Bazı sahneler vardır; görüntüler bulanıklaşır, karakterler silikleşir ama arka fonda duyduğumuz o ikonik şarkı, zihnimizin derinliklerinde çalmaya devam eder. Söylenti Dergi’nin yeni serisi Filmden Kalanlar‘da, sinemanın büyüsüyle müziğin gücü buluştuğunda ortaya çıkan duyguların nasıl bir şaheser yarattığını keşfedeceğiz!
Müzik, insanlığın başından beri hep başucumuzdaydı. Bizi anlayan ve anlatan kapsayıcı bir güç. Bilinçaltımızda öyle çok ses ve parça var ki bazen düşündüğümüzde bizi şaşırtabiliyor. Tükettiğimiz tüm sesler, izlediğimiz video, film ve dizilerdeki tüm şarkılar, istemsizce hayatımızın bir parçasına dönüşüyor. Bu yazımda da, sinemanın en unutulmaz anlarından birini, yine müzik üzerinden ziyaret edeceğiz. Fight Club‘ın patlamalarla dolu son sahnesinde “Where is My Mind?”ın akıllara kazınan ritmi ve derinliğini inceleyerek; film müziklerinin anlatıya nasıl yön verdiğine dair izler süreceğiz.
– Dikkat! Yazı içerisinde filmden spoiler bulunmaktadır. –
Anlatıcı
Film, gerçeklikten adım adım kopmaya başlayan, beyaz yaka bir çalışan olan Anlatıcı yani Edward Norton‘ın hayatını konu alıyor. Anlatıcı, tüketim bağımlılığı, reklam çılgınlığı, erkeklerin toplumsal olarak baskılanması, maskülenitenin kötü gösterilmesi gibi birçok ana ve ara sorunun arasında sıkışıp kalmış. Bu stresin uyku problemlerine yol açtığını ve onu yalnızlaştırdığını görüyoruz. İş yerinde köle gibi çalışması, uyumsuz hissetmesi ve stres gibi etkenlerle insomniasının ilerlemesi, durumu daha da kötüleştiriyor.
“With insomnia, nothing’s real. Everything is far away. Everything is a copy of a copy of a copy.
(Uykusuzlukta hiçbir şey gerçek değildir. Her şey çok uzaktadır. Her şey suretin suretinin sureti gibi gelir.)”
– Edward Norton
Anlatıcı‘nın söylediği bu söz aslında adım adım gerçeklikten uzaklaştığını ve zihinsel çöküşünün başladığını gösteriyor. Filmin sonunda duyacağımız “Where is My Mind” aslında biz duyamasak da, tam olarak burada “Aklım nerede?” sorusuyla karşımıza çıkıyor. Filmin introsunda gördüğümüz beyin nöronları aslında bize, “bu filmdeki her şey bir zihinde yaşanıyor” demeye çalışıyor. Fakat biz bunu Edward’ın yaşadığı ilk kırılmayı görene kadar algılayamıyoruz.
İlk Kırılma
Edward’ın işyerinde, kendi kendini döverken, “For some reason I was reminded of my first fight with Tyler./ Nedense aklıma Tyler’la olan ilk kavgam geldi.” der. Bunun sebebi Tyler ile olan ilk kavgalarında da Anlatıcı‘nın aslında yine tek başına kendini dövmesidir. Edward ve Tyler hiç aynı anda başkalarıyla konuşmaz. Ya da Marla konuşurken Tyler ortadan kaybolur ve hatta Edward Norton adı yerine “Anlatıcı” olarak tanıdığımız ana karakteri, Project Mayhem‘de herkes Tyler olarak bilir. Bunlar bizi asıl kırılmaya hazırlayan minik ipuçlarıdır.
Kontrolden çıkmaya başlayan Anlatıcı, Marla ile bir ilişkisi olduğunu bile bilmez, Tyler Durden ile bağı o kadar kopuktur ki artık kişilik bölünmesi (kişinin içsel çatışmaları sonucu birden fazla kimlik geliştirmesi) giderek şizofrenik bir boyut kazanır. Bu bizi final sahnesinin yıkıcılığına götürmeden önceki son tümsektir.
Anlatıcı filmin ilerleyen dakikalarında Tyler’ı aramaya başlar. İnsanlara yönelttiği “Tyler Durden nerede?” sorusuna herkesin “e sen zaten Tyler Durden’sın” diye cevap vermesiyle filmin efsane twist sahnesi ve o ikonik repliği ekranda belirir.
“People do it every day. They talk to themselves… they see themselves as they’d like to be./
(İnsanlar bunu her gün yapıyor. Kendileriyle konuşuyorlar… kendilerini olmak istedikleri gibi görüyorlar.)”
– Tyler Durden
Tyler Durden ve Felsefesi
Tyler Durden, Nietzsche‘nin üst insan (bireyin sınırlarını aşarak özgürleşmesi) tanımıyla şekillenir. Yerine göre stoacı (duygulara karşı dirençli, kaderi olduğu gibi kabul eden) görüşleriyle şiir gibi konuşan Tyler, kendine yeten, erkekliğini gizlemeyen etkileyici bir adamdır. Onun bazı replikleri adeta Albert Camus ve Nietzsche‘nin kitaplarından alıntı gibidir.
Edward Norton, kendini reklamların cazibesine kaptırmış, kişiselleştirmeye çalıştığı, ona yalnızlığını unutturacak yeni evi ve fazla anlam yüklediği mobilyalarını kaybetmenin hüznünü yaşıyordur. Bu sırada uçakta enteresan bir adamla tanışır.
Yeni arkadaşı Tyler bu olay üzerine, modern dünyadan vazgeçmenin zor olduğunu çünkü sahip olduğu her şeyi kaybetmenin çok zor olacağını ve Edward’a ümidin kaybolmasının insanı özgürleştirdiğini anlatıyordur. Tyler Durden ile tanıştıktan sonra hızlıca onun maskülen, güçlü ve lider görünüşüne hayran kalan Anlatıcı, onu tanıdıkça, düşünce ve fikirlerini benimsemeye başlar.
We’re the middle children of history, man. No purpose or place. We have no Great War. No Great Depression. Our Great War’s a
spiritual war.
(Biz tarihin ortanca çocuklarıyız. Bir yerimiz ve bir amacımız yok. Bir büyük savaşımız, büyük depresyonumuz yok. Bizim büyük savaşımız, manevi bir savaştır.)
– Tyler Durden
Tyler, Edward’ın tüm kişisel sorunlarına bir cevap gibi belirmiş ve onu bu sorunlardan kurtarmaya başlamıştır. Ona göre insanın kendini acı yoluyla sınaması, onu daha da güçlü kılar. Modern erkeğin işyerlerine hapsedilip, kravat denen boyun bağlarıyla bağlanması onun için büyük bir meseledir.
Bu baskı, testosteronun düşüşüne ve sosyal izolasyonun ortaya çıkmasına yol açacak ve zihinleri ele geçiren benlik – erkeklik sorgusu bir başkaldırıyı doğuracaktır. Annelerin yetiştirdikleri çocuklar olarak, evlerindeki eksik baba ve aşırı korumacı anne figürleri de bu durumu daha da kötüleştirir.
Masküleniteden kopmak, kaçınılmaz olarak bir krizi de beraberinde getirecektir. Film aslında bunu çok önceden fark etmesine rağmen, günümüzde yönetmen David Fincher bunu inkar ederek, “erkeklerin toplumsal sorunlarını anlatan ve erkekliği öven değil erkekliğin kötü olduğunu anlatan bir film çektik” diyecek kadar da durumu vahimleştirmişti.
Toplumda hem kadınların hem de erkeklerin çeşitli baskı ve zorbalıklara maruz kalması toplum düzenini bozarak, aslında hepimizi derinden yaralamaya devam ediyor. Buna karşı zihnimizde tek bir soru var: Aklımız nerede?
Peki Ya Final Sahnesi?
“Where Is My Mind?”, bu sahnede yalnızca bir eşlikçi değil; filme yön veren bir öge olarak karşımıza çıkıyor. Filmin en başından beri Anlatıcı‘nın zihnini meşgul eden o soru, şehir yanıp yıkılırken seçilen parça ile yüzümüze çarpıyor.
Pixies‘in parçası, filmin orijinal soundtrack albümüne alındıktan sonrasında daha fazla yankı uyandırdı. 1988’de yayımlanan ve yazarı Black Francis‘in tüplü dalış deneyimleriyle ortaya çıkarttığı eser, Fight Club için tam olarak “biçilmiş kaftan”.
Tyler Durden’in kurduğu düzen, tarihteki örneklerini de gördüğümüz gibi, kapitalizmi (kâr amacıyla işleyen ekonomik sistem) yıkmak isterken daha baskıcı bir sisteme dönüşür. Final sahnesinde de bu yıkımın tanığı olduk.
“With your feet on the air and your head on the ground
(Ayaklarınız havada, başınız yerde)
Try this trick and spin it, (Yeah) yeah
(Bu numarayı dene ve döndür, (Evet) evet)
Your head will collapse, if there’s nothing in it
(Eğer içinde bir şey yoksa, kafan çökecek.)
And you’ll ask yourself
(Ve kendine soracaksın)
Where is my mind?”
(Aklım nerede?)
Aslında yıkılan sadece şehir değil, karakterin gerçeklikle bağını yitirmesi temasını da doğrudan yansıtarak, bir kopuşu ve ruhsal çöküşü de izlemiş olduk. Marla ve Anlatıcı‘nın ilk temaslarından biri el ele tutuşmalarıydı. Bu temasla birlikte şarkının girmesi de, parçanın huzursuz ama melankolik havasıyla bu sahnedeki kaotik huzuru pekiştiriyor. Filmin en başından beri “sahip oldukların sonunda sana sahip olur” mesajını binalarla birlikte yıkarak, karakteri ve izleyicisini özgürleştiriyor.
Film boyunca zihinsel çözülmelerin eşiğinde dolaşan Edward, final sahnesinde nihayet kendi içindeki kaosu kabulleniyor.
Kamera patlayan binaları ağır çekimde gösterirken müziğin yükselen kısmı kullanılarak tempo ve dramatik etki harmanlanıyor. Tyler Durden’ın yok oluşuyla birlikte başlayan sessizlik, yerini “Where Is My Mind?”a bırakıyor. Şarkının dağınık ritmi, vokalin durgun ve umursamaz tonu, yaşanan yıkımın kaçınılmazlığını değil, kabullenilişini hissettirir izleyenlere. Bu doğal anlatım tarzı, filmin finalini sadece görsel olarak değil, işitsel olarak da sinema tarihine geçiren en belirgin örnek. Aynı zamanda da filmin kült statü kazanmasında büyük rol oynayan unsur oldu.
İlk gösterimde yuh’lanmış ve kült bir film olmayı başarmış efsanevi film Fight Club‘ın, “Where Is My Mind?” parçasını birlikte inceleme fırsatı bulduk ve bu şaheseri yeniden tüm yıkıcı hisleriyle anımsadık. Peki sizin için hangi sahne ve hangi şarkı unutulmazdı?
Kaynakça:
- Fight Club’s Most Famous Line Actually Has a Hidden Meaning Most Fans Didn’t Know. CBR. Web. Erişim Tarihi: 20.06.2025
- 30 Best ‘Fight Club’ Quotes That Capture the Essence of the Movie. Collider. Web. Erişim Tarihi: 20.06.2025
- NİETZSCHE VE YEĞENİ TYLER DURDEN | Fight Club Felsefesi. Portal. YouTube. Erişim Tarihi: 21.06.2025
