedanı hem de Lancaster Hanedanı, asırlık kraliyet ailesinin üyeleriydi. 1455 yılında başlayan ve 1485 yılına kadar devam ederek 30 yıllık bir süreci oluşturan Güller Savaşı, Lancaster ve York Hanedanları arasındaki bir iktidar mücadelesiydi. I.Henry‘nin 1422’de ölmesinden sonra ortaya çıkan taht kavgası, günümüz İngiltere sınırları içerisinde 30 yıl sürecek kanlı bir iç savaşın ilk kıvılcımını oluşturmuş; tahta geçen genç kral VI. Henry‘nin İngiltere’yi başarısızca yönetmesi York Dükü Richard‘ın tahtta hak iddia etmesi ile ise alevlenmişti. Güçlü lordlar özel ordularıyla kırsal bölgelerde egemenliklerini kurdular. Kanunsuzluk yaygınlaştı, halk ağır vergiler atında ezildi. Bir süre sonra VI.Henry’nin aciz ve saf bir kral olduğu ortaya çıktı. Delilik nöbetlerine de yakalanan kral, hırslı bir kraliçe olan karısı Anjou’lu Margaret’ın denetimi altındaydı. Margaret’’ın hırsı, İngiltere’nin Fransa’daki konumunun zayıflamasına neden oldu. VI.Henry’nin 1453’te büsbütün delirmesiyle birlikte York Dükü Richard’ın naipliğe getirilmesi istendi (Editors, 2021).
Güller Savaşı Tarihi
Yüz Yıl Savaşları’nın kaybedilmesinden sonra ülkedeki ekonominin kötüye gitmesi ve halkın vergiler karşısında ezilerek isyan etmesi, eski parlak günlere dönme adına bir takım girişimlerin gerçekleşmesine zemin hazırlamıştır. Bu girişimlerden meşrutiyet anlamında en güçlü olanı ve başarıya ulaşanı, 1453 yılında Warwick Kontu Richard Neville’in desteği ile York Dükü Richard’ın, III. Edward’ın soyundan gelmesini kullanarak Henry’nin hastalık döneminde naipliğe getirilmesidir; ancak aradan iki yıl geçtikten sonra Kral Henry iyileşmiş ve York Dükü Richard’ı görevinden almıştır. Böylece iki taraf için de savaş çanları çalmaya başlamıştır. Richard’ı öne çıkaran iki ana unsur vardı. İlki, III. Edward’ın büyük torunu ve II. Richard’ın meşru varisi olduğunu iddia eden March Kontu’nun yeğeniydi; ikincisi ise İngiltere’nin en zengin kişisiydi. İki gül, köklerini İngiliz sarayında tutmak için mücadeleye girişmiştir (Cartwright, 2020).
Savaşlar ve Değişen Krallar
22 Mayıs 1455’te St. Albans’ta Richard’ın kazandığı savaş Güller Savaşı’nın ilkiydi. Aziz Albans, 22 Mayıs 1455’te Yorklu Richard ve Warwick Kontu Richard Neville ile aynı hizada, St. Albans’ta Henry’ye karşı yürüdü. Başarısız müzakerelerden sonra kısa ama kısır savaş, kasabanın sokaklarında şiddetlenirken Somerset’i öldürdü ve Henry’yi yaraladı. York’lar Henry’yi esir aldı ve Richard yeniden Lord Protector oldu. Kraliçe Margaret ve küçük oğlu, hayatlarından endişe duyarak sürgüne gitti.
Blore Heath Savaşı‘nda Richard İngiltere’yi titrek bir şekilde elinde tutarken Margaret, Henry’yi tahta geri getirmek ve oğlunun haklı varisi olarak yerini korumak için perde arkasında çalıştı. Salisbury’nin ordusu, Margaret’in Lord Audley tarafından komuta edilen büyük ve iyi donanımlı ordusuyla 23 Eylül 1459’da Staffordshire’daki Blore Heath’de karşılaştı. Bire iki sayıca fazla olmalarına rağmen Yorklar, Lancasterlıları sağlam bir şekilde yendi.
Ludford Köprüsü Savaşı‘nda mühhimat ile savaşılmadı, irade ve cesaret savaşıydı. 1459 sonbaharında Henry ve kraliçesi, bir kez daha birçok York kaçağını içeren önemli bir ordu topladı.
York Dükü Richard’ın 30 Aralık 1460’ta VI. Henry’ye sadık bir orduya karşı Wakefield Muharebesi’nde ölmesiyle Güller Savaşı orada sona ermiş gibi göründü fakat York Dükü Edward ise son derece güçlü ve zengin Richard Neville’dan (Warwick Kontu) destek buldu, babasının ve Kral Henry’nin yerine terfi edildi.
IV.Edward’ın İngiliz tarihinin en büyük ve en uzun savaşı olan kanlı Towton Savaşı’nı 1461 Mart’ında kazanması bardağı taşıran son damlaydı. VI. Henry tahttan indirildi ve York’lu Edward, ilk York kralı olarak IV. Edward adıyla tahtta çıktı.
1470’te VI. Henry tahta geri çıkarıldı. Edward, bir yıl sonra yapılan savaşta Henry’yi Londra Kulesi’nde öldürdü ve tahtı geri aldı. Savaşta VI. Henry’nin tek oğlu olan kont öldürüldü ve Kraliçe Margaret hapsedildi. Yorklular görünüşte Güller Savaşı’nı kazanmıştı ve Edward kalan güçlü Lancasterlıları ve sadakatsiz olan diğer herkesi temizleyerek zaferini pekiştirdi. Kral, ihanetten suçlu olduğuna inandığı kendi kardeşi Clarence Dükü George‘u (1449-1478) bile öldürdü.
Gloucester Dükü Richard (1452), kardeşi IV. Edward’a Lancaster ile yaptığı birçok önemli savaşta yardımda bulunmuştu, ancak adaş babası gibi o da en büyük ödülün peşindeydi. Richard, Fransa ile barışın en iyi politika olduğuna ikna olmamıştı ve Edward’ın Clarence Dükü George’a yaptığı muameleyi eleştiriyordu. Yorklular arasındaki bölünmenin bir başka nedeni de George’a karşı plan yapan ve kendi akrabalarını diğerlerinden önde tutan Edward’ın eşi Elizabeth Woodville’dı (1437-1492).
Edward’ın 1483’te beklenmedik bir şekilde ölmesi Richard’a fırsat verdi. Kralın yerine oğlu Edward (1470) getirildi. Genç V. Edward sadece Nisan’dan Haziran’a kadar hüküm sürebildi ve taç giyme vakti bile olmadı. Edward ve küçük kardeşi Richard (1473), Londra Kulesi’ne hapsedildiler ve burada “Kuledeki Prensler” olarak anıldılar.
Richard, IV. Edward tarafından Diyar’ın Koruyucusu olarak aday gösterilmişti, ancak iki prensin kaybolmasıyla Richard’ın onları öldürdüğü düşünüldü — hem Tudor tarihçileri hem de William Shakespeare (1564-1616) tarafından kabul edilen genel bir suçlamadır.
1483’te Dük kendini kral III. Richard ilan etse de tahtı bu kadar korkunç bir suçla ele geçirmek, York yanlıları için bile fazlasıyla endişe verici bir olaydı (KARA, 2021).
Yeni Bir Hanedan Doğuyor: Tudorlar
Richard’ın taht üzerindeki hakkı zayıfladıkça Lancasterlı Henry Tudor, Fransa ve birçok soylunun yardımıyla taç üzerindeki iddiasını ortaya koydu. Richard ile 22 Ağustos 1485’te Bosworth’taki savaş alanında tanıştı. Cesurca savaştıktan sonra Richard III öldürüldü. Efsaneye göre tacı, Richard’ın düştüğü yerde Henry’nin kafasına yerleştirildi. Henry, Kral Henry VII ilan edildi. Resmi taç giyme töreninden sonra kral, uzun süredir devam eden Lancaster ve York evlerini bir araya getirmek için Elizabeth York ile evlendi. Bu birlik Güller Savaşı’nı sona erdirdi ve Tudor Hanedanlığı’nı doğurdu (Luminarium).
Güller Savaşı’nın Etkileri
İngiltere’deki 60 soylu ailenin lordlarının yarısı çeşitli şekillerde ölmüştür. Bunun nedeni ise çatışmaların çoğunda soyluların yer almasıdır. Lancasterlı ve Yorklu krallar arasında açıkça ortada olan taht değişimlerinin yanı sıra bu savaşların tarih için en önemli sonuçlarından birisi, VI. Henry’nin Tudor Hanedanlığı’nı kurması olmuştu. IV. Edward’ın kızı, Yorklu Elizabeth ile 1486 yılında evlenerek iki aileyi birleştirdi. Kral, bu yeni hanedanlık için yeni bir sembol bile yaratmıştı: Lancasterlıların ve Yorkluların güllerinin birleşimi olan Tudor Gülü. Henry’nin oğlu, kendisinden sonra VIII. Henry (1509-1547) olarak tahta çıktı. Böylece Tudorlar, İngiltere’nin Altın Çağı olarak görülen 1603 yılına kadar ülkeyi yönettiler (Cartwright, 2020).
Kronolojik Anlamda Güller Savaşı
22 Mayıs 1455 Birinci St Albans Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
23 Eylül 1459 Blore Heath Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
12 Ekim 1459 Ludford Bridge’de Bozgun- Kazanan LANCASTER Hanedanı
10 Temmuz 1460 Northampton Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
30 Aralık 1460 Wakefield Savaşı– Kazanan LANCASTER Hanedanı
2 Şubat 1461 Mortimer’s Cross Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
22 Şubat, 1461 İkinci St Albans Savaşı– Kazanan LANCASTER Hanedanı
28 Mart, 1461 Ferrybridge’de Çatışma
29 Mar, 1461 Towton Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
25 Nisan, 1464 Hedgeley Moor Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
15 Mayıs 1464 Hexham Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
26 Temmuz, 1469 Edgecote Savaşı- Kazanan LANCASTER Hanedanı
12 Mart, 1470 Losecoat Field Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
14 Nis 1471 Barnet Savaşı– Kazanan YORK Hanedanı
4 Mayıs 1471 Tewkesbury Muharebesi– Kazanan YORK Hanedanı
22 Ağustos 1485 Bosworth Muharebesi– Kazanan LANCASTER Hanedanı
16 Haz 1487 Stoke Field Muharebesi– Kazanan LANCASTER Hanedanı
Popüler Kültürde Güller Savaşı
Sonuç olarak Güller Savaşı dönemeçleri, dönüşleri ve ihanetleriyle İngiliz kültüründe kalıcı bir iz bırakmış, o günden bu yana hem tarihçilere hem de edebiyatçılara ilham olmuştur.
Tarihi Roman
1- Britanya’nın Kralları ve Kraliçeleri– Cannon, John ve Hargreaves, Anne
2- Ortaçağ Britanyası– David Crouch
3- Güllerin Savaşı: 1455-1485- Michael Hicks
4- Kule: Londra Kulesi’nin Destansı Bir Tarihi– Nigel Jones
5- Güllerin Savaşlarının Kısa Tarihi– Desmond Seward
6- Lancastrians, Yorkists ve Güllerin Savaşları, 1399-1509- Roger Turvey
7- Plantagenet’ler: Britanya’yı Yaratan Krallar– Derek Wilson
(Cartwright, 2020)
Senaryo-Oyun-Tiyatro
1- V. Henry– William Shakespeare
2- VI. Henry, Bölüm 1– William Shakespeare
3- VI. Henry, Bölüm 2– William Shakespeare
4- VI. Henry, Bölüm 3– William Shakespeare
5- II. Richard– William Shakespeare
6- III. Richard– William Shakespeare
Film
III. Richard 1955 yapımı bir İngiliz filmidir. William Shakespeare’in aynı adlı eserinden uyarlanmıştır. Ayrıca VI. Henry Bölüm 3‘ten de alıntılar yapılmıştır. Yönetmenliğini Laurence Olivier‘in yaptığı filmde başrolü de Olivier kendisi oynamıştır.
Kaynakça
Cartwright, M. (2020, 24 Şubat). WORLD HISTORY. www.worldhistory.org: https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-18612/guller-savas/ adresinden alındı.
Editors, H. (2020, 3 Haziran). HISTORY. www.history.com: https://www.history.com/topics/british-history/wars-of-the-roses adresinden alındı.
Kara, B. (2020, 20 Şubat 2020). UNGO. ungo.com.tr: https://ungo.com.tr/2020/02/guller-savasi/ adresinden alındı
(2021). Luminarium. www.luminarium.org: http://www.luminarium.org/encyclopedia/warsoftheroses.htm adresinden alındı.
