Sosyal bir varlık olan insan; her zaman bir arada, belli bir hanenin, grubun, toplumun ve devlet yapısının altında, belirli sosyal normlar ve değerler çerçevesinde yaşamıştır. Bu sosyal olma hali kolektif yaşamı beraberinde getirirken kişi modern dünyada çeşitli engellerle de karşıya karşıya kalmıştır. Günümüz şartlarında bireylerin özellikle sosyoekonomik sebepler çerçevesinde izole yaşama itilmesi söz konusu olsa da festivaller gibi büyük grupların bir araya gelmesini sağlayan etkinlikler, hâlâ ruhumuzu besleyen aktiviteler arasında. Peki, festivaller bunu nasıl başarıyor? Toplumlar festivaller aracılığıyla nasıl bir bütün olduklarını tekrardan hatırlayabiliyor?
Festivaller ve Toplumsallık Bilinci
Birlik içinde hareket eden toplulukları her defasında coşkuyla bir araya getiren festivaller, bir toplumun kenetlenmesinde ve fonksiyonel bir şekilde var olmasında önemli rol oynayan organizasyonlardır. Bununla beraber festivaller, bireyin kişisel dünyasında yaşanan olumlu gelişmelere sebep olmaları bakımından toplumsal açıdan ileriye dönük fayda sağlayan etkinliklerdir.
Toplumsallık bilinci festivaller gibi kalabalık toplanmaların başrolüdür diyebiliriz. Bu bilinç, günlük ve dünyevi hayatımızın ötesinde gelişen bir bilinçtir. Herhangi bir kalabalık ortamda hissettiğiniz o yoğun duyguları düşünün mesela. Futbol maçına gittiğinizde dopdolu stadyumda göz gezdirirken, eylemde binlerce kişiyle beraber yürürken ve konserde solist mikrofonu size doğru uzattığında şarkıya eşlik ederken hissettiklerinizin hepsi kolektif bilincinizi besleyen ve her toplumun sürekliliği için, “toplum” olunabilmesi için gerekli olan hislerdir. Festivaller gibi ritüel sayılan etkinliklerde de durum aynıdır. Bir yanda geleneksel müzik yapan insanlar, bir yanda topluca dans edenler ve standlarda sokak lezzetleriyle ortama sıcak dokunuşlar katan esnaflar… Örneğin; böyle bir ortamda yalnız başına fotoğraf çeken insanların sayısı, topluca fotoğraf karesi yakalamaya çalışan gruplardan daha azdır.
Toplumsal Normlar, Değerler ve Festivaller
Her festivalin tadı, hissi ve yarattığı değişim havası aynı olmasa da hepsinin ortak özelliği içinde organize edildikleri toplumların kendi norm ve değer yargılarına uygun düzenlenmiş olmalarıdır. İnsanın içini ısıtan bir ortam örneği olarak Noel Pazarları, Londra’da yarattığı kadar büyük bir etkiyi Türkiye’de yaratmaz mesela. Bunun sebeplerinden biri, Noel Pazarlarında satılan ürünlerin, yiyeceklerin ve pazarların kurulma düzeninin Türk toplumlarına hitap etmeyişidir. Bir sonraki aralık ayında en yakınınızda kurulan Noel Pazarına gidip bir araştırmacıymış gibi gözlem yapmanızı tavsiye ederim. Türkiye’de kurulan Noel Pazarlarına gidenlerin, eşe dosta Noel veya yılbaşı hediyesi almaktansa, hafta sonlarını değerlendirmek için sadece iç ısıtan bir ortamda dolaşmaktan ve zanaatkârların oluşturduğu nimetleri deneyimlemekten zevk aldıklarını görebilirsiniz.
Kentler ve Festivaller
Festival başlığı altında Noel Pazarlarından bahsetmemin sebebi kalabalık ortamların yarattığı, içinizi ısıtan ve kendinizi iyi hissettiren havasını net bir şekilde yansıtmaktı. Kent merkezlerinde düzenlenen büyük festivalleri düşünecek olursak festivallerin kent yaşamını zenginleştirdiğini ve kültürel mirasın değerini hatırlattığını söyleyebiliriz. Şehrin dokusuyla iç içe geçmiş kocaman bir etkinlik, bireylerin hem geçmişiyle olan bağını hem de günümüzle olan ilişkisini, artı geleceğe olan umutlarını ve düşüncelerini şekillendiren güçlü bir organizasyon olarak kabul edilebilir.
Brezilya’daki Rio Karnavalı’na bakacak olursak Brezilya kültürünün vazgeçilmez müzikleri eşliğinde gerçekleşen dev kortejler, renkli kıyafetler, renkli yüzler ve sokak partileri kent dokusu içinde düzenlenen en büyük festival örneklerinden biridir. Dünyanın en büyük bira festivali olan Oktoberfest, Almanların köklü bira tarihlerini yansıtır buna bağlı olarak Alman kültürel ortamında ve Alman değer yargılarıyla düzenlenmiş bir festivaldir. Festivalin bu kadar ünlü olmasının kültürel sebeplerinden biri, Almanların günlük yeme-içme alışkanlıklarını hem kolektif bir biçimde hem de tarihsel bir bağlamda ele alarak toplumun bilincini güçlendirecek şekilde düzenleniyor olmasıdır.
Uzun lafın kısası, festivaller bireyin yalnızlığa sürüklendiği günümüz dünyasında toplumsal hafızayı tazeleyerek ortak değerleri hatırlatan, insanları bir araya getirmesiyle ruhu besleyen ve güçlü bağların oluştuğu etkinliklerdir. Şüphesiz ki festivallerin varlığı bizler için her zaman çok önemli olacaktır çünkü bireyler ancak bir arada hissettiğinde toplumu oluşturabilir.
Kaynakça
”Inside Rio Carnival Parades – A Breakdown of Parade Types.” RioCarnaval.org. Web. 4.03.2025
Quinn, Bernadette. “Arts Festivals and the City.” Culture-Led Urban Regeneration, 2020, pp. 85-101.
Sansó de Ramírez, Beatrice. “Festivals: A Collective Experience of Cultural Cohesion for the Generation of Identity Values.” Medium. 08.10.2024. Web. 04.03.2025
Kapak görseli yapay zeka ile oluşturulmuştur.
