François Roland Truffaut, 6 Şubat 1932 yılında evlilik dışı bir ilişkinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Annesi Jeannie de Monferrand daha 17 yaşındaydı. Yahudi bir dişçi olan babası Roland Levy ile hiç tanışmadı. Annesi Truffaut’nun doğumundan kısa bir süre sonra mimar olan Rolan Truffaut ile evlendi. François, bir süre sonra anneannesinin yanına gönderildi. Anneannesinin ölümünün ardından tekrar annesinin yanına gitti. İstenmediğini fark etti. Bu yüzden ergenliği kitaplara gömülmüş bir şekilde acılarla geçti. 26 yaşında çektiği 400 Darbe filminde yaşadığı bu sıkıntılara değindi.
8 yaşında izlediği ilk film olan Paradis Perdu (Abel Gance) filminden çok etkilendi. Okuldan kaçarak sık sık sinemaya gitmeye başladı. 14 yaşına geldiğinde okulu bırakarak kendi kendine devam etmeye başladı. Filmleri çok seviyor ve bolca izliyordu. Sinema kulüplerine katılmıştı. 1948 yılında kendi sinema kulübünü açtı. Para kazanmak için ise marketlerde çalışıyordu. Cercle Cinémanie adlı sinema kulübüne konuşma yapmak için gelen dönemin ünlü film eleştirmeni André Bazin ile tanıştı. Tanışmalarının ardından yakın arkadaş oldular. O zamanlar Truffaut 16, Bazin 30 yaşındaydı. Bazin ile olan arkadaşlığının arkasında Truffaut’nun baba sevgisi vardı. Savaşa gitmeyi reddettiği için hapis yattığında onu Bazin kurtarmıştı.
“Yönetmen tüm yaşamında yalnızca bir film yapar. Sonra onu bir kaç yıl arayla parçalara böler.”
Cahiers du Cinema dergisinde film eleştirmeni ve sinema tarihçisi olarak çalışmaya başladı. 1954 yılında dergide yayınlanan makalesinde autuer teorisine değindi. Teori, iyi ve kötü filmlerin olmadığını, iyi ve kötü yönetmenlerin olduğunu savunmaktadır. Teoriye göre yönetmen ressam, film ekibi ise boyalar ve fırçalardı. Aynı yıl 2 tane kısa film çekmiştir. 1956 yılında Roberto Rossellini‘nin yanında asistanlık yapmaya başladı. 1957 yılında ise Les Mintos filmini çekti. 1959 yılına geldiğimizde Fransız Yeni Dalgasının öncüsü olacak olan ve çocukluğunu anlattığı 400 Darbe filmini çekti. Bu filmle Cannes’da En iyi Yönetmen ödülünü alarak adını tüm dünyaya duyurdu. 1960 yılında kendisi gibi yeni dalganın önemli temsilcilerinden olan Jean-Luc Godard’ın Breathless adlı filminin senaryosuna katkıda bulundu. Aynı yıl Shoot The Pianist ve The Army Game adlı filmleri çekti. 1962 yılında Alfred Hitchcock ile yaptığı söyleşi “Le Cinéma Selon Alfred Hitchcock” adıyla yayımdandı.
“Günde 3 film, haftada 3 kitap ve güzel müzik albümleri beni ölene kadar mutlu etmeye yetebilir.”
1962 yılına geldiğimizde, iki farklı erkeğe âşık olan bir kadının hikâyesinin anlatıldığı Jules and Jim adlı filmi ile birçok ödül aldı. 1966 yılında Fahrenheit 451, 1968‘de Stolen Kisses ve 1970 yılında The Wild Boy adlı filmleri yönetti. Çocukluk, keder, kadınlar, sinemasının temel ögeleriydi. Filmleri kimi zaman karanlık olurken kimi zaman dönemin popüler konularını ele alıyordu. 1973 yılında La Nuit Américaine adlı filmiyle En İyi Yabancı Film Oscar’ını aldı.
François sadece kamera arkasında çalışmadı. 1959-1978 yılları arasında kendi filmlerinde küçük rollerde oynadı. Close Encounters of the Third Kind (Steven Spielberg) filminde Fransız bir bilim adamını canlandırmıştı. 1983 yılında The Little Teif adlı filminin üzerinde çalışırken maalesef beyin tümörü yüzünden hayata gözlerini yumdu. Claude Miller, filmi 1988 yılında tamamladı.
“Bana sık sık filmlerle olan bu tutkulu ilişkimin hangi dönemecinde yönetmen veya eleştirmen olmaya karar verdiğim sorulur. Gerçekten bilmiyorum. Tek bildiğim filmlere git gide daha yakın olmayı istediğim.”
Auteur Kavramı
“Her yönetmenin kendine has üslubuna itina ile yaklaşılır çünkü bu yaklaşım sayesinde bir filmin özü dediğimiz; o görüntünün altında yatan anlama ulaşmak mümkün olacaktır. Yönetmenin özgün söylemi, gerçekliğe ve sinemaya bakışı filmlerinde saklıdır. Her film onu var eden yönetmenin kişiliğinin parçasıdır.” -Şükran Esen Kuyucak
Fransa’nın 1920’li yıllarında geçen auteur kavramına göre filmin yapım aşamasında yönetmenin görüş açısı ön planda tutulur. Eğer filmi yazan ve yöneten aynı kişi ise bu kavramdan bahsedilir. Ancak 1950’li yıllara geldiğimizde kavrama yeni bir bakış açısı getiriliyor. Yönetmen, yazılı bir metni perdeye aktaran kişi olmasının yanı sıra, sanatsal yönünü filme aktarması, var olan kavrama yeni bir yaklaşım getirir. Bu yeni yaklaşımla beraber Fransız sinemasında Yeni Dalga akımı bir başkalaşım sürecine girer.
Truffaut’nun Cahiers du Cinema dergisinde çıkarmış olduğu “Fransız Sinemasının Belirli Bir Eğilimi” adlı yazısında, Fransız filmlerindeki senaryoların ve diyalogların ne kadar kaliteli olması gerektiğindeki önemsenmeleri eleştirir. Ona göre filmlerin, ticari başarıları haricinde hiçbir etkileyici yanları yoktur. Bu yazısıyla birlikte “Yaratıcı Yazarlar Politikası” adlı yeni bir yaklaşım getirir. Amerikalı eleştirmen Andrew Sarris tarafından bu ad kısaltılarak auteur adını alır. Sarris; auteur kavramını tanımlarken yaratıcı, yazar anlamında kullandığının altını çizmiştir.
Daha basite indirgeyecek olursak auteur kavramı için şunları söyleyebiliriz: Kendine ait tarzı olan yönetmenlere auteur deriz. Alfred Hitchcock, Stanley Kubrick, Christopher Nolan, Wes Anderson, David Fincher, Martin Scorsese gibi isimler auteur yönetmenlerdir. Bu insanların filmlerini 100 metre öteden anlayabiliriz. Filmlerin onlara ait olduğunu, isimlerini çıkmadan da biliriz.
“Bir romanı bir kişi yazar. Bir senfoniyi bir kişi besteler. Bir filmi de bir kişinin yapması önemlidir.” -Stanley Kubrick
KAYNAKÇA
- Burcu Güven Çitoğlu “Auteur Teori Açısından Pirselimoğlu Sineması’nın İncelenmesi” Marmara Üniversitesi. Web 2019
