Göçmen Kadınlar Neden Çifte Dezavantaj Yaşar?

Göç için birçok farklı sebep gösterilebilir: savaşlar, yaşam standartlarının düşüklüğü, doğal afetler, eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği bunlardan bazılarıdır. Bunların sonucunda kırdan kente, farklı bir ülkeye ya da başka bir şehre göçler de yaşanır. Diğer alanlarla benzer olarak göçlerde de kadınlar çifte dezavantaj yaşarlar. Üstelik göçmen kadınlar, diğer kadınlar arasında da en dezavantajlı gruplardan birini oluşturur. Kadınların ve erkeklerin eşitliği sıklıkça vurgulanır ancak kadınlar kendi aralarında eşit midir?

“Gerçekliği insanlığın başlangıcına, kuramsal çalışmaları iki yüz yıllık bir literatüre dayanan göç yollarında kadınlar ilk günden beri yürüdüğü halde seslerini duyurabilmek için yıllarca beklemek zorunda kalmışlardır.”

Kesişimsellik: Tüm Kadınlar İçin Feminizm

19. yüzyılda, “feminizm” kavramı ilk olarak ortaya çıktıktan sonra bu kavramı tüm kadınlar için kapsayıcı hale getirmek zaman ve efor gerektirmişti. Siyah feministler bu hak arayışına yeterince dahil edilmediklerini hissettiler, öyle ki Gloria T. Hull, Patricia Bell Scott ve Barbara Smith derledikleri kitaba verdikleri “Tüm Kadınlar Beyazdır, Tüm Siyahlar Erkektir ama Bazılarımız Cesurdur: Siyah Kadın Çalışmaları” ismiyle konuyu ironik bir dille eleştirdiler. Haklılardı da: kadınlar kadın olmalarının yanı sıra sosyal, ekonomik, etnik, vb. sorunlarla da yüzleşirler ve en az batılı beyaz kadınlar kadar onların da eşitliğe ihtiyaçları vardır. Ortaya çıkan “kesişimsel feminizm” kavramı tüm kadınları tüm kimlikleriyle benimseyip kapsayıcı bir mücadeleyi savunur. Günümüzde bu kimliklere mülteci ve göçmen kadınlar da uğradıkları haksızlıklar, eşitsizlikler ve dezavantajlarla varlığını sürdürürken eğitim, sağlık, ekonomi gibi alanlarda haksızlıklara maruz kalmaya devam eder.

“Meydana gelen göç olaylarında kadınlar hem kadın hem de göçmen olarak ayrıcalıklı gruplar olduğundan iki kat daha fazla risk altındadır. Tüm bunlara bağlı olarak günümüzde artık göç bir kadın sorunu haline gelmiştir.”

Bir Kadın ve Bir Göçmen Olarak Ucuz İş Gücü

Kadın göçmen işçilerin hem kadın kimliklerinden hem de göçmen olduklarından dolayı eşitsizlik yaşadıkları bilinir. Ücret ayrımının yanı sıra göçmenlerin izinsiz çalıştırılmasından dolayı iş güvenceleri de genellikle bulunmaz. 2018 Türkiye verilerine göre yapılan bir araştırmanın verilerine göre her eğitim seviyesindeki kadınlar aynı eğitimi almış erkeklerden daha az kazanır, cinsiyetler arası genel ücret farkı ise %15,6’dır. OECD’nin 2023 verilerine göre bu oran dünya genelinde %11’dir. Göçmenlerin ise diğer çalışanlardan az ücret aldığı ILO’nun 2020’de yayınladığı verilerle somutlaştı.

“Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) yeni raporuna göre, göçmenler yüksek gelirli ülkelerdeki yerli işçilerden ortalama %13 daha az kazanıyor.”

Kadın Göçmenlerin Diğer Rolleri

Her göçmenin yollarda ve ev sahibi ülkede yüzleştiği bazı sorunlar olsa da kadınlar bunların yanında toplumsal cinsiyet rolleri ile onlara yüklenen sorumlulukları da taşır. Çocuğa ve eve bakım vermek, yemek ve temizlik gibi domestik işlerle uğraşmak bu anlayışa göre kadının sorumluluğudur. Ayrıca kadınlar göç ettiklerinde dil bariyerinden dolayı eğitim hayatlarına genelde devam edemez ve “ev kadını” rolünü üstlenmek zorunda kalırlar. İş hayatında varlıklarını gösteriyor olsalar da “ev kadını” rolü pazarlık konusu değildir ve “annelik” her zaman babalıktan daha zaman, enerji ve özveri gerektiren bir roldür. Ayrıca kadınlar çeşitli sebeplerle topluma erkeklere kıyasla daha az karışabildiklerinden eve ve evdeki erkeğe veya erkeklere daha bağımlı hale gelir, bu dil bariyerini de güçlendirir.

“Türkiye’nin bir bölgesinde göçmen kadınlar ile yapılan bir araştırmada, birçok kadının parasal imkanları yeterli olmadığı ve korktukları için, ayrıca bulundukları yeri çok iyi bilmediklerinden ötürü evlerinden dışarı çıkmak istemedikleri saptanmıştır.”

Bunların sonucunda kadınların eğitim ve sağlık hizmetine ulaşmaları erkek göçmenlere kıyasla da zorlaşır.

Diğer Sorunlar

“Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, mülteci kadınların diğer kadınlara göre sağlık durumlarının daha kötü olduğunu ve kadınların olumsuz sağlık davranışı geliştirme bakımından daha riskli olduklarını belirtmektedir. Yapılan bir çalışmada göç eden kadınların %65’i sağlık durumlarının zayıf ve kötü olduğunu ifade etmiştir.“

Kadınlar sağlık hizmetlerine ulaşamadıkça aile planlamasının yapılamaması, doğum ve gebeliğin sağlıklı gerçekleşmemesi de kaçınılmaz hale gelir. Doğum kontrol yöntemlerinin kullanılamaması, gebeliği bilinçli ya da bilinçsiz olarak sonlandırma, evde doğum kadınların yaşadığı bazı sorunlardır.

“Ülkemizde yaşayan göçmen kadınlarda en çok karşılaşılan sağlık problemleri arasında bulaşıcı hastalıklar, vajinal enfeksiyonlar, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, fiziksel ve cinsel şiddet, aile planlaması hizmetlerinden yararlanamama, hastanede yapılan doğum sayısının az, evde yapılan doğumların sayısının çokluğu, düzensiz adet kanamaları, kendiliğinden meydana gelen düşükler, çok sayıda ve kısa aralıklarla meydana gelen gebelikler yer almaktadır.”

Kadınlar göç yollarında ve göç edilen yere varıldığında çocuklarla beraber en açık hedef haline gelir. Cinsel saldırı ve şiddete maruz kalındığı bilinmekle beraber bu şiddet ve taciz evde de devam eder. Cinsel şiddetin silahlaştırılmasıyla göçmen kadının iradesinden bahsetmek de zorlaşır.

Tüm bu etkenler göz önüne alındığında göçmen kadınların göçmen erkeklere kıyasla çifte dezavantaj yaşadığı net bir şekilde görülür. Temel insan haklarından yararlanmak amacıyla zorunlu veya isteğe bağlı göç eden kadınlar birçok zorlukla mücadele ederken batılı beyaz kadınlardan da daha aleyhte bir durumdadır. Bu sebeple kesişimsel feministlerin savunduğu gibi tüm kadınları, kadın kimliklerinin üstüne eklenen yüklerle kucaklayıp mücadelemizi büyütmeliyiz.

Kaynakça

• Göçün Kadın Yaşamı ve Sağlığı Üzerine Etkileri Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• Kadın Sağlığı Danışma Merkezlerine Başvuran Suriyeli Kadınların Üreme Sağlığı
  ve Toplumsal Cinsiyet Temelli Şiddet Hizmetlerine İlişkin İhtiyaçlarının Belirlenmesi Araştırma Raporu Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• Türkiye’de Göçmen Kadınlar ve Kadına Yönelik Şiddet Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• Türkiye’de, ev hizmetlerinde çalışan göçmen kadınlar ve ekonomik şiddet Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• In safety and dignity: addressing large movements of refugees and migrants Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• Çağdaş Göç Teorileri Üzerine Bir Değerlendirme Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• Migrant pay gap widens in many high-income countries Web. Erişim Tarihi 30.08.2025 
• Mülteci Kadınların Üreme Sağlığı Sorunları ve Çözüm Önerileri Web. Erişim Tarihi 30.08.2025 
• All the Women Are White, All the Blacks Are Men But Some of Us Are Brave Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• Gender equality and work Web. Erişim Tarihi 30.08.2025
• Türkiye’de Ücrete Dayalı Cinsiyet Eşitsizliği: İşveren Yönlü Bir Analiz Web. Erişim Tarihi 30.08.2025